CO₂-belasting

Geraamd effect van een koolstoftaks op de bronnen van elektriciteitsproductie in de Verenigde Staten (US Energy Information Administration)

CO₂ is een broeikasgas dat opwarming van de aarde veroorzaakt, wat veel negatieve effecten veroorzaakt op (de welvaart van) mensen en milieu. Aangezien broeikasgasemissies afkomstig van de verbranding van fossiele brandstoffen nauw verbonden zijn met het koolstofgehalte van de respectievelijke brandstoffen, kan deze negatieve externaliteit worden gecompenseerd door het koolstofgehalte van fossiele brandstoffen op elk punt in de productcyclus van de brandstof te belasten.[9][10][11]

Koolstoftaksen zijn een Pigouviaanse belasting:[12] ze lossen het probleem op dat de maatschappelijke kosten voor de uitstoot van broeikasgassen niet inbegrepen zijn in de prijs ervan. De belasting zou verder ook een concurrentievoordeel geven aan (of een concurrentienadeel wegwerken van) hernieuwbare energie. Verder zou energie uit steenkool meer belast en dus meer benadeeld worden dan energie uit gas, omwille van de hogere uitstoot van steenkool ten opzichte van gas.

Sommige bedrijven in landen of handelsblokken met een koolstoftaks kunnen een concurrentienadeel ondervinden ten opzichte van gebieden zonder koolstoftaks. Een voorgestelde oplossing zijn importheffingen op koolstof aan de grens.[13][14]

Een mogelijkheid om het geïnde belastingsgeld te gebruiken is dat de opbrengsten op een gelijk manier wordt verdeeld onder alle burgers (een koolstofheffing met koolstofdividend). Met deze maatregel worden CO₂-uitstoters effectief belast en brengt het netto geld op voor mensen die een minder hoge uitstoot dan gemiddeld veroorzaken. Ook het verlagen van de loonlasten met de opbrengst van de koolstoftaks is een mogelijkheid.

In de meeste gevallen rekenen bedrijven de kosten van een koolstofprijs door aan consumenten. Rijkere mensen veroorzaken een hogere CO₂-uitstoot dan armere. Voor elke uitgegeven euro hebben lagere inkomens echter een hogere uitstoot, ze besteden namelijk een groter deel van hun inkomen aan uitstoot-intensieve basisgoederen zoals verwarming, elektriciteit en voeding. Een koolstoftaks zou lagere inkomens dus relatief meer treffen dan hogere inkomens (dit is dus een degressieve belasting). Verdere hebben rijkere gezinnen meer uitwijkmogelijkheden bij een koolstoftaks, ze hebben meer financiële ruimte om hun huis meer te isoleren, zonnepanelen te plaatsen of een elektrische auto te kopen.[15][16]

Indien de opbrengst van de taks echter als dividend terug zou worden gegeven aan burgers, zou een koolstoftaks geen degressieve belasting meer zijn: bij mensen in de onderste 60% van de inkomensgroepen zou deze maatregel gemiddeld een positief effect hebben op hun koopkracht.[17] In dit geval worden de belastingen dus progressief (hogere inkomens dragen relatief meer bij dan lagere inkomens).[18]

Zowel een koolstofbelasting als emissiehandel geven vervuilers een financiële stimulans om hun uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Koolstofbelastingen bieden zekerheid over emissieprijzen, terwijl een emissiehandel zekerheid biedt over de hoeveelheid emissie.[19] Beide (on)zekerheden hebben voor- en nadelen,[20][21] waardoor een koolstofbelasting en emissiehandel complementaire instrumenten voor klimaatbeleid kunnen zijn.[22] Lu et al. (2012) vergeleek een koolstofbelasting, een emissiehandel en vaste emissienormen op industrieel niveau. Ze concluderen dat marktgebaseerde mechanismen als koolstofbelasting en emissiehandel beter presteren dan emissienormen bij het behalen van emissiedoelstellingen met behoud van een stabiele industriële productie.[23]