Kraggenburg

In het midden van de 19e eeuw stelde "De Naamloze Maatschappij ter verbetering van den handelsweg over het Zwolse Diep" zich ten doel om door middel van in de Zuiderzee aangelegde leidammen de scheepvaartweg vanuit Zwolle en de rest van de provincie Overijssel aanzienlijk te verbeteren en verzanding van de Overijsselse Vecht tegen te gaan.

Voor de aanleg van de leidammen werden "kraggen" gebruikt: drijvende stroken vast ineengegroeide zoden van riet en waterplanten. Die kraggen waren voor een spotprijs te koop in de omgeving van Wanneperveen, Dwarsgracht en Giethoorn waar door ontvening grote watergebieden waren ontstaan.

Aan het eind van de westelijke leidam werd een huisje van hout en plaggen gebouwd voor de licht/tolwachter en zijn gezin. Toen de leidammen klaar waren schijnt een werknemer met de naam Jacob Bruintjes een spottende opmerking te hebben gemaakt over die "Kraggenburgt". Zo is volgens de overlevering de naam ontstaan en daarom werd in het huidige Kraggenburg de Jacob Bruintjesstraat naar hem vernoemd.

Drijvende kracht achter de Naamloze Maatschappij was de Waterstaatsingenieur Benjamin Pieter Gesienus van Diggelen, wiens naam bewerkstelligde dat uit het hele land handelslieden en hoge gezagsdragers (koning Willem III, Thorbecke, de vader van Cornelis Lely en familie van de latere minister van Waterstaat en minister-president Tak van Poortvliet) aandelen kochten en zo geld aandroegen voor het project. Van Diggelens idee was dat de kosten van het project konden worden terugverdiend uit tolgelden, die op het eind van de westelijke leidam in het tolhuis moesten worden geheven. Maar op dat punt ging het fout. Met name na-ijverige notabelen uit Drenthe zetten de schippers op om de tol 's nachts zonder te betalen te omzeilen en betichtten de Maatschappij van uitbuiting en woekerwinsten. In de politiek onrustige tijd van die jaren leidden deze aantijgingen tot een landelijke rel, waarin de koning als aandeelhouder betrokken dreigde te raken, waardoor van het hele project enkele jaren later weinig meer dan het tolhuis resteerde. Bijna 100 jaar later werd Kraggenburg een naam en plek in de Noordoostpolder.

Na de inpoldering werden Kraggenburg en de grond eromheen aangewezen als ideale plek voor fruitteelt en wat akkerbouw. Een groot deel van de grond aan de rand van het gebied werd voor bosbouw bestemd omdat hier veel onbruikbare keileem voorkwam. Door het tot bosgebied te maken kon ook dit deel geld genereren. De Kraggenburger gemeenschap bestond lange tijd uit agrarisch personeel, boeren en middenstand. Verder waren er twee kerken en drie scholen, en sinds 1955 voetbalclub FC Kraggenburg.

In de jaren zestig kwamen door de komst van het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium en het Waterloopkundig Laboratorium ineens ook hogeropgeleiden en gestudeerden in het dorp wonen; mensen met een goedbetaalde baan, waardoor er behoefte kwam aan meer en luxueuzere huizen. Het dorp floreerde en groeide. In de jaren negentig hingen donkere wolken boven het dorp, want men trok naar de stad vanwege de betere voorzieningen. Het dorp liep niet leeg, maar vergrijsde wel. De scholen kregen het moeilijk vanwege het geringe aantal leerlingen. Na een fusie tussen twee scholen (PKN en RK) ontstond een oecumenische school, de Lichtwater, naast de openbare school De Pionier. De buurtsuper sloot wegens gebrek aan inkomsten, maar opende zijn deuren vrij snel hierna weer door inzet van andere ondernemers.

De meest kenmerkende eigenschap van de Kraggenburger is gemeenschapszin. Hierdoor doet een evenement als de feestweek het dorp uitlopen. Iedereen doet mee en staat klaar om te helpen, bijvoorbeeld door een bijdrage in de kosten te geven. Alle vijf de buurten hebben een buurtcommissie die deelnemers en input regelt voor het dorpsfeest, Abrahams of Sarahs plaatst waar nodig en een jaarlijkse barbecue organiseert. Zo zijn ook de twee stenen leeuwen van beeldhouwer Bart van Hove die de ingang van het dorp bewaken het resultaat van een ludieke ontvoering uit de Gemeentewerf in Emmeloord op oudejaarsnacht 1964/65.