oog

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
oog
[1] Een oog.

Nederlands
Uitspraak
  • Geluid:  oog    (hulp, bestand)
  • IPA: / ox /
    • (Noord-Nederland): /oχ/
    • (Vlaanderen, Brabant): /ox/
    • (Limburg): /oːx/
Woordafbreking
  • oog
Woordherkomst en -opbouw
  • In de betekenis van ‘gezichtsorgaan’ voor het eerst aangetroffen in 901 [1]
  • afkomstig van:
Middelnederlands: oghe
Oudnederlands: ōga
Germaans: *augô
Indo-Europees: *h₃ekʷ-
  • Verwant in Germaans:
West: Engels: eye (Angelsaksisch: ēaġe), Duits: Auge, (Oudhoogduits: ouga), Fries: each, ug, ooge (Oudfries: āge)
Noord: Zweeds: öga, Deens, øje, Noors/IJslands: auga, (Nynorsk: øye, Oudnoords: auga), Faeröers: eyga
Oost: Gotisch: augo
enkelvoud meervoud
naamwoord oog ogen
verkleinwoord oogje oogjes

Zelfstandig naamwoord

oog o

  1. (anatomie) een gezichtsorgaan van een mens of dier voor het waarnemen van lichtprikkels
    • Zijn oog functioneert niet correct meer. 
  2. een blik die men op iets richt
    • Alle ogen waren op die man gericht. 
  2. elk van de putjes op dobbel- en dominostenen die de waarde ervan aangeven
    • De ogen van de dobbelsteen waren licht beschadigd. 
  2. een oogvormige opening van sommige voorwerpen
    • Er zat een draad door het oog van een naald. 
  2. een hoefijzervormig ringetje aan kledingstukken waarin een haakje wordt bevestigd
  3. een uitgevloeide druppel vet op soep
  4. de knop van een plant
  5. plek op een aardappel waar bij het uitlopen een worteltje kan ontstaan
  6. oogvormig versiersel op de staart van pauwen en op de vleugels van sommige vlinders
  7. het centrum van een cycloon waar windstilte heerst
    • Zijn huis was middenin het oog van de cycloon gepositioneerd. 
  2. alleen in toponiemen: eiland
Hyponiemen
   
Afgeleide begrippen
   
Spreekwoorden
   
  • Oog om oog en tand om tand.
wraak nemen voor onrecht dat je is aangedaan, door de dader precies hetzelfde aan te doen. Voor de komst van moderne(re) rechtsstelsels betekende dit inderdaad dat men letterlijk dat wanneer iemand een oog bij je uitstak of een tand uitsloeg, je precies hetzelfde mocht doen. En wanneer een stamlid vermoord was door iemand van een andere stam, mocht men een lid van die andere stam doden
  • Alle / aller ogen zijn gericht op Kwatta
  • De poppetjes van mijn ogen
  • De splinter in andermans oog wel zien, maar niet de balk in het eigen
over kleine fouten van een ander vallen, terwijl de eigen grote fouten niet worden gezien
  • Door het oog van de naald kruipen
ternauwernood aan gevaar ontsnappen
  • Een doorn in het oog zijn
ergens aan ergeren
•  De PVV vindt het groene waarschuwingsbord bij Kinderboerderij Het Weusthag dat deels in het Turks is geschreven ‘een doorn in het oog’. Fractievoorzitter Jeanet Nijhof van de PVV in de gemeenteraad heeft er vragen over gesteld aan het college van b en w. [2] 
  • Ergens oog voor hebben
ergens de waarde van inzien of aandacht voor hebben
  • Groen en geel voor de ogen worden
duizelen en/of erg van schrikken
  • Haken en ogen geven
iets heeft veel moeilijkheden
  • Het oog is groter dan de maag.
meer op het bord scheppen dan er opgegeten kan worden
  • Het oog van de meester maakt het paard vet.
het werk gebeurt beter als de baas toezicht houdt
  • Het oog wil ook wat
mensen vinden het fijn als iemand er verzorgd uitziet
  • Het oog ziet altijd van zich af.
de eigen fouten ziet men niet, maar andermans fouten altijd wel
  • Het boze oog hebben
  • Hoge ogen gooien
een goede kans maken op iets
  • Iemand de ogen openen
iemand inzicht geven in iets wat diegene nog niet doorhad
  • Iemand een rad voor de ogen draaien
iemand op gemene wijze bedriegen
  • Iemand met schele ogen aankijken
Jaloers zijn op iemand
  • Iemand naar de ogen zien
pas iets doen als de ander toestemming geeft
  • Iemand onder vier ogen spreken
praten met iemand zonder dat anderen erbij zijn
  • Iemand zand in de ogen strooien
iemand proberen te bedriegen
  • Iets met lede ogen aanzien
jaloers zijn, Iets met spijt aanzien
  • Iets niet met droge ogen kunnen aanzien
letterlijk: gaan huilen/tranen bij het zien gebeuren van iets
  • Iets onder ogen zien
Zich iets realiseren
  • Iets voor ogen houden
Ergens steeds aan denken
  • In het oog lopen
opvallen
  • Liefhebben als de appel van zijn oog
erg veel van iemand houden
  • Met het blote oog waarneembaar
Zichtbaar zonder optische hulpmiddelen
  • Twee ogen zien meer dan één
Wat de één niet ziet, valt wellicht de ander op
  • Uit het oog, uit het hart.
als je iemand niet meer ziet vergeet je hem ook sneller
  • Vreemde ogen dwingen
de ogen van een vreemde heeft meer invloed op je dan van een bekende
  • Wat het oog niet ziet, wat het hart niet deert.
wat je niet ziet en niet weet heb je ook geen last
  • Zijn ogen de kost geven
alles goed in zich opnemen
  • Zijn ogen voor iets sluiten
doen alsof iets er niet is
  • Zo op het oog
Afgaand op een oppervlakkige indruk
Vertalingen
    1. een gezichtsorgaan van een mens of dier voor het waarnemen van lichtprikkels   

Werkwoord
vervoeging van
ogen

oog

  1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van ogen
    • Ik oog. 
  2. gebiedende wijs van ogen
    • Oog! 
  3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van ogen
    • Oog je? 

Gangbaarheid
  • Het woord oog staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.
100 %van de Nederlanders;
100 %van de Vlamingen.

Meer informatie

Verwijzingen
  1. "oog" in: Sijs, N. van der Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen. 2e druk (2002) Veen, Amsterdam / Antwerpen; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
  2. Tubantia Gerard Smink 24-08-18 PVV: geen tekst in het Turks bij kinderboerderij Hengelo

Afrikaans
Uitspraak
  • IPA /uə̯χ/   geluid 
enkelvoud meervoud
naamwoord oog oë

Zelfstandig naamwoord

oog

  1. (anatomie) oog
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.