dood

Nederlands
De dood, hier uitgebeeld als een zwevend skelet, probeert een ziek kind mee te nemen
Uitspraak
  • Geluid:  dood    (hulp, bestand)
  • IPA: /doːt/
Woordafbreking
  • dood
Woordherkomst en -opbouw
  • In de betekenis van ‘toestand waarin men niet meer leeft’ voor het eerst aangetroffen in 901 [1]
  • Oudnederlands: dōt, dōth. Mogelijk verder te herleiden tot een Proto-Germaanse wortel *dawjan-, sterven.[2]
enkelvoud meervoud
naamwoord dood -
verkleinwoord - -

Zelfstandig naamwoord

dood m, soms ook v (ter dood, etc.)

  1. (biologie), (medisch), (palindroom), (religie) de toestand nadat het leven is geëindigd [3]
    • Vele mensen vrezen de dood. 
  2. (biologie), (medisch), (palindroom) het tot het einde komen van een leven, de overgang naar de onder [1] genoemde toestand
    • Hij woonde daar tot zijn dood. 
  2. (biologie), (kunst), (palindroom) skeletvormige figuur, vaak met zeis, die bovengenoemde toestand personifieert
    • Men kan zich echter eveneens afvragen wat de natuur, de kosmos of het Zijn aan de zogenaamde grote persoonlijkheden en hun aanspraak op onsterfelijkheid eigenlijk gelegen is, omdat de dood met zijn nivellerende zeis alle menselijke rangverschillen toch onverbiddellijk wegmaait.[4] 
Antoniemen
Synoniemen
Verwante begrippen
Hyponiemen
   
Afgeleide begrippen
   
Uitdrukkingen en gezegden
   
  • Uitdrukkingen met dood:
  • De dood of de gladiolen
Alles of niets, de overwinning of de ondergang
  • Ergens een broertje dood aan hebben
Ergens een grote hekel aan hebben
  • Eruitzien als de dood van Ieperen
Er slecht (mager, ongezond) uitzien
  • Als de dood voor iets zijn
Ergens heel bang voor zijn
  • De dood in de pot
Heel saai
  • De dood op het lijf jagen
Iemand heel bang maken
  • Om de dooie dood niet
Helemaal niet
  • Ten dode opgeschreven zijn
Gedoemd zijn om te sterven
  • Een kind des doods
Iemand die niet lang meer te leven heeft
  • Uitdrukkingen voor "doodgaan":
  • de pijp aan Maarten geven
  • de weg van alle vlees gaan
  • het levenslicht[je] uitblazen
  • net tijdelijke voor/met het eeuwige verwisselen
Spreekwoorden
   
  • De bleke dood spaart klein noch groot
Iedereen gaat dood
  • De dood kent geen lieve kinderen
Iedereen gaat dood
  • De dood komt als een dief in de nacht
Het valt nooit te voorspellen wanneer iemand komt te overlijden
  • Edel, arm en rijk maakt de dood gelijk
Als iemand eenmaal is gestorven, maakt het totaal niets meer uit of hij/zij bij leven arm of rijk was
  • De een z'n dood is de ander zijn brood
Wat voor de een een nadeel is, is voor de ander juist een voordeel
  • Veel honden zijn der hazen dood
Niemand kan op tegen heel veel tegenstanders
Vertalingen
    1. de toestand na het leven   
    2. skeletvormige figuur, vaak met zeis, die bovengenoemde toestand personifieert   
stellendvergrotendovertreffend
onverbogen dooddoderdoodst
verbogen dodedoderedoodste
partitief doodsdoders-

Bijvoeglijk naamwoord
Schilderij waarop een dode familie is uitgebeeld

dood

  1. niet meer levend [5]
    • Onze dode kat werd waardig begraven. 
    • Mijn ouders zijn al heel lang dood. 
Antoniemen
Verwante begrippen
Vertalingen
    1. niet meer levend   
   
  • Uitdrukkingen met dood:
  • Op iets dood blijven
Erg belust op iets zijn (bv geld -> gierig)
  • Trekken aan een dood paard
Bezig zijn met een hopeloze zaak die alleen maar energie kost en uiteindelijk niets oplevert
  • Boompje groot, plantertje dood
Gezegd van iets waarvoor geldt dat degene die er het meeste zorg voor heeft gedragen, er zelf niet meer van profiteert als het eenmaal af is
  • Zo dood als een pier (zijn)
Dood zijn (met extra nadruk op het niet meer in leven zijn)
  • Een dood paard aan een boom (vast)binden
Te voorzichtig zijn
  • Nog geen luis hebben om dood te drukken
Zeer arm zijn
  • De mussen vallen dood van de daken
Het is heel warm

Werkwoord
vervoeging van
doden

dood

  1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van doden
    • Ik dood. 
  2. gebiedende wijs van doden
    • Dood! 
  3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van doden
    • Dood je? 

Gangbaarheid
  • Het woord dood staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.
100 %van de Nederlanders;
100 %van de Vlamingen.

Meer informatie

Verwijzingen
  1. "dood" in: Sijs, N. van der Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen. 2e druk (2002) Veen, Amsterdam / Antwerpen; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
  2. DOOD (ZN.: TOESTAND WAARIN MEN NIET MEER LEEFT), etymologiebank.nl
  3. dood op website: Etymologiebank.nl
  4. R.F. Beerling, Denken over de dood, De Gids. Jaargang 129, 1966
  5. dood op website: Etymologiebank.nl

Afrikaans
Uitspraak
  • geluid 
enkelvoud meervoud
naamwoord dood -

Zelfstandig naamwoord

dood

  1. (palindroom) dood
  1. «'n Natuurlike dood sterwe.»
    Een natuurlijke dood sterven.
stellend attributief
dooddooie

Bijvoeglijk naamwoord

dood

  1. dood
  2. overleden, gestorven, omgekomen
  1. «Minstens 20 mense is in 'n vliegtuigongeluk in die Demokratiese Republiek van die Kongo dood.»
    Ten minste 20 mensen zijn bij een vliegtuigongeluk in de Democratische Republiek van de Congo omgekomen.
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.