Kabinet-Kok I

Het kabinet krijgt tijdens de zittingsperiode te maken met een ongekende economische groei. Het kabinet zorgt voor sterke lastenverlichting voor burgers en bedrijven. De regels op economisch gebied worden door minister van Financiën Gerrit Zalm verminderd, waardoor bijvoorbeeld de winkeltijden veel ruimer worden. Er komt veel lastenverlichting voor het bedrijfsleven, maar de burgers profiteren daarvan. Het kabinet zet het beleid van de vorige kabinetten op verdere privatisering van staatsbedrijven door, er wordt onder andere meer stappen genomen met het verzelfstandiging van de Nederlandse Spoorwegen (NS). Om het overheidstekort terug te dringen zijn verdere bezuinigingen een belangrijk onderwerp van het kabinet. Minister Gerrit Zalm kort flink op de arbeidsvoorwaarden van ambtenaren, de studiefinanciering en het hoger onderwijs. Ook minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Els Borst en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Ad Melkert bezuinigen flink op de kinderbijslag en andere ingrepen in de sociale zekerheid. De Ziektewet (ZW) wordt geprivatiseerd en de WAO-premie gaat per bedrijfstak verschillen, daarnaast komt er een aparte wet voor jonggehandicapten.

Om langdurig werklozen aan tijdelijk werk te helpen voert minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Ad Melkert in 1994 vervolgens de zogenaamde Melkertbanen in. Het kabinet wordt daarnaast ook direct geconfronteerd met een uit de hand lopend asielbeleid, in alleen al 1994 komen er 50.000 asielzoekers naar Nederland. In 1996 wordt er door staatssecretaris van Justitie Elizabeth Schmitz inderhaast tentenkampen opgezet in Ermelo wat tot chaotische taferelen in de opvang leidt.

In 1996 voeren minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Els Borst en minister van Justitie Winnie Sorgdrager het stelsel van donorverklaringen in, waarbij burgers vanaf achttien jaar wordt gevraagd of ze na hun overlijden organen en weefsels willen afstaan aan zieken. Het wetsvoorstel daartoe was door het vorige kabinet al in 1991 ingediend door toenmalig minister van Justitie Ernst Hirsch Ballin en staatssecretaris van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur Hans Simons.

Het kabinet krijgt ook te maken met medisch-ethische kwesties zoals euthanasie. In het vorige kabinet was er een moeizaam compromis bereikt waarin de strafbaarheid werd gehandhaafd, maar van vervolging werd afgezien wanneer een arts zich hield aan een aantal regels. In 1997 brengen minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Els Borst en minister van Justitie Winnie Sorgdrager een brief uit over de meldingsprocedure inzake euthanasie en hulp bij zelfdoding. Er komen regionale toetsingscommissies die beoordelen of de zorgvuldigheidsvereisten in acht zijn genomen. Op basis hiervan besluit het Openbaar Ministerie (OM) of een strafvervolging moet worden ingesteld. In het buitenland leidde dit tot verontwaardiging en kritiek.

Er worden verdere stappen gezet naar Europese eenwording. De voorbereidingen van de invoering van een gezamenlijke munt zijn in volle gang. Op 2 oktober 1997 wordt het Verdrag van Amsterdam getekend waardoor het Europees Parlement voor sommige beleidsterreinen meer beslissingsbevoegdheiden krijgt en de rol van de Europese Unie bij het werkgelegenheidsbeleid wordt vergroot.

In 1998 brengt minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Margreeth de Boer het Derde Nationaal Milieubeleidsplan uit. De doelstellingen uit de vorige Milieubeleidsplannen blijven richtinggevend. Het milieubeleid moet meer dan voorheen worden ingebed in een integraal omgevingsbeleid. Handhaving en bestrijding van milieucriminaliteit krijgen meer aandacht.

Personele wijzigingen

Op 28 juni 1996 trad staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Robin Linschoten (VVD) af omdat hij onvoldoende vertrouwen kreeg van de Tweede Kamer in een debat over een rapport van de commissie-Van Zijl over het College van Toezicht Sociale Verzekeringen (Ctsv). Op 2 juli 1996 wordt de Amsterdamse wethouder Frank de Grave (VVD) beëdigd als zijn opvolger.

Commandant van Dutchbat luitenant-kolonel Thom Karremans en minister van Defensie Joris Voorhoeve in Zagreb vlak voor de Val van Srebrenica in juli 1995.

Regeringsleiders van de Europese Unie vlak voor het tekenen van het Verdrag van Amsterdam op 2 oktober 1997.

• Tweede Kamerverkiezingen 1994: 3 mei 1994
• Beëdiging kabinet: 22 augustus 1994
• Duur formatie: 111 dagen
• Informateur
  • mr. H.D. (Herman) Tjeenk Willink (PvdA), (6 mei 1994 – 13 mei 1994) 8 dagen
• Informateurs
  • mr. K.G. (Klaas) de Vries (PvdA), (14 mei 1994 – 26 juni 1994) 44 dagen
  • drs. G.M.V. (Gijs) van Aardenne (VVD), (14 mei 1994 – 26 juni 1994) 44 dagen
  • mr.dr. J.J. (Jan) Vis (D66), (14 mei 1994 – 26 juni 1994) 44 dagen
• Informateur
  • mr. H.D. (Herman) Tjeenk Willink (PvdA), (27 juni 1994 – 5 juli 1994) 9 dagen
• Informateur
  • W. (Wim) Kok (PvdA), (6 juli 1994 – 28 juli 1994) 23 dagen
• Formateur
  • W. (Wim) Kok (PvdA), (29 juli 1994 – 19 augustus 1994) 22 dagen

Het bijzondere van dit kabinet was dat voor het eerst sinds 1918 een kabinet werd geformeerd waarin christelijke partijen niet waren vertegenwoordigd. Bij de verkiezingen van 1994 verloor het CDA 20 zetels en was een meerderheid in de Tweede Kamer mogelijk van andere partijen (PvdA, VVD en D66) die bereid waren met elkaar samen te werken.

Dit "paarse" kabinet kwam niet zo maar tot stand. Herman Tjeenk Willink werd door de koningin aangesteld om de mogelijkheid van deze combinatie te onderzoeken. Nadat hij had geadviseerd een drietal informateurs (van alle paarse partijen) aan te stellen, volgde een periode van zes weken waarin gepraat werd met de fractieleiders van PvdA, VVD en D66, tot eind juni. Doordat VVD-leider Frits Bolkestein zich terugtrok van de onderhandelingen, ontstond een patstelling, omdat de PvdA, de VVD, D66 en het CDA allemaal een andere coalitievoorkeur hadden.

Een volgende poging van Tjeenk Willink was het voorstel om een concept-regeerakkoord te laten schrijven en dat aan de onderhandelaars voor te leggen. De koningin vroeg Wim Kok om het programma te schrijven. Toen dit concept enkele weken later klaar was, konden zowel CDA, VVD als D66 zich in dit programma vinden.

Omdat een kabinet met de vier grootste partijen te breed was, moest Kok één partij buitenspel zetten. Hij koos voor samenwerking met D66 en VVD, een coalitie die uiteindelijk in augustus was gesmeed.[6]

Einde van de parlementaire periode.

• Maar liefst acht ambtsbekleders van het kabinet dienden ooit als partijleider; Kok en Melkert (PvdA), Dijkstal, Zalm, Voorhoeve en Van Aartsen (VVD), Van Mierlo en Borst (D66).
• Zes bewindslieden van het kabinet; Zalm, Voorhoeve, Borst, Ritzen, Pronk en Vermeend waren werkzaam geweest als hoogleraar.

• Tweede Kamerverkiezingen 1994
• Samenstelling Tweede Kamer 1994-1998

Zie de categorie Cabinet Kok I van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Nederlandse kabinetten

Schimmelpenninck · De Kempenaer-Donker Curtius · Thorbecke I · Van Hall-Donker Curtius · Van der Brugghen · Rochussen · Van Hall-Van Heemstra · Van Zuylen van Nijevelt-Van Heemstra · Thorbecke II · Fransen van de Putte · Van Zuylen van Nijevelt · Van Bosse-Fock · Thorbecke III · De Vries-Fransen van de Putte · Heemskerk-Van Lynden van Sandenburg · Kappeyne van de Coppello · Van Lynden van Sandenburg · Heemskerk Azn. · Mackay · Van Tienhoven · Röell · Pierson · Kuyper · De Meester · Heemskerk · Cort van der Linden · Ruijs de Beerenbrouck I · Ruijs de Beerenbrouck II · Colijn I · De Geer I · Ruijs de Beerenbrouck III · Colijn II · Colijn III · Colijn IV · Colijn V · De Geer II · Gerbrandy I · Gerbrandy II · Gerbrandy III · Schermerhorn-Drees · Beel I · Drees-Van Schaik · Drees I · Drees II · Drees III · Beel II · De Quay · Marijnen · Cals · Zijlstra · De Jong · Biesheuvel I · Biesheuvel II · Den Uyl · Van Agt I · Van Agt II · Van Agt III · Lubbers I · Lubbers II · Lubbers III · Kok I · Kok II · Balkenende I · Balkenende II · Balkenende III · Balkenende IV · Rutte I · Rutte II · Rutte III