Schoolstaking voor het klimaat

Klimaatspijbelaars op 24 januari in de Trierstraat, nabij het Europees Parlement, in Brussel

Geïnspireerd door de acties van Greta Thunberg riepen begin januari de 17-jarige Anuna De Wever en de 19-jarige Kyra Gantois, beiden scholieren op het Koninklijk Atheneum Mortsel, via sociale media op om elke donderdag te spijbelen voor het klimaat en actie te voeren in Brussel.[5]

In Wallonië werd Adélaïde Charlier (18) uit Namen het gezicht van de klimaatactie.[6]

Op de eerste actiedag op donderdag 10 januari 2019 in Brussel was er een onverwachte opkomst van 3.000 leerlingen.[7]

Op donderdag 17 januari kwamen er 12.500 deelnemers naar Brussel en verzamelden er ook een 250-tal in Antwerpen.[8]

Op de derde donderdag (24 januari) waren er 35.000 jongeren aanwezig in Brussel, in andere Belgische steden werd actie gevoerd. Zo waren er tweeduizend leerlingen uit het lager onderwijs samengekomen in Gent, een duizendtal leerlingen in Oostende, een vijfhonderdtal in Antwerpen, tweehonderd in Sint-Niklaas, vijftig in Tienen, honderden leerlingen in Namen en vijftienhonderd in Luik.[9] Bij de middelbare scholieren (de zogenaamde Youth for Climate-beweging) voegden zich ook een klein aantal studenten van hogescholen en universiteiten.[10] Deze students for Climate riepen de studenten op om zich na de examenperiode vanaf half februari aan te sluiten bij de stakende scholieren.[11]

De Vlaamse leerlingen noemen de actie brossen voor de bossen (brossen is een Belgisch-Nederlands woord voor spijbelen).[12] Voor de vierde editie, op donderdag 31 januari 2018, werd een nieuwe route in Brussel uitgestippeld en werd de naam gewijzigd in "Klimaatmars voor een betere toekomst".[13] Op de vierde editie waren er 12.500 manifestanten in Brussel en 15.000 leerlingen en studenten in Luik, waarbij heel wat kinderen uit de lagere scholen. De spijbelaars kregen de steun van de stad Luik. In Leuven kwamen 3000 leerlingen en leerkrachten uit 27 basisscholen bijeen en in Antwerpen waren er 350 scholieren aanwezig.[14]

Op 6 februari 2019 werd de klimaatbetoging op aanvraag van de Leuvense scholen, door KlimaLeuven georganiseerd.[15] Er kwamen meer dan 10.000 scholieren en studenten samen op het Ladeuzeplein in Leuven. In Kortrijk kwamen 1000 scholieren op straat, waaronder ook heel wat scholieren uit de lagere scholen en kleuters, samen met hun leerkrachten. In Brussel waren er 5000 betogers aanwezig, zowel Brusselse, Vlaamse als Waalse scholieren en vooral studenten. In Antwerpen verzamelden 600 jongeren, in Hasselt 600 jongeren, in Beringen 450 leerlingen en leerkrachten, in Herve 500 jongeren, in Luik 250 jongeren en in Bergen enkele tientallen.[16] Op donderdag 14 februari waren er 11.000 demonstranten aanwezig, behalve scholieren studenten en grootouders.[17] Op 21 februari 2019, de zevende donderdag op rij, kwam Greta Thunberg naar Brussel om samen met Anuna De Wever, Kyra Gantois en Adélaïde Charlier vooraan mee te lopen. Door de massale persbelangstelling moest de politie ingrijpen om de jongeren te beschermen.[18] In de voormiddag sprak Thunberg in Brussel de Europese Commissie met voorzitter Jean-Claude Juncker toe.[19] Op 28 februari 2019, de achtste donderdag op rij, ging de klimaatmars door in Antwerpen. Bij de 3000 demonstranten was Greta Thunberg, die tijdens een week schoolvakantie in Zweden meedeed aan de klimaatmarsen in Antwerpen en Hamburg, Duitsland.[20]

Op de negende donderdag op rij ging de klimaatmars door in de Waalse universiteitsstad Louvain-la-Neuve met De Wever, Gantois, Charlier en circa 4.000 demonstranten, ondanks het slechte weer en de vakantie. In Antwerpen zijn 200 jongeren aanwezig en in Mechelen gaat Youth for Climate "ploggen" langs het kanaal, waarbij ze tijdens de wandeling meteen zwerfvuil opgeruimen.[21] De tiende klimaatstaking werd verlegd naar vrijdag wegens de wereldwijde Global Climate Strike for Future met acties op 33 locaties. De vierentachtigjarige antropologe Jane Goodall zag hen passeren - ze was in Brussel voor een promotie van haar Jane Goodall Institute - en sprak haar steun uit.

	Mocht ik een tiener zijn, dan was ik een klimaatspijbelaar. Ik heb veel sympathie voor wat ze willen doen.
— Jane Goodall[22]

Op donderdag 21 maart ging de elfde klimaatstaking door met het zwaartepunt in Luik en andere acties in Waver, Saint-Georges-sur-Meuse, Brussel en Antwerpen[23] met ca. 3000 deelnemers. De twaalfde klimaatmars werd verschoven naar dinsdag 26 maart met betrekking tot de stemming in de Kamercommissie.

Op de dertiende klimaatmars in Brussel op donderdag 4 april waren volgens de politie 500 betogers aanwezig, volgens de organisatoren 1200.[24] Samen met Youth for Climate stapten een delegatie Franstalige landbouwers, grootouders voor het klimaat, leden van de scouts en Teachers en Workers for Climate mee.[25] In Antwerpen waren een honderdtal betogers aanwezig.[26] Bij de veertiende klimaatmars in Brussel op donderdag 11 april 2019 kregen de circa duizend deelnemers in Brussel het gezelschap van de onder meer Rik Van de Walle, rector van de UGent, Caroline Pauwels, rector van de VUB, Vincent Blondel, rector van de UCLouvain, Pierre Jadoul, rector van de Université Saint-Louis, en rector Naji Habra van de Université de Namur.[27] Grootouders voor het klimaat brachten hun kleinkinderen of foto's van hun kleinkinderen mee. Op donderdag 18 april 2019 ging de vijftiende klimaatactie door in Oostende en Antwerpen.[28]

• Zondag 2 december: In Brussel komen 65.000 mensen op straat voor schone lucht, hernieuwbare energie en politieke daadkracht.
• Maandag 3 december: Start Klimaatconferentie van Katowice 2018.
• Dinsdag 4 december: Energieminister Marie-Christine Marghem reist met een privéjet naar de klimaattop en oogst op sociale media veel kritiek.
• Woensdag 5 december: België en Tsjechië stemmen tegen de richtlijn rond energiebesparing.

Scholierenprotesten in Berlijn (25 januari 2019)

• Donderdag 10 januari: Drieduizend klimaatspijbelaars in Brussel.
• Woensdag 16 januari: Vlaams Minister Joke Schauvliege (CD&V) ontvangt met de Vlaamse regering een delegatie jongeren.
• Donderdag 17 januari: 12.500 klimaatspijbelaars in Brussel.
• Woensdag 23 januari: In Essen overhandigen leerlingen van het Don Bosco-Mariaberginstituut twaalf klimaatvoorstellen aan de burgemeester.[29]
• Donderdag 24 januari: 35.000 klimaatspijbelaars in Brussel.
• Vrijdag 25 januari: Start van Grootouders voor het klimaat.
• Zondag 27 januari: 70.000 deelnemers op klimaatmars in Brussel waaronder heel wat jongeren, die echter zelf niet de organisatoren zijn.[30]
• Dinsdag 29 januari: Koning Filip geeft zijn morele steun aan de actievoerders.
• Donderdag 31 januari: Ruim 3400 Belgische wetenschappers scharen zich in een open brief achter de klimaatbetogers.[31]
• Donderdag 31 januari: De klimaatacties verspreiden zich van Brussel naar Luik en Leuven. Op vraag van Belgian Youth For Climate gaat een denktank van experten van start, onder andere gesteund door klimaatexpert Jean-Pascal van Ypersele en Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck, om oplossingen te zoeken en het debat te objectiveren.[32] Youth4Climate ontwikkelt een burgerplatform om voorstellen te bundelen die het klimaat helpen.

• Donderdag 7 februari: Klimaatbetogingen in onder meer Antwerpen, Brussel, Kortrijk, Hasselt, Beringen, Luik, Bergen, Herve en met het zwaartepunt in Leuven (op aanvraag van de Leuvense scholieren) waar meer dan 10.000 scholieren samen kwamen.[33]
• Donderdag 14 februari: 11.000 demonstranten op de klimaatmars in Brussel, behalve scholieren ook studenten en grootouders.[17]
• Woensdag 20 februari: 1500 scholieren op klimaatmars in Brugge, een initiatief van Youth for Climate Brugge.[34]
• Donderdag 21 februari: Greta Thunberg komt naar Brussel om mee te betogen samen met 7500 demonstranten. Ook betogingen in onder meer Gent, Genk en Turnhout.[18]
• Vrijdag 22 februari: Een Belgische delegatie met Anuna De Wever, Kyra Gantois, Adélaïde Charlier en Greta Thunberg trekt naar Parijs voor de tweede Grève scolaire pour le climat aldaar. Na de betoging worden Thunberg en de Belgische en Duitse initiatiefnemers ontvangen door de Franse president Emmanuel Macron.[35]
• Zondag 24 februari: Greenpeace organiseert een klimaatmars in Gent en brengt 10.000 mensen op de been.[36]
• Woensdag 27 februari: Pano maakt een reportage over Anuna De Wever en Kyra Gantois met de vraag: door wie worden deze jongeren aangestuurd?[37]
• Donderdag 28 februari: 3.000 demonstranten op de klimaatmars in Antwerpen.[20] Burgemeester Bart De Wever ontvangt de bosbrossers niet, tegenstelling tot Mohamed Ridouani (Leuven).[38] In Brussel komen 1.500 jongeren op straat, in Luik meer dan 500.[39][40] Eerste actie in Mechelen met 1000 aanwezigen.[41] In Leuven was er een zitstaking met zo'n 150 demonstranten.[42]

• Donderdag 8 maart: Ondanks het slechte weer en de schoolvakantie zijn er circa 4.000 demonstranten in Louvain-la-Neuve, terwijl er enkele honderden demonstranten zijn in Antwerpen en Mechelen.[21]
• Vrijdag 15 maart: In het kader van de wereldwijde Global Climate Strike for Future-actie wordt de schoolstaking naar vrijdag verplaatst met 33 acties verspreid over België, met beperkte manifestaties in Leuven, Kortrijk, Lommel, Hasselt en Sint-Niklaas. In de voormiddag kwamen in Gent 3.300 scholieren op straat, In Antwerpen 3000, in Dendermonde 3500 en in Marche-en-Famenne 3000. In de namiddag was er in Brussel een nationale klimaatbetoging met 30.000 deelnemers.[43]
• Donderdag 21 maart: 3300 klimaatspijbelaars in Luik (ca. 1000), Waver (ca. 1000), Saint-Georges-sur-Meuse (ca. 700), Brussel (ca. 500) en Antwerpen (ca. 200).
• Zondag 24 maart: bezetting van de Wetstraat voor het Paleis der Natie samen met milieu-organisaties als druk op MR, N-VA, Open Vld en CD&V om op dinsdagochtend net zoals de Franstalige oppositiepartijen, Groen en sp.a de grondwet aan te passen met oog op een gecoördineerd milieubeleid. Politie verwijdert activisten uit neutrale zone. De geplande overnachting in het Park van Brussel wordt verplaatst naar het Troonplein.
• Maandag 25 maart: bezetting van het Troonplein. MR verklaart openstellen van grondwetsartikel toch te steunen. Tweede overnachting in tentjes.[44]
• Dinsdag 26 maart: betoging van Noordstation naar Troonplein. Anuna De Wever woont stemming in Kamercommissie bij. In Terzake gaat ze in debat met voorzitter Open Vld, die net zoals N-VA en CD&V tegen stemden, waardoor de benodigde meerderheid in de plenaire Kamerzitting onhaalbaar is.
• Zondag 31 maart 2019: De derde grote klimaatmars gaat door in Luik (7000 deelnemers), georganiseerd door Liège pour le climat en in Brussel (8000 deelnemers), georganiseerd door Rise for Climate. Bij de betogers in Brussel hadden zich een delegatie van de gele hesjes gevoegd die zich in de Wetstraat afscheidde om vernielingen aan te richten.[45]

• Donderdag 4 april: Dertiende klimaatmars met 500 (cijfers politie) of 1200 (organisatie) deelnemers in Brussel.[24] Samen met Youth for Climate stapten ook een delegatie Franstalige landbouwers, grootouders voor het klimaat, leden van de scouts en Teachers en Workers for Climate mee.[25]
• Donderdag 11 april: Veertiende klimaatmars met circa 1100 deelnemers. Rectoren van de Belgische universiteiten liepen mee aan de kop van de betoging.[27]
• Donderdag 18 april: Vijftiende klimaatactie met deze maal een picknick op het strand van Oostende met een tweehonderdtal deelnemers en 150 betogers in het centrum van Antwerpen.[28]
• Donderdag 25 april: Zestiende klimaatacties in Antwerpen en Namen met in laatstgenoemde een tegenvallende opkomst van 400 deelnemers.[46]

• Donderdag 2 mei: Zeventiende klimaatmars in Brussel met ruim 500 deelnemers.[47]
• Donderdag 9 mei: Achttiende klimaatmars in Brussel met circa 1200 deelnemers in Antwerpen en Bergen. De betoging in Antwerpen werd omgedoopt tot “klimaatmars zonder woorden”: er werden geen slogans gescandeerd of getoond en verschillende deelnemers hielden een lege witte plakkaat omhoog.[48]
• Vrijdag 17 mei: Negentiende klimaatmars in Brussel met circa 650 jongeren, samen met het Braziliaanse stamhoofd Raoni Metuktire.[49]
• Vrijdag 24 mei: Twintigste klimaatmars. In het kader van de tweede wereldwijde Global Climate Strike for Future-actie wordt de schoolstaking naar vrijdag verplaatst. Er waren 7500 betogers aanwezig in Brussel.[50]

• Vrijdag 20 september: klimaatmars met 15 000 deelnemers in Brussel.[51] Wereldwijd kwamen er die dag miljoenen jongeren op straat voor het klimaat.[52]

Op vrijdag 20 september 2019 kwamen circa vier miljoen mensen waaronder veel scholieren en studenten op straat voor de derde Global Climate Strike na een oproep van Greta Thunberg naar aanleiding van de geplande de VN-klimaattop in New York. Er werden circa 2500 acties gevoerd in 163 landen in alle zeven de continenten.[81] Thunberg was bij de circa 250.000 aanwezigen bij de mars in New York. Er waren 40.000 deelnemers in Frankrijk, 2600 in Oekraïne, 5000 in Zuid-Afrika, 10.000 in Turkije, 5000 in Japan, 100.000 in Londen, 330.000 in Australië, waarvan 100.000 in Melbourne en 1,4 miljoen deelnemers in Duitsland waaronder 100.000 in Berlijn.[82]

Op 27 september 2019, de tweede vrijdag van de Global Week for Future, kwamen er nogmaals twee miljoen actievoerders op straat in 860 steden wereldwijd.[83] De grootste opkomst was er in Italië, met een miljoen deelnemers in 180 steden.[84] In Nieuw-Zeeland kwamen 170.000 demonstranten op straat[85] en in Den Haag waren er tussen de 35.000 deelnemers.[67] In Montreal (Canada) sprak Greta Thunberg de 500.000 deelnemers van de klimaatbetoging toe.[83]

In België lokten de acties van de klimaatspijbelaars kritiek uit bij zowel klimaatsceptische politici uit rechts-conservatieve kringen als bij progressieve politici. Zo hekelde N-VA-voorzitter en Antwerps burgemeester Bart De Wever eind januari 2019 het "doemdenken" van de bosbrossers en riep hij op tot een geleidelijke "ecologische transitie in het kader van innovatie, vooruitgang én economische groei".[182] Aansluitend en anticiperend op de grote klimaatmars van 28 februari 2019 verklaarde De Wever de dag voordien weliswaar bewondering te hebben voor de passie en het engagement van de jongeren maar ook, bij wijze van boutade, dat "het niet is omdat de puberteit betoogt, dat we met puberale antwoorden moeten komen". Volgens hem is het niet de taak van volwassenen en politici om de scholieren aan te zetten tot spijbelgedrag maar wel om het "vooruitgangsgeloof" bij jongeren te herstellen door hen rationele, positieve antwoorden te geven. Ook de Antwerpse sp.a-schepen van onderwijs en jeugd Jinnih Beels riep de jeugd op om te stoppen met hun spijbelacties.[38]

Vlaams minister van Leefmilieu Joke Schauvliege kondigde op 5 februari 2019 tijdens een emotionele persconferentie haar ontslag aan na het verspreiden van foute informatie over de klimaatacties.[183] Aanleiding voor haar ontslag was haar toespraak voor het Algemeen Boerensyndicaat drie dagen voordien, waarin ze had verklaard dat volgens de Staatsveiligheid de klimaatbetogingen 'geënsceneerd' en 'opgezet spel' waren van op wraak (ontslag) beluste natuurverenigingen en derhalve minder spontaan zijn dan ze op het eerste zicht lijken. De bewering bleek niet te kloppen: de Staatsveiligheid ontkende.[184] Zelf weet ze haar fout aan een grootschalige, professionele affichecampagne en een online opgezette, persoonsgerichte sms- en e-mailactie tegen de vier Belgische ministers van Klimaat, waardoor ze naar eigen zeggen gefrustreerd en vermoeid was en zich daardoor liet "meesleuren".[185][186] Niettegenstaande de klimaatbetogingen gedragen worden door een brede coalitie van uiteenlopende organisaties waaronder ook, en niet in het minst, deze van de christelijke zuil zoals de christelijke werknemersorganisatie Beweging.net (het vroegere ACW), het ACV, de Gezinsbond, de jeugdbewegingen Chiro en Vlaamse scouts, ontlokte Schauvlieges ontslag bij CD&V-voorzitter Wouter Beke de stelling dat de minister het slachtoffer was geworden van een doelbewuste beschadigingsoperatie van "extreemlinkse groepen die de klimaatbeweging hebben gekaapt voor politiek gewin".[187] De intimiderende, volgens sommige experten wegens cyberstalking strafbare doxingcampagne werd immers op touw gezet door de actiegroep Act for Climate Justice.[188][189] Tot de groepering behoren heel wat militanten en mandatarissen uit (groen-)linkse, ecosocialistische of marxistische partijen en organisaties zoals Groen, sp.a, PVDA of Hart boven Hard. Youth for Climate distantieerde zich bij monde van Anuna De Wever wel van de online campagne.[190]

Buiten deze doxingcampagne waren ook bij andere acties aanhangers van politieke partijen aanwezig. Zo waren bij Climate Express, mede-organisator van de grote, zondagse Klimaatmarsen Rise for the climate, PVDA'ers prominent aanwezig.[191] CE-oprichtster en voormalig voorzitter Natalie Eggermont was West-Vlaams lijsttrekker van de PVDA bij de Vlaamse parlementsverkiezingen van 26 juni 2019.[192] Laura Cools, de oprichtster van 'Students for Climate', is sinds oktober 2018 gemeenteraadslid voor sp.a in het West-Vlaamse Koekelare.[193]

In juli 2019 kregen de klimaatjongeren de Prijs voor de Democratie uitgereikt in Gent. Volgens de jury vertoonden zij veel gelijkenissen met de studentenprotesten in mei 1968 en hadden zij het vooroordeel doorprikt dat jongeren niet meer geëngageerd zijn.[194]

Wereldwijd vond het klimaatprotest weerklank in de pers.[195] De klimaatspijbelaars kregen lof toegezwaaid uit verschillende hoeken, van filosoof Etienne Vermeersch[196] tot filmster Leonardo DiCaprio.[197] Vele leerkrachten steunden het klimaatprotest, terwijl schooldirecties eerder aarzelden of zelfs dwars lagen, uit vrees voor verloren lesuren.[198] Critici uit ecologische hoek vermoeden dat Greta Thunberg gecoacht is door We Don't Have Time, een Zweedse tech start-up, onder leiding van CEO Ingmar Rentzhog,[199] en vrezen dat slimme investeerders de jeugd voor hun kar spannen.[200] In februari 2019 gaf de organisatie We Don’t Have Time toe dat ze zonder medeweten van Greta Thunberg en haar familie haar naam gebruikt hadden.[201]