Kabinet-Van Agt II

Op 16 oktober 1981, amper een maand na het aantreden, komt het kabinet bijna ten val door een geschil tussen de CDA-bewindslieden en de PvdA-kabinetsleden over het te voeren financieel-economisch beleid tijdens de opstelling van de regeringsverklaring. De PvdA kon zich niet vinden in de aanpak van de werkloosheidsbestrijding. Minister-president Dries van Agt bood vervolgens het ontslag van het kabinet aan. Nooit eerder had een kabinet zijn ontslag aangeboden nog voordat het zich had gepresenteerd in de Tweede Kamer. Op 17 oktober 1981 benoemde koningin Beatrix PvdA'ers Cees de Galan en Victor Halberstadt als informateurs om een poging te doen om het kabinet te lijmen. Op 4 november 1981 werd het geschil opgelost en bleef het kabinet aan. De crisis bleek een voorteken voor deze coalitie en leidde vervolgens tot de val van het kabinet op 12 mei 1982.[2]

Het kabinet kreeg te maken met grote financieel-economische problemen waardoor het kabinet nauwelijks aan regeren toekwam. Het kabinet hoopte door middel van een banenplan van vicepremier en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Joop den Uyl nieuwe werkgelegenheid te creëren. De toevoeging 'Werkgelegenheid' bij het ministerie van Sociale Zaken onderstreept die centrale rol bij een actief werkgelegenheidsbeleid. Door voortdurende nieuwe tegenvallers op de begroting stuitte de financiering echter op grote problemen. Daarnaast voelden de werkgeversorganisatie er weinig voor mee te werken en valt het niet mee om veel banen de publieke sector te scheppen. De werkloosheid steeg begin 1982 naar ruim 600.000.

Begin 1982 werden voorstellen gelanceerd voor versobering van de Ziektewet. De bovenwettelijke uitkering (die werkgevers en werknemers via de cao regelen) moest worden geschrapt. Tegen deze plannen van vicepremier en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Joop den Uyl en staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Ien Dales ontstond breed maatschappelijk verzet, waarbij de vakbonden het voortouw namen. De Sociaal-Economische Raad (SER) bracht een negatief advies uit.

In het voorjaar van 1982 kondigde minister van Financiën Fons van der Stee aan dat er extra bezuinigingen van circa 4,5 miljard gulden nodig zijn om de overheidsfinanciën weer op de orde te krijgen.

De ministers van het kabinet-Van Agt II vooraf aan de eerste ministerraadsvergadering in de Trêveszaal op 11 september 1981.

Inkomend minister van Defensie Hans van Mierlo en uitgaand minister van Defensie Pieter de Geus tijdens het tekenen van de overdracht op 11 september 1981.

Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Ien Dales en vicepremier en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Joop den Uyl tijdens een debat over uitkeringen in de Tweede Kamer op 17 september 1981.

Minister van Verkeer en Waterstaat Henk Zeevalking, koningin Beatrix, burgemeester van Tiel Jaap Pop en burgemeester van Amsterdam Wim Polak tijdens de opening van een keersluis in Ravenswaaij op 13 oktober 1981.

Minister-president Dries van Agt en partijvoorzitter van het Afrikaans Nationaal Congres Oliver Tambo op het Catshuis op 19 oktober 1981.

Minister van Justitie Job de Ruiter, minister van Financiën Fons van der Stee, vicepremier en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Joop den Uyl, minister-president Dries van Agt en vicepremier en minister van Economische Zaken Jan Terlouw tijdens het de debat over de regeringsverklaring in de Tweede Kamer op 17 november 1981.

Minister-president Dries van Agt en premier van Portugal Francisco Pinto Balsemão en in de Trêveszaal op 25 februari 1982.

Vicepremier en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Joop den Uyl en zijn echtgenote Liesbeth den Uyl tijdens de opening van een tentoonstelling van fotograaf Dolf Toussaint op 27 maart 1982.

Minister van Buitenlandse Zaken Max van der Stoel, koningin Beatrix en prins Claus op Washington Dulles International Airport op 19 april 1982.

• Tweede Kamerverkiezingen 1981: 26 mei 1981
• Beëdiging kabinet: 11 september 1981
• Duur formatie: 107 dagen
• Informateurs
  • drs. J. (Jan) de Koning (CDA), (30 mei 1981 – 3 augustus 1981) 66 dagen
  • drs. R.F.M. (Ruud) Lubbers (CDA), (30 mei 1981 – 3 augustus 1981) 66 dagen
  • drs. E. (Ed) van Thijn (PvdA), (10 juli 1981 – 3 augustus 1981) 25 dagen
• Formateurs
  • dr. J. (Sjeng) Kremers (CDA), (4 augustus 1981 – 19 augustus 1981) 16 dagen
  • drs. E. (Ed) van Thijn (PvdA), (4 augustus 1981 – 19 augustus 1981) 16 dagen
• Informateur
  • mr.dr. W.F. (Gaius) de Gaay Fortman (CDA), (20 augustus 1981 – 1 september 1981) 13 dagen
• Formateur
  • mr. A.A.M. (Dries) van Agt (CDA), (2 september 1981 – 10 september 1981) 8 dagen

De politieke en karakterverschillen tussen minister-president Dries van Agt (CDA) en vicepremier Joop den Uyl (PvdA) waren zo groot dat ze leidden tot diverse aanvaringen. Op 12 mei 1982 kwam er een einde aan het kabinet-Van Agt II. De PvdA-bewindslieden konden zich niet vinden in het financieel-economisch beleid, meer in het bijzonder in de financiering van het werkgelegenheidsbeleid. Op 29 mei 1982 traden alle PvdA-bewindslieden af en werd het rompkabinet Van Agt III gepresenteerd.[4]

• Dries van Agt is anno 2020 de laatste minister-president die naast het premierschap een dubbele functie vervulde als minister van Buitenlandse Zaken.
• Maar liefst twaalf bewindslieden van het kabinet; Van Thijn, Van Kemenade, Zeevalking, Van der Louw, Kombrink, Van Zeil, Van Houwelingen, Deetman, Van der Doef, Dales, De Jong en De Boer zijn werkzaam geweest als burgemeester.
• Vier ambtsbekleders van het kabinet; Van der Stoel, Van Mierlo, Van Kemenade en Van den Broek werden later benoemd tot minister van staat.

• De formatie van een tijdbom : het tweede kabinet Van Agt door Charl Schwietert en Hans Hillen, Haarlem : De Haan, 1981, ISBN 90-228-3581-2

• Tweede Kamerverkiezingen 1981
• Samenstelling Tweede Kamer 1981-1982

Zie de categorie Cabinet Van Agt II van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Nederlandse kabinetten

Schimmelpenninck · De Kempenaer-Donker Curtius · Thorbecke I · Van Hall-Donker Curtius · Van der Brugghen · Rochussen · Van Hall-Van Heemstra · Van Zuylen van Nijevelt-Van Heemstra · Thorbecke II · Fransen van de Putte · Van Zuylen van Nijevelt · Van Bosse-Fock · Thorbecke III · De Vries-Fransen van de Putte · Heemskerk-Van Lynden van Sandenburg · Kappeyne van de Coppello · Van Lynden van Sandenburg · Heemskerk Azn. · Mackay · Van Tienhoven · Röell · Pierson · Kuyper · De Meester · Heemskerk · Cort van der Linden · Ruijs de Beerenbrouck I · Ruijs de Beerenbrouck II · Colijn I · De Geer I · Ruijs de Beerenbrouck III · Colijn II · Colijn III · Colijn IV · Colijn V · De Geer II · Gerbrandy I · Gerbrandy II · Gerbrandy III · Schermerhorn-Drees · Beel I · Drees-Van Schaik · Drees I · Drees II · Drees III · Beel II · De Quay · Marijnen · Cals · Zijlstra · De Jong · Biesheuvel I · Biesheuvel II · Den Uyl · Van Agt I · Van Agt II · Van Agt III · Lubbers I · Lubbers II · Lubbers III · Kok I · Kok II · Balkenende I · Balkenende II · Balkenende III · Balkenende IV · Rutte I · Rutte II · Rutte III