Augsbuurt
Augsbuurt (Fries: Lytsewâld; Nedersaksisch: Lutjewolde) is een dorp in de gemeente Noardeast-Fryslân, in de Nederlandse provincie Friesland. Augsbuurt is van oorsprong een middeleeuws komdorp. In de jaren 1650 werd de Stroobossertrekvaart tussen Kollum en Stroobos erlangs gegraven.
Plaats in Nederland  | |||||
| |||||
  | |||||
| Situering | |||||
| Provincie |  | ||||
| Gemeente | Noardeast-Fryslân | ||||
| Coördinaten | 53° 16′ NB, 6° 10′ OL | ||||
| Algemeen | |||||
| Inwoners (BAG, 2019) | 85[1] | ||||
| Overig | |||||
| Postcode | 9292 | ||||
| Woonplaatscode | 3307 | ||||
Foto's | |||||
 | |||||
 | |||||
| Augsbuurt in de winter | |||||
 | |||||
| Stroobossertrekvaart | |||||
| |||||
Het ligt ten zuidoosten van Kollum, ten noordwesten van Gerkesklooster en ten noordoosten van Buitenpost. Een echte dorpskern heeft het niet maar het dorp ligt aan beide oevers van de Stroobossertrekvaart die in 1654/’56 werd gegraven. De kerk, voormalige pastorie, school en bovenmeesterwoning van het dorp zijn te bereiken over een liggerbrug, een balkbrug van liggers, uit 1907.[2]
In 2019 telde het dorp 85 inwoners. Het buitengebied wordt gevormd door een deel van de Trekweg en een gedeelte van de Hesseweg, de Brongersmaweg, de Beyweg en de Rijksweg. De wegen Steenharst, De Goudberg en de Lijkweg zijn de enige wegen die volledig binnen het dorpsgebied liggen.
Geschiedenis
Het dorp is ontstaan in de Middeleeuwen en was een tijd lang een komdorp. Van die vorm is anno 2019 nauwelijks nog iets merkbaar. Het heeft een open karakter. De weg Lutjewoude is de enige hereniging nog dat het dorp ook Lutjewoude heeft geheten in het Nederlands. Het dorp werd in de 20ste eeuw nog vaak zo genoemd.
Soms komt men nog de dubbele naam Augsbuurt-Lutjewoude tegen, wat het idee kan geven dat het om een dubbeldorp of een samengevoegde plaats betreft. Dat is niet het geval. De oudste bekende benaming van de plaats dateert uit de 15e eeuw wanneer het Aeltsbuur werd genoemd. In 1475 spreekt men dan weer van Luckerswalda (te lezen als Lutkerswalda). Rond 1500 spreekt men van Alterbuur, in 1511 van Lutte wald. Wat aangeeft dat de plaatsnamen dwars door elkaar werden gebruikt.
Waarom dat zo was is onduidelijk maar mogelijk heeft het te maken de ene naam gebruikt werd door de Friese bewoners en omwonende en de andere door Nedersaksische. In 1558 komt de Nedersaksische benaming Lutwold voor evenals op een kaart uit de 16/17e eeuw, toen het werd aangeduid als Lutkewold(e). In 1664 is de eerste keer dat men beide namen aangeeft, als Ausbuer al. Lutkewolde.
In 1718 ziet men Ausbuir off Lutkewoude en 1786 Ausbuur anders Lutkewoude. Het zou ook kunnen dat de plaatsnaam Augsbuurt afgeleid was van een boerderijnaam, die 1718 als Augsburg wordt aangeduid en 19e eeuw als Ausburg. Het is van deze huisnaam dat men denkt dat die naam mogelijk van Duitse migranten kwam, uit de stad Augsburg.
Een andere verklaring is dat de plaatsnaam Augsbuurt komt van de persoonsnaam. De oudste vermeldingen zouden terug gaan op de persoonsnaam Aalt of Alder, andere persoonsnamen waar aangedacht worden zijn Auke, of Ause of Auwe via de spelling Ausbuur uit 1930. De plaatsnaam zou duiden op klein huis (buur) van een van deze persoonsnamen of de woonplaats van deze persoon.
In 1850 stond op het kadaster Augsbuurt (Lutkewoude). Vanaf 1930 Ausbuur, waarbij het waterschap Waterschap Lutjewoude was geheten. In 1954 valt te lezen Augsbuurt (Lutjewoude), in 1962 Augsbuurt-Lutjewoude) en vanaf 2000 Augsbuurt met de Friestalige spelling tussen haakjes, wat later zonder haakjes. De plaatsnaam Lutjewoude betekent klein moerasbos, het zou dus daarbij kunnen hebben ontstaan.
Tot 2019 viel Augsbuurt onder de gemeente Kollumerland en Nieuwkruisland waarna deze is opgegaan in de Noardeast-Fryslân.
Kerk
Het dorp wordt gekenmerkt door de kerk die gebouwd is in 1782 ter vervanging van een middeleeuwse kapel die voor het eerst wordt genoemd in 1347. Het is een eenvoudig bakstenen gebouw met een later in 1917 gebouwde toren met naaldspits.
In de kerk bevinden zich een 12e-eeuwse zandstenen grafzerk, bijzondere eiken (als enige in Friesland vierkante) laat-17e-eeuwse kansel met een afbeelding van Mozes en Aäron met de wet op de Ark des Verbonds (geschonken door grietman Epo van Aylva van Kollumerland) en twee grote rouwborden van de familie Van Scheltinga uit 1708 en 1712. De oude klok uit 1658 van de hand van Jurjen Balthasar werd in 1943 weggevoerd naar Duitsland en omgesmolten. De huidige klok is van 1950.
De hervormde kerkgemeente werd in 1857 gecombineerd met die van Kollumerzwaag. De kerk werd in 1976 gerenoveerd. In 1990 werden glas-appliquéramen geplaatst in de kerk naar een ontwerp van de Groningse kunstenaar Janhendrik Ramaker. In 1999 werd het kerkorgel van de Alkmaarse orgelbouwersfirma Pels geplaatst.
De kerk is sinds 1977 eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en deed sindsdien tot 2010 dienst als muziekkapel voor streekmuziekschool De Wâldsang. Gedurende het winterseizoen waren er muziekuitvoeringen. Daarnaast wordt de kerk het hele jaar door gebruikt als trouwlocatie voor de gemeente.
Naast de kerk staat een markante L-vormige pastorie uit rond 1905.
Kerk in de herfst
Kerk in de winter
State
Nabij de trekvaart en ten noorden van de kerk stond tussen de 16e en 18e eeuw de Clantstate of Augsburch. Deze heette daarvoor Harkema Heerd en werd als zodanig in 1463 voor het eerst genoemd. In 1536 werd het gekocht door Claes Clant, grietman van eerst Nieuwkruisland en later ook van Kollumerland. Na 1570 woonden er diverse andere families, zoals de Roorda's, Van Scheltema's en van Aylva's (schenkers van de kansel). Vermoedelijk werd de state in 1650 herbouwd. In 1757 werd de state afgebroken.
Clantstate (1723)
Oprijlaan naar de voormalige Clantstate
Onderwijs
Al in de 15e eeuw wordt gesproken van een school in Augsbuurt. De laatste werd in 1833 gebouwd naast de kerk. In 1839 werd er een bovenmeesterhuis tegenaan gebouwd. In 1880 werd de school gesloten toen de 77-jarige meester Tije van Teijens met pensioen ging en het aantal leerlingen onvoldoende was gebleken voor het voortbestaan. Beide gebouwen zijn daarna gewone woonhuizen geworden.
Bevolkingsontwikkeling
| 1849 | 1859 | 1869 | 1879 | 1889 | 1899 | 1909 | 1920 | 1954 | 1959 | 1964 | 1969 | 1973 | 2007 | 2013 | 2014 | 2018 | 2019 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 152 | 137 | 138 | 133 | 126 | 128 | 147 | 164 | 157 | 121 | 113 | 101 | 103 | 68 | 69 | 68 | 80 | 85 |
Zie ook
Bronnen, noten en/of referenties
|
 |
Zie de categorie Augsbuurt van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |