Mark Rutte

Mark Rutte is de jongste uit een hervormd gezin met zes andere kinderen. De eerste vrouw van zijn vader overleed in Japanse gevangenschap, waarna zijn vader hertrouwde met de zuster van zijn vrouw. Uit het eerste huwelijk kwamen drie kinderen voort, uit het tweede huwelijk vier. Zijn oudste zus werd 35 jaar eerder geboren.[2] Zijn grootvader was ouderling van de Badkapel in Scheveningen. Het gezin stemde op de ARP (later opgegaan in het CDA) en las dagblad Trouw.[3] Zijn vader was reeds 58 ten tijde van Mark Ruttes geboorte.[4] Hij was vertegenwoordiger (importeur) van een handelsonderneming in Nederlands-Indië en later (in Nederland) directeur. Mark Ruttes moeder was ten tijde van zijn geboorte een secretaresse en dochter van een opzichter van de Heidemaatschappij.[5] Eind jaren tachtig verloor Mark Rutte kort na elkaar zijn vader en een broer, die aan aids leed.[6]

Na het behalen van het diploma gymnasium-A overwoog hij naar het conservatorium te gaan (Rutte speelt piano), maar het werd een studie geschiedenis aan de Universiteit Leiden, waarin hij in 1992 zijn doctoraalexamen haalde. Hij was daarna werkzaam bij Unilever. Tot 1997 was hij, onder andere bij het toenmalige Unilever-onderdeel Loders Croklaan in Wormerveer, verantwoordelijk voor opleidingen en trainingen van medewerkers en begeleidde hij enkele reorganisaties.

In 1997 trad hij binnen Unilever als personeelsmanager in dienst van Van den Bergh Nederland. Hij werd in 2000 benoemd in de Corporate Human Resources Group. In 2002 was hij als directeur Human Resources in dienst van de IGLOMora Groep BV, een werkmaatschappij van Unilever.

Rutte was van 1988 tot 1991 landelijk voorzitter van de liberale jongerenorganisatie JOVD en van 1993 tot 1997 lid van het hoofdbestuur van de VVD.

Rutte als staatssecretaris (2006)

In 2002 werd Rutte staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in het kortstondige kabinet-Balkenende I en hij behield die post in het kabinet-Balkenende II. In deze positie was hij belast met volksverzekeringen, bijstand en arbeidsomstandigheden. Hij heeft de Wet werk en bijstand tijdens de Tweede Kamerbehandeling verdedigd, en "erdoorheen geloodst". Tussentijds zat hij in de eerste helft van 2003 ook in de Tweede Kamer.

Op 16 juni 2004 stapte hij over naar het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap waar hij Annette Nijs opvolgde als staatssecretaris. Daar was hij belast met het hoger onderwijs en het mbo. Bij Sociale Zaken en Werkgelegenheid werd hij opgevolgd door Henk van Hoof.

Als staatssecretaris adviseerde Rutte in 2003 gemeenten Somalische inwoners extra te controleren op bijstandsfraude, nadat enkele Somaliers die werkzaam waren in Engeland tevens een bijstandsuitkering bleken te ontvangen in Nederland. In 2007 deed de Haarlemse rechtbank uitspraak in een zaak van een uitkeringsgerechtigde Somalische man, die op grond van uiterlijke kenmerken door sociale rechercheurs staande was gehouden, en gecontroleerd werd op fraude. De man weigerde de recherche toegang tot zijn woning, waarna hij zijn uitkering verloor. De man was het hier niet mee eens, en kreeg gelijk van de rechtbank. Volgens de rechtbank zette Rutte de gemeenten hiermee aan tot rassendiscriminatie, omdat "een onderzoek uitsluitend gericht op personen van Somalische afkomst discriminatoir is,” want strijdig met de grondwet omdat dit onderscheid "discriminatie naar ras” is. Rutte verwierp de kritiek, en stelde dat een wetswijziging dan noodzakelijk zou zijn, om gericht fraude te kunnen bestrijden.[7][8]

Naast staatssecretaris was Rutte ook de VVD-campagneleider voor de Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 2006. Nadat Jozias van Aartsen direct na deze gemeenteraadsverkiezingen zich op 8 maart 2006 had teruggetrokken als fractievoorzitter en daarmee ook als kandidaat-lijsttrekker voor de Tweede Kamerverkiezingen 2006, maakte Rutte op 9 maart bekend kandidaat-lijsttrekker te zijn. Op 21 maart lanceerde hij in een verkiezingspamflet onder de titel "De toekomst is nu" zijn negen-puntenplan, waarin hij zijn prioriteiten presenteerde. Deze punten waren:[9][10]

• Pokon voor de economie: meer banen, meer welvaart (stimuleren ondernemerschap, ook in het onderwijs)
• Vakmensen hun vak terug: bureaucratie aan banden (budgettair plafond van 15 procent voor managementlagen binnen verpleging, onderwijs, politie)
• Groen ondernemen = economische groei (investeren in kennis en "innovatie"; sterk investeren in kernenergie; hoogstaande technologische oplossingen in milieu- en energievraagstukken)
• Ruim baan voor tweeverdieners en middeninkomens, handen af van de hypotheekrenteaftrek (voltijdse kinderopvang; hypotheekrenteaftrek en pensioenopbouw handhaven; lastenverlichting voor middeninkomens)
• Bestrijding van armoede (geen bijstand voor mensen onder de 27; werklozen inzetten in verpleeghuizen en op scholen; hulp en aandacht voor werkloze allochtonen en analfabete autochtonen)
• Integratie en immigratie: een magneet voor internationaal talent (streng immigratiebeleid; kansrijke en talentvolle immigranten welkom op basis van een puntensysteem)
• Geen valse bescheidenheid in Europa en de wereld (Nederland leidend maken binnen de EU; "Nationaal wat nationaal kan, Europees wat Europees kan"; ontwikkelingssamenwerking op basis van ondernemerschap)
• Ervaring van ouderen benutten (na het 65ste levensjaar doorwerken mag; meer ouderen aan het werk; aan stabiliteitspact vasthouden; pensioenwaarden handhaven)
• Veiligheid: de kant van het slachtoffer kiezen (meer blauw op straat; criminelen harder straffen; mkb stimuleren)

Na een stormachtige campagneperiode en een heftige tweestrijd binnen de partij (over de vraag of de populaire Verdonk lijsttrekker moest worden of de meer gematigde Rutte) werd op 31 mei 2006 bekendgemaakt dat 51,5% van de VVD-leden hem tot lijsttrekker hadden verkozen in een intern referendum, waarmee hij tegenstrevers Rita Verdonk en Jelleke Veenendaal versloeg.[11]

Rutte op een VVD-ledendag in november 2007, anderhalf jaar na zijn debuut als fractievoorzitter.

Op 27 juni 2006 nam Rutte ontslag als staatssecretaris op het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, omdat de algemene opinie onder alle (of in ieder geval de meeste) politieke partijen was, dat hij als lijsttrekker beter geen deel meer kon uitmaken van het kabinet. Op 28 juni 2006 werd hij beëdigd als Kamerlid. Op 29 juni 2006 werd hij voorzitter van de Tweede Kamerfractie van de VVD.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen 2006, in november van dat jaar, leed de VVD een verlies van zes zetels. Door de grote populariteit van zijn interne "concurrent" Rita Verdonk behaalde Rutte zelf niet de meeste voorkeurstemmen, hoewel hij als nummer één op de lijst stond (Rutte kreeg 553.200 voorkeurstemmen, terwijl de nummer twee op de lijst, Verdonk, er 620.555 haalde). Deze uitzonderlijke situatie was nog niet eerder voorgekomen in de Nederlandse parlementaire geschiedenis.

Terwijl Rutte het met de VVD-fractie vanuit de oppositiebanken opnam tegen het kabinet-Balkenende IV, bleef de onderlinge spanning met Verdonk voortbestaan. In de herfst van 2007 kwam die tot een uitbarsting: Rutte zette Verdonk op 13 september 2007 uit de fractie. Daarop vroeg zij vierentwintig uur bedenktijd om zich te beraden op haar positie.[12] Op de VVD-ledenvergadering, die toevallig twee dagen na Ruttes besluit was ingepland, besloten de leden dat er een poging gedaan moet worden Rita Verdonk voor de partij te behouden. Moties met als doel de beslissing van Rutte terug te draaien of zijn positie ter discussie te stellen, werden verworpen.

Verdonk, gesteld met de keuze tussen haar VVD-lidmaatschap en haar Kamerlidmaatschap, koos voor het laatste. Vanaf oktober 2007 zat zij als lid-Verdonk in de Tweede Kamer, zodat Ruttes VVD-fractie met één zetel minder verder moest. Rutte werd lange tijd gezien als een onzichtbare fractieleider, dezelfde kritiek die hem eerder als lijsttrekker in de verkiezingscampagne ten deel was gevallen.[13]

Onder leiding van Rutte steeg de VVD bij de Tweede Kamerverkiezingen 2010 van 22 naar 31 zetels en werd daarmee de grootste partij van het land. Hierdoor mocht deze partij het voortouw nemen bij de daaropvolgende kabinetsformatie. De formatie stevende eerst enige tijd af op 'Paars-Plus', een combinatie van VVD, PvdA, D66 en GroenLinks, maar die poging strandde in de zomer. Vervolgens ging de formatie over rechts, met meer succes.

Premier Rutte bij de presentatie van zijn eerste kabinet, met vicepremier Maxime Verhagen (CDA, links) en gedoogpartner Geert Wilders (PVV, rechts), in oktober 2010.

Op 7 oktober 2010 benoemde de koningin Rutte tot formateur, belast met de vorming van een kabinet bestaande uit VVD en CDA. Op 14 oktober wordt het kabinet-Rutte beëdigd, waarna de twaalf ministers van VVD- en CDA-huize zich samen met Koningin Beatrix opstellen voor Paleis Huis ten Bosch voor de bordesscène.

Rutte is de eerste liberale premier van Nederland sinds Pieter Cort van der Linden (1913-1918), als VDB-man Wim Schermerhorn, die het "nood-kabinet" van 1945-1946 leidde, buiten beschouwing wordt gelaten. Hij is ook de eerste niet-sociaaldemocratische of christendemocratische premier in 92 jaar en de eerste premier van VVD-huize. Aan het eind van het jaar waarin hij zijn eerste verkiezingszege boekte en een kabinet bijeen formeerde, werd Rutte door de Nederlandse parlementaire pers verkozen tot politicus van het jaar. Ook door NU.nl werd hij uitgeroepen tot politicus van het jaar 2010.[14]

Ruttes kabinet behaalde in de vroege nachtelijke uren van vrijdag 28 januari 2011 haar eerste grote overwinning. De geïntegreerde politietrainingsmissie naar Kunduz (Afghanistan) vond haar doorgang, nadat de motie-Cohen/Roemer werd verworpen aangezien deze door een minderheid van 71 Kamerleden gesteund werd. De oppositiepartijen PvdA, SP, PvdD stemden voor de motie. Ook de gedoogpartner van dit kabinet, de PVV, stemde voor de motie, hoewel zij andere redenen voor het tegenhouden van deze missie hadden dan Job Cohen. Uiteindelijk stemde een meerderheid van VVD, CDA, D66, GroenLinks, ChristenUnie en de SGP voor de missie. Alleen Ineke van Gent van GroenLinks stemde tegen, waardoor 78 van de 150 Kamerleden de missie steunden.

Rutte met zijn partijgenoot Stef Blok, tijdens de Catshuisonderhandelingen in maart 2012. Het mislukken daarvan leidde de val van Rutte I in.

Op 17 februari 2011 weigerde Rutte naar de Tweede Kamer te komen op verzoek van alle 74 leden van de oppositie, deze keer inclusief de SGP. Het ging in dit debat om de bezuinigingen van 300 miljoen op het passend onderwijs. De oppositie sprak die avond van een dieptepunt in haar relatie met premier Rutte.[15]

Op 26 april 2011 hield de Tweede Kamer een spoeddebat met premier Rutte over een gesprek dat hij samen met Geert Wilders (PVV) had gehad met Statenlid Johan Robesin van de Partij voor Zeeland, over mogelijke steun die deze bij de Eerste Kamerverkiezingen 2011 aan het kabinet zou kunnen verlenen.[16] De premier toonde zich niet onder de indruk van de kritiek en verklaarde dat hij het een volgende keer weer zou doen.

In december 2011 werd Mark Rutte door de redactie van Elsevier verkozen tot Nederlander van het Jaar. Diezelfde maand werd hij opnieuw door de parlementaire pers uitgeroepen tot politicus van het jaar.[17]

Op 23 april 2012 bood Rutte het ontslag van zijn kabinet aan aan de koningin nadat Geert Wilders zijn gedoogsteun aan het kabinet, na het daaraan voorafgaande Catshuisoverleg over de begroting van 2013, had ingetrokken.[18][19]

Met Rutte als lijsttrekker behaalde de VVD bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2012 in totaal 41 zetels, het hoogste aantal ooit voor de partij. Op 1 november 2012 werd Rutte door de Tweede Kamer benoemd tot formateur, en op 5 november 2012 trad het tweede kabinet-Rutte aan, een coalitiekabinet van VVD en PvdA.

Koningin Beatrix en Mark Rutte tijdens het laatste wekelijkse gesprek van koningin Beatrix op Huis ten Bosch (2013)

Tussen 7 en 9 december 2013 bezocht Rutte de Palestijnse gebieden en Israël voor de officiële start van de bilaterale samenwerkingsfora. Hij werd hierbij vergezeld door minister Timmermans van Buitenlandse Zaken en Ploumen voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Met de delegatie reisde ook een handelsdelegatie mee onder aanvoering van VNO/NCW-voorzitter Bernard Wientjes met ongeveer 70 Nederlandse bedrijven en rond de 15 kennisinstellingen. Rutte sloot de eerste dag af met een ontmoeting en diner met president Mahmoud Abbas in het presidentieel paleis in Bethlehem. Een dag later was er een onderhoud met president Peres in Tel Aviv. Rutte had daarna ook een ontmoeting met minister-president Benjamin Netanyahu.[20]

In 2016 werd voor de eerste keer in Nederland het Correspondents' Dinner georganiseerd, waarbij Mark Rutte voor de Nederlandse pers en primetime op televisie een komische toespraak hield, gebaseerd op de Amerikaanse equivalent.

Op 26 augustus 2016 maakte Rutte bekend een derde termijn als premier te ambiëren. Rutte werd opnieuw lijsttrekker van de VVD voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2017.[21] De laatste Zomergast bij de VPRO was Rutte op 4 september. Zijn optreden werd gezien als campagnestrategie. Op 15 maart 2017 werd zijn partij bij de Tweede Kamerverkiezingen 2017 wederom de grootste - ondanks 8 zetels verlies - met 33 zetels.

Mark Rutte met de Amerikaanse president Donald Trump op 18 juli 2019.

Na een lange formatie - 225 dagen - presenteerde Rutte in oktober 2017 zijn derde kabinet: die werd behalve zijn eigen VVD gevormd door het CDA, de ChristenUnie en D66.

In zijn derde kabinet zag Rutte zijn internationale statuur, als een van de langstzittende regeringsleiders in Europa, groeien. Zo werd op Europees niveau binnenskamers gesproken over "de drie M's: Merkel, Macron en Mark".[22] Na een bezoek aan de Amerikaanse president Donald Trump in juli 2018 oogstte Rutte lof omdat hij er geen moeite mee had zijn gastheer openlijk tegen te spreken.[23] Tegelijkertijd lag Rutte bij parlement en publiek meermaals fors onder vuur. Zo werd de voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting vanaf de presentatie van het regeerakkoord gezien als een persoonlijke gunst van Rutte aan het grote bedrijfsleven. Toen de afschaffing in de herfst van 2018 alsnog sneuvelde, werd dat dan ook als een persoonlijk verlies voor Rutte gezien.

In november 2019 kreeg Rutte veel kritiek om zijn houding rond het bombardement op Hawija: een Nederlandse F-16 had in juni 2015 een bommenfabriek van de terroristische beweging Islamitische Staat in die stad gebombardeerd, wat een explosie veroorzaakte die aan zeventig burgers het leven kostte. Toen het gerucht opdook dat Rutte al lange tijd op de hoogte was van die burgerdoden, gaf hij aan 'geen herinnering' te hebben aan een dergelijke mededeling. Het kwam Rutte op de kritiek te staan dat hij in politiek gevoelige situaties steeds teruggreep op een haperend geheugen:[24] datzelfde was al eerder gebeurd inzake de bonnetjesaffaire, die tijdens Rutte II leidde tot het vertrek van VVD-bewindspersonen Ivo Opstelten en Fred Teeven, alsook bij het vertrek, begin 2018, van Halbe Zijlstra als minister van Buitenlandse Zaken, nadat hij toegaf te hebben gelogen over een ontmoeting met president Vladimir Poetin in een Russische datsja.