Kabinet-Balkenende I

Het kabinet treedt aan in een politiek woelige periode. Vlak voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2002 werd op 6 mei 2002 LPF partijleider en lijsttrekker Pim Fortuyn vermoord op het Media Park in Hilversum. Mede als gevolg van de moord op Pim Fortuyn wordt veiligheid een belangrijk thema van het kabinet, staatssecretaris van Binnenlandse Zaken Rob Hessing wordt daarom belast met de portefeuilles openbare orde en veiligheid. Aan het asiel- en integratiebeleid wordt ook veel aandacht besteed, zo wordt er een nieuwe minister zonder portefeuille gecreëerd op het ministerie van Justitie. Minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie Hilbrand Nawijn hanteert vervolgens een streng asiel- en integratiebeleid.

De verminderde economische situatie beperkt de ruimte voor investeringen in zorg en onderwijs. Er wordt door vicepremier en minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Eduard Bomhoff en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aart Jan de Geus plannen gemaakt voor een nieuw zorgstelsel en voor meer beperkingen van het aantal WAO'ers. Om verder te bezuinigen worden door minister van Financiën Hans Hoogervorst de fiscale voordelen van 'groen' beleggen verminderd en wordt de spaarloonregeling versoberd.

De periode daarna kenmerkte zich door onrust binnen de LPF. De moord op Pim Fortuyn liet de partij zonder krachtig leiderschap en in de daarop volgende maanden lopen interne conflicten tussen verschillende LPF-prominenten hoog op. Op 28 augustus 2002 maakt LPF–Tweede Kamer fractievoorzitter Mat Herben plaats voor Harry Wijnschenk, die voor eenheid en stabiliteit moest zorgen. Interim-partijvoorzitter Ed Maas probeert het partijbestuur en de landelijke organisatie op orde te krijgen. Intussen leidt vrijwel elke confrontatie van LPF-bewindslieden en Tweede Kamerleden met de pers tot opmerkelijk nieuws. Sommige LPF-bewindslieden lanceren daarnaast soms onuitgewerkte ideeën waardoor enkele bewindslieden soms meerdere malen op het matje worden geroepen door minister-president Jan Peter Balkenende. De aanhoudende interne conflicten leiden vervolgens naar een machtsstrijd tussen het partijbestuur, de Tweede Kamer fractie en de bewindslieden in het kabinet, waarna het uiteindelijk leidt tot de val van het kabinet.[1][2][3]

Tijdens de demissionaire periode heeft het kabinet steun aan de invasie van Irak verleend. Dit is opmerkelijk, omdat er normaal gesproken tijdens een demissionaire periode geen politiek gevoelige beslissingen worden genomen. Het kabinet-Balkenende II besluit vervolgens om alleen politieke maar geen militaire steun te geven.

Personele wijzigingen

Acht uur na de beëdiging van het kabinet stapt staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Philomena Bijlhout (LPF) alweer op nadat bekend wordt dat zij langer dan eerder was aangegeven deel had uitgemaakt van de volksmilitie van Desi Bouterse in Suriname. Haar ontslag wordt door Koningin Beatrix officieel verleend op 24 juli 2002. Op 9 september 2002 wordt Khee Liang Phoa (LPF) die tot dan werkzaam is als directeur van de Stichting Verantwoord Alcohol Gebruik benoemd als haar opvolger.[4]

Op 12 december 2002 treedt minister van Defensie Benk Korthals (VVD) af als gevolg van de conclusies van het onderzoek naar de bouwfraude waaruit blijkt dat hij de Tweede Kamer onjuist heeft ingelicht over een schikking tussen het Openbaar Ministerie en bouwondernemingen. De parlementaire enquêtecommissie die het onderzoek naar deze affaire verricht, uit ernstige kritiek op het handelen van minister Benk Korthals toen hij in het vorige kabinet minister van Justitie was. Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Henk Kamp (VVD) neemt de functie waar tot het aantrede van het nieuwe kabinet.[5]

Gambiaanse onderminister van Economische Zaken Famara Jatta en staatssecretaris voor Ontwikkelingssamenwerking Agnes van Ardenne op 28 september 2002.

Minister van Buitenlandse Zaken Jaap de Hoop Scheffer en Amerikaanse onderminister van Defensie Paul Wolfowitz bij het Pentagon op 1 mei 2003.

De Nederlandse ambassadeur voor de Verenigde Staten Boudewijn van Eenennaam (midden), minister van Buitenlandse Zaken Jaap de Hoop Scheffer (rechts) en de Amerikaanse onderminister van Defensie Paul Wolfowitz tijdens een vergadering op het Pentagon op 1 mei 2003.

• Tweede Kamerverkiezingen 2002: 15 mei 2002
• Beëdiging kabinet: 22 juli 2002
• Duur formatie: 67 dagen
• Informateur
  • mr. J.P.H. (Piet Hein) Donner (CDA), (17 mei 2002 – 3 juli 2002) 48 dagen
• Formateur
  • mr.dr. J.P. (Jan Peter) Balkenende (CDA), (4 juli 2002 – 21 juli 2002) 18 dagen

Op 16 oktober 2002 komt het kabinet ten val als gevolg van het opgelopen conflict tussen de LPF-bewindslieden vicepremier en minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Eduard Bomhoff en minister van Economische Zaken Herman Heinsbroek. Op 15 oktober 2002 wordt tijdens een kabinetsoverleg duidelijk dat het conflict tussen de twee LPF-bewindslieden tot een onhoudbare situatie heeft geleid. In verband met de uitvaart van prins Claus die een week eerder was overleden werd uit piëteit voor Koningin Beatrix de vergadering opgeschort en uitgesteld tot de volgende dag.[8]

Nog voor de aanvang van de vergadering op 16 oktober 2002 kondigt Eduard Bomhoff zijn ontslag aan, niet lang daarna gevolgd door Herman Heinsbroek. Op dat zelfde moment wordt LPF–Tweede Kamer fractievoorzitter Harry Wijnschenk door zijn eigen fractie afgezet en vervangen door zijn voorganger voormalig fractievoorzitter Mat Herben. Vervolgens gaf VVD–Tweede Kamer fractievoorzitter Gerrit Zalm aan dat hij door alle conflicten in de LPF geen vertrouwen meer had in de partij als coalitiepartner en trok vervolgens de steun aan gehele kabinet in. Ook CDA–Tweede Kamer fractievoorzitter Maxime Verhagen liet vervolgens weten dat de LPF niet stabiel genoeg was en verklaarde geen vertrouwen meer te hebben in het kabinet. Als gevolg kondigde minister-president Jan Peter Balkenende 's middags aan dat hij Koningin Beatrix het ontslag van zijn kabinet zou aanbieden. Het kabinet werd demissionair en kreeg de opdracht vervroegde verkiezingen voor de Tweede Kamer voor te bereiden.[9][10]

Omdat het kabinet daardoor ten val komt en demissionair is worden die dag nog minister van Financiën Hans Hoogervorst (VVD) benoemd tot minister van Economische Zaken en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aart Jan de Geus (CDA) tot minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport tot het aantreden van een nieuwe kabinet. De functie van vicepremier wordt vervolgens op 18 oktober 2002 overgenomen door minister van Verkeer en Waterstaat Roelf de Boer (LPF).

• Tweede Kamerverkiezingen 2002
• Samenstelling Tweede Kamer 2002-2003

Zie de categorie Cabinet Balkenende I van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Nederlandse kabinetten

Schimmelpenninck · De Kempenaer-Donker Curtius · Thorbecke I · Van Hall-Donker Curtius · Van der Brugghen · Rochussen · Van Hall-Van Heemstra · Van Zuylen van Nijevelt-Van Heemstra · Thorbecke II · Fransen van de Putte · Van Zuylen van Nijevelt · Van Bosse-Fock · Thorbecke III · De Vries-Fransen van de Putte · Heemskerk-Van Lynden van Sandenburg · Kappeyne van de Coppello · Van Lynden van Sandenburg · Heemskerk Azn. · Mackay · Van Tienhoven · Röell · Pierson · Kuyper · De Meester · Heemskerk · Cort van der Linden · Ruijs de Beerenbrouck I · Ruijs de Beerenbrouck II · Colijn I · De Geer I · Ruijs de Beerenbrouck III · Colijn II · Colijn III · Colijn IV · Colijn V · De Geer II · Gerbrandy I · Gerbrandy II · Gerbrandy III · Schermerhorn-Drees · Beel I · Drees-Van Schaik · Drees I · Drees II · Drees III · Beel II · De Quay · Marijnen · Cals · Zijlstra · De Jong · Biesheuvel I · Biesheuvel II · Den Uyl · Van Agt I · Van Agt II · Van Agt III · Lubbers I · Lubbers II · Lubbers III · Kok I · Kok II · Balkenende I · Balkenende II · Balkenende III · Balkenende IV · Rutte I · Rutte II · Rutte III