Vlaams Blok

Het cordon sanitaire (of de schutkring) was een overeenkomst van de andere partijen, steeds publiekelijk aangekondigd voor de verkiezingen (opdat alle kiezers dit op voorhand zouden weten), dat de deelnemende partijen geen bestuursakkoorden zouden sluiten met het Vlaams Blok. Dit sloot het praten met mensen van het Vlaams Blok niet uit. Het cordon sanitaire werd door de initiatiefnemers beschouwd als een engagement, als een manier om de democratie - hoe imperfect ook - te beschermen tegen ondemocratische elementen. Het cordon wordt nog steeds toegepast op het Vlaams Belang.

Een van de bekendste initiatiefnemers van het cordon was Jos Geysels (Agalev). Het cordon is ontstaan in 1989 en verder gegroeid in de jaren negentig.

Een gevolg hiervan is dat het Vlaams Blok, dat bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2000 en bij de verkiezingen voor het Vlaams Parlement in 2004 de grootste partij in Antwerpen was, in beide gevallen geen deel uitmaakte van de daaropvolgende coalitie.

Voordat de eindelijke veroordeling er kwam, had de correctionele rechtbank van Brussel zich onbevoegd verklaard wegens naar haar mening een politiek proces. Het hof van beroep in Brussel kwam later tot dezelfde conclusie. Die rechter maakte zich overigens ernstig boos tegenover de aanklagers omdat hij vond dat zij zijn rechtbank wilden misbruiken om een politieke afrekening te voeren. De aanklagers gingen echter in cassatie en kregen gelijk. Cassatie oordeelde dat het hof van Beroep in Gent de zaak opnieuw diende te behandelen.

Het Gentse Hof van Beroep veroordeelde op 21 april 2004 drie vzw's van het Vlaams Blok wegens inbreuken op de wet van 30 juli 1981 tot bestraffing van bepaalde door racisme of xenofobie ingegeven daden (de zaak werd rechtstreeks aangespannen door het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding en de Liga voor Mensenrechten). De uitspraak luidde als volgt: "Het Vlaams Blok is een partij die kennelijk en systematisch aanzet tot discriminatie. [...] U behandelt vreemdelingen als criminelen, boosdoeners, profiteurs, onintegreerbare fanatiekelingen en een bedreiging van het eigen volk."

Het Vlaams Blok ging in cassatie, waardoor de partij toch onder haar eigen naam deel kon nemen aan de Vlaamse verkiezingen van 13 juni 2004. De veroordeelde verenigingen zonder winstoogmerk zijn:

• De Vlaamse Concentratie, de ontvanger en beheerder van de overheidssubsidies van het Blok,
• De Nationalistische Omroepstichting (NOS), dat zorgt voor hun radio- en televisieprogramma's en
• Het Nationaal Vormingsinstituut, dat zorgt voor de vorming van de kaderleden van het Vlaams Blok.

Frank Vanhecke, de toenmalige voorzitter van het Vlaams Blok, was tevens voorzitter van deze drie vzw's en de boekhouding ervan was opgenomen in die van het Vlaams Blok.

De veroordeling is gebaseerd op artikel 3 van de antiracismewet. Deze verbiedt "het behoren tot en het verlenen van medewerking aan een vereniging die kennelijk en herhaaldelijk discriminatie bedrijft of verkondigt". Het Hof van Beroep van Gent heeft het in zijn uitspraak enkel over het verkondigen van discriminatie en stelde dat het Vlaams Blok nooit effectief discriminatie heeft bedreven.

Het verkondigen van discriminatie werd in deze zaak gelijkgesteld met twee strafbepalingen uit de antiracismewet: "het aanzetten tot haat" en "het aanzetten tot discriminatie". Naar oordeel van het Hof van Beroep van Gent zette het Vlaams Blok aan tot haat jegens allochtonen doordat de partij, om de kiezer te overtuigen van haar programma, een stereotiep en negatief beeld van hen schetste. Het aanzetten tot discriminatie bestond er dan weer in dat de kiezer een politiek programma werd aangeboden dat naar oordeel van de rechters "duidelijk discriminerend" is.

Het Vlaams Blok stelt dat met deze veroordeling het recht op vrijheid van meningsuiting te sterk beperkt wordt. Immers zouden ze dan geen kritiek meer mogen geven op maatschappelijke problemen in verband met immigratie. De veroordeling was echter, voor zover ze het "aanzetten tot haat" betreft, gebaseerd op de wijze waarop dit gebeurde.

Zoals in alle peilingen voorspeld behaalde de partij inderdaad een hoge winst bij de verkiezingen voor de Vlaamse Raad op 13 juni 2004, vooral ten koste van de VLD.

Op 11 september 2004 verklaarde het partijbestuur hoe dan ook verder te gaan met het programma, zelfs als de partij nogmaals veroordeeld zou worden. Het Vlaams Blok zou dan een andere naam krijgen: Vlaamse Liga, Vlaams Belang, of iets anders. De standpunten zouden vervolgens aangepast worden, zodat een veroordeling niet meer mogelijk zou zijn. Hun politieke ideologie zou wel dezelfde blijven.

Het Vlaams Blok verzette zich, en de kwestie kwam voor het Hof van Cassatie. Dat bevestigde het arrest op 9 november 2004.