Bijbel (christendom)
De Bijbel is het heilige boek van de christenen. Daarmee is het een van de invloedrijkste boeken ter wereld.
De Bijbel bestaat uit twee delen: het Oude Testament en het Nieuwe Testament. De samenstelling van het Oude Testament is binnen het protestantisme gelijk aan de Tenach; binnen de Rooms-Katholieke Kerk wordt de samenstelling van de Vulgaat aangehouden. Het Oude Testament is hoofdzakelijk in het Hebreeuws geschreven, terwijl het Nieuwe Testament in Koinè-Grieks is geschreven.
De Bijbel is een verzameling van 66 canonieke Bijbelboeken (zie onderaan), samen ongeveer 800.000 woorden. De boeken van het Oude Testament zijn het resultaat van een redactieproces dat vele eeuwen heeft geduurd. De boeken kregen vorm in de periode van de 8e eeuw v.Chr. tot de 2e eeuw v.Chr. Hierdoor vertonen deze boeken invloeden van andere culturen die in een bepaalde periode dominant waren. Dit geldt vooral voor die van het Babylonische en Perzische rijk. Het Nieuwe Testament is in een veel kortere tijd ontstaan. De oudste delen ervan zijn de brieven van Paulus, die rond 50 n.Chr. werden geschreven. De jongste delen kregen hun definitieve vorm rond het einde van de 1e eeuw en zijn dus ongeveer 50 jaar jonger.
In sommige versies van de Bijbel zijn meer dan 66 werken opgenomen. Deze aanvullende werken worden deuterocanonieke boeken genoemd. Daarnaast zijn er werken die niet(meer) tot de canon worden gerekend, maar in de eerste eeuwen wel gebruikt werden in de liturgie en onderwijs. Voorbeelden hiervan zijn het Evangelie van Thomas en het Evangelie volgens Petrus.
Etymologie
Het woord 'bijbel' stamt van het Griekse woord βιβλία biblia (boeken), dat een meervoud is van βιβλίον biblion (boek; oorspronkelijk het verkleinwoord van βίβλος dat papyrus(plant) of boek betekent). In de Septuagint was ἡ βίβλος de vertaling van de Hebreeuwse term sefær, "boekrollen".
Bronnen
Van geen enkel deel van de Bijbel is een originele bron bewaard gebleven. De oudste bronnen van het Oude Testament zijn de in 1947 ontdekte Dode Zee-rollen, waarvan de oudste gedateerd worden op ca. 250 v.Chr. Fragmentarische handschriften van het Nieuwe Testament gaan terug tot het midden van de 2e eeuw, zoals Papyrus 52 dat een passage uit het evangelie volgens Johannes bevat. Er bestaan vrij volledige Bijbelse handschriften uit de 4e eeuw, zoals de Codex Sinaiticus en Codex Vaticanus.
Invloed van de Bijbel
Vanwege de overheersende rol van het christendom in het Europa vanaf de late Romeinse tijd tot aan de verlichting is de Bijbel in Europa van groot belang geweest. Niet alleen voor het godsdienstige leven, maar ook in taal, wetgeving, kunst en filosofie. Het maatschappelijke leven in het algemeen in de westerse beschaving zijn door de Bijbel beïnvloed. Vanwege de overheersende positie van Europa in de wereld gedurende de tweede helft van het tweede millennium strekt deze invloed zich ook buiten de westerse wereld uit.
Met de verlichting, de scheiding van kerk en staat en de wetenschappelijke revolutie in Europa en de Verenigde Staten, is de invloed van het christendom en daarmee van de Bijbel op het openbare leven afgenomen. De afgelopen eeuwen is er bij veel mensen twijfel aan de goddelijke oorsprong van de Bijbel ontstaan. Vanwege de secularisering in de westerse wereld heeft de Bijbel daar als religieuze en ethische leidraad bij velen aan belang ingeboet. In andere delen van de wereld zoals (Oost-Azië, Latijns-Amerika en Afrika) kan men door grootschalige bekeringen een toenemende belangstelling voor de Bijbel zien.
De Bijbel wordt algemeen beschouwd als het best verkochte boek aller tijden. Het heeft een geschatte jaarlijkse oplage van 100 miljoen exemplaren. Het was ook het eerste Westerse gedrukte boek dat in grote oplage verscheen.[1][2][3]
Thematiek
In grote lijnen gaat de Bijbel over het handelen van God in de wereld, vanaf de Schepping van de wereld tot aan het einde der tijden. In essentie gaat het om de verstoorde relatie tussen God en de mens, ook wel de (zondeval) genoemd, met vervolgens de weg naar het herstel. In de Bijbel klinkt een boodschap van heil door. In het Oude Testament in eerste instantie voor het Joodse volk.
Voor christenen is het keerpunt de dood en opstanding van Jezus. Iedereen die zijn of haar zonden belijdt - Joden en "heidenen" (niet-Joden) - en Jezus Christus als middelaar en brenger van een nieuw verbond tussen God en mensen aanneemt, ontvangt vergeving. Zij allen zullen het Koninkrijk van God beërven.
Christelijke kijk op de Bijbel
Hoewel de Bijbel bestaat uit een grote verzameling losse geschriften van diverse auteurs, wordt hij in het christendom als één werk beschouwd, als de door God geopenbaarde waarheid, oftewel het "onfeilbare Woord van God", aangezien alle auteurs worden verondersteld direct te zijn geïnspireerd door God.
Daarnaast is er de vraag of de Bijbel letterlijk moet worden genomen. Orthodoxe christenen beschouwen de Bijbel als het product van goddelijke inspiratie en in letterlijke zin het onfeilbare Woord van God. Die overtuiging wordt mede gebaseerd op een tekst uit de Bijbel zelf: "Elke schrifttekst is door God geïnspireerd en kan gebruikt worden om onderricht te geven, om dwalingen en fouten te weerleggen, en om op te voeden tot een deugdzaam leven." (2 Timoteüs 3:16). Die overtuiging vormt voor hen zelfs mede het fundament van het christelijke geloof. Orthodox-protestanten neigen naar een letterlijke tekstgetrouwe lezing, terwijl vrijzinnig-protestanten de Bijbel juist meer allegorisch interpreteren.
Al in de oudheid werden Bijbelteksten ook allegorisch verklaard, deels omdat sommige onderdelen van de Bijbel van zichzelf zinnebeeldig zijn (zoals de parabels van Jezus). Binnen de Rooms-Katholieke Kerk bestaat van oudsher naast de Bijbel ook de traditie, die het Woord van God uitlegt. Binnen het protestantisme werd daarentegen het sola scriptura-principe (wat betekent dat alleen de Bijbel gezag en autoriteit heeft) ontwikkeld. Hierdoor kon er geen legitieme interpreterende instantie voor de Bijbel meer bestaan. De legitimiteit werd in de Bijbel zelf gelegd.
Op de goddelijke invloed op de schrijver, de inspiratie, bestaan verschillende visies:
- Woordelijke inspiratie (ook wel mechanische inspiratie genoemd): de Heilige Geest gaf de schrijver woord voor woord de tekst door.
- Algehele inspiratie: de Heilige Geest gaf de Bijbelschrijvers de totale boodschap door en zij schreven het in hun eigen stijl en hun eigen (beeld)taal op.
- Dynamische of partiële inspiratie: de Heilige Geest hielp de schrijver de zaken die belangrijk zijn voor leer en leven onfeilbaar op te schrijven, maar in andere details kunnen fouten zitten.
- Neo-orthodoxie: De Bijbel wordt pas Gods woord in de confrontatie met de lezers.
- Liberaal: De Bijbel kan religieus inspirerend werken.[4]
Sinds de verlichting beschouwen vrijzinnige christenen de teksten als mensenwerk, voortkomend uit de tijd waarin ze zijn ontstaan en dienovereenkomstig de taal en beelden uit die periode bevattend. Ook rechtzinnige christenen zijn wat dit laatste betreft meestal deze mening toegedaan. Om die reden maakt onderzoek naar de context waarin een tekst is geschreven doorgaans deel uit van de exegese.
De grens tussen rechtzinnig en vrijzinnig valt niet altijd scherp te trekken, want er zijn christenen met opvattingen die tussen beide groepen in vallen, in allerlei gradaties. Zo zijn er rechtzinnige christenen die het scheppingsverhaal in Genesis niet letterlijk nemen, maar een of andere vorm van de evolutietheorie aanhangen, maar daarin wel Gods handelen menen te zien.
De meeste christenen achten zich niet gebonden aan de Joodse wetten in het Oude Testament. Bij het ontstaan van het christendom was dit een ernstige splijtzwam, zie Concilie van Jeruzalem.
Andere visies op de Bijbel
De meeste wetenschappers zien de Bijbel als een cultureel, literair en religieus document. Sommige wetenschappers, van christenfundamentalistische signatuur, beschouwen de Bijbel als historisch en natuurwetenschappelijk correct. Voor meer hierover, zie de paragraaf Kritisch onderzoek van de Bijbel.
Feministische theologen kijken kritisch naar de historische redactie van mannen in de keuze en vertaling van Bijbeldelen waarin vrouwen een rol spelen.
Kritisch onderzoek van de Bijbel
De Bijbel is sinds zijn ontstaan een bron van gezag geweest. Vanaf de zeventiende eeuw is de inhoud van de Bijbel, waarop dit gezag is gebaseerd, echter in toenemende mate onderwerp van kritiek geworden. Men begon vraagtekens te plaatsen bij de opvatting dat de Bijbel het resultaat is van goddelijke openbaring. Er rees scepsis betreffende de bovennatuurlijke verschijnselen die in de Bijbel worden beschreven en men verweet de Bijbel gebrek aan eenduidigheid en het bezitten van tegenstrijdigheden.
Het woord ‘kritiek’ komt van het Griekse krinein en betekent een niet-vooringenomen onderzoek met algemeen inzichtelijke criteria. De wetenschappelijke Bijbeluitleg die ernaar streeft niet uit te gaan van veronderstellingen, christelijke of andere, is de historisch-kritische exegese. Hieronder valt ook het kritische onderzoek naar de historische Jezus.
Mede als gevolg van deze moderne invalshoek heeft de Bijbel in de geseculariseerde wereld minder of helemaal geen gezag meer, bijvoorbeeld als leidraad in ethische kwesties. Christenen die de Bijbel wel als zeer gezaghebbend beschouwen, wijzen het kritische onderzoek naar de Bijbel doorgaans af als "Schriftkritiek."
Bijbelvertalingen
In de loop van de geschiedenis zijn er vele vertalingen van de Bijbel gemaakt.
Oude vertalingen
Een belangrijke vertaling van het Oude Testament naar het Grieks was de Septuagint, vervaardigd vanaf de 3e eeuw v.Chr. in de bibliotheek van Alexandrië. Deze Griekse vertaling was de gezaghebbende Bijbel in de vroege kerk en tot vandaag in de oosters-orthodoxe kerken. De kerkvader Hiëronymus van Stridon, die Hebreeuws leerde, maakte rond 400 n.Chr. een vertaling in het Latijn. Deze Vulgaat was gedurende de middeleeuwen toonaangevend in het westen. De Bijbel kon daardoor enkel door geestelijken, die Latijn kenden, worden gelezen. De rest van de (katholieke) bevolking, die geen Latijn kon lezen, was hiervan afhankelijk. Het zelf lezen van de Bijbel door gelovigen kwam in opkomst na omstreeks 1500 door de uitvinding van de boekdrukkunst en gebeurde aanvankelijk vooral door protestanten. Daarop volgden in de 17de eeuw aan de vooravond de Verlichting het kritisch lezen van de Bijbel en door intellectuelen het benadrukken van het inzicht dat het een verzameling door de mens vervaardigde geschriften betreft (zoals door Spinoza) en het speuren naar tegenstrijdigheden daarin (zoals door Thomas Paine).
De Bijbel in het Nederlands
In de late middeleeuwen verschenen diverse vertalingen in het Middelnederlands (bijvoorbeeld de Deux-Aesbijbel). Dit waren echter allemaal vertalingen van vertalingen, en vaak slechts van een enkel deel. Zo kwamen in de late middeleeuwen ook de zogenaamde historiebijbels tot stand. De eerste Middelnederlandse historiebijbel was de Hernse Bijbel, grotendeels gebaseerd op de Vulgaat. De eerste Nederlandstalige Bijbel die wel rechtstreeks uit de Hebreeuwse en Griekse grondteksten werd vertaald, verscheen in 1637. Tot deze vertaling was opdracht gegeven door de Staten-Generaal; vandaar de gangbare benaming Statenvertaling.
In sommige vertalingen van de Bijbel komen teksten gedateerd over. Dit komt omdat men zich zoveel mogelijk aan een letterlijke vertaling van de oorspronkelijke teksten wil houden. Daarbij speelt mee dat de vertalers zich baseerden op de Textus Receptus; deze wordt in de wetenschappelijke wereld als (op zijn minst) onbetrouwbaar beschouwd.
Hedendaagse vertalingen zijn (de belangrijkste Nederlandse en andere Bijbelvertalingen zijn ook op internet te vinden):
- De Petrus Canisiusvertaling uit 1939, heruitgegeven onder meer in 1990;
- De NBG 1951 (eerder Nieuwe Vertaling genoemd) uit 1951 van het Nederlands Bijbelgenootschap;
- De Rooms-katholieke Willibrordvertaling (1975, herzien in 1995);
- De Groot Nieuws Bijbel (1983, herziene uitgave 1996) in de omgangstaal;
- Het Boek (1988, herzien 2008), strikt genomen geen vertaling;
- De Naardense Bijbel (2004);
- De Nieuwe Bijbelvertaling (NBV)[5] (2004). Deze vertaling beoogt de standaardvertaling te zijn in het Nederlandse taalgebied;
- De Herziene Statenvertaling (HSV)[6] (2010), een hertaling van de Statenvertaling;
- De BasisBijbel (BB)[7] (2013);
- De Bijbel in Gewone Taal (BGT)[8] (2014);
- De Nieuwewereldvertaling van de Bijbel uit 1969 van het Wachttorengenootschap (Jehova's getuigen).
Vooral in het orthodox-protestantisme blijft men uitsluitend de Statenvertaling gebruiken (bijvoorbeeld die van 1888, de Jongbloededitie), onder andere de Gereformeerde Gemeenten. Vele andere gemeentes werken met de Nieuwe Bijbelvertaling.
Zie ook
Externe links
- De Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) - debijbel.nl
- (la) De Bijbel online in het Latijn (Nova Vulgata) - vatican.va
- De Bijbel in Statenvertaling met kanttekeningen, apocriefen, kunstwerken, zoekfunctie
Bronnen, noten en/of referenties
|
| Christendom (portaal) |  | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||
| Oude Testament (christelijke volgorde) | |
| Thora: | Genesis · Exodus · Leviticus · Numeri · Deuteronomium |
| Jozua · Rechters · Ruth · 1 en 2 Samuel · 1 en 2 Koningen · 1 en 2 Kronieken · Ezra · Nehemia · Tobit · Judit · Ester · 1 Makkabeeën · 2 Makkabeeën | |
| Job · Psalmen · Spreuken · Prediker · Hooglied · Wijsheid (van Salomo) · (Wijsheid van Jezus) Sirach | |
| Grote profeten: | Jesaja · Jeremia · Klaagliederen · Baruch · Ezechiël · Daniël |
| Kleine profeten: | Hosea · Joël · Amos · Obadja · Jona · Micha · Nahum · Habakuk · Sefanja · Haggai · Zacharia · Maleachi
De deuterocanonieke boeken zijn cursief weergegeven. In moderne uitgaven worden ze vaak na Maleachi geplaatst. |
| Oude Testament (joodse volgorde) | |
| Torah: | Genesis · Exodus · Leviticus · Numeri · Deuteronomium |
| Vroege profeten: | Jozua · Rechters · 1 en 2 Samuel · 1 en 2 Koningen |
| Late profeten: | Jesaja · Jeremia · Ezechiël |
| Kleine profeten: | Hosea · Joël · Amos · Obadja · Jona · Micha · Nahum · Habakuk · Sefanja · Haggai · Zacharia · Maleachi |
| Poëzie: | Psalmen · Job · Spreuken |
| Feestrollen: | Ruth · Hooglied · Prediker · Klaagliederen · Ester |
| Historie: | Daniël · Ezra · Nehemia · 1 en 2 Kronieken |
| Nieuwe Testament | |
| Evangeliën: | Matteüs · Marcus · Lucas · Johannes |
| Handelingen: | Handelingen van de apostelen |
| Brieven van Paulus: | Romeinen · 1 Korintiërs · 2 Korintiërs · Galaten · Efeziërs · Filippenzen · Kolossenzen · 1 Tessalonicenzen · 2 Tessalonicenzen · 1 Timoteüs · 2 Timoteüs · Titus · Filemon |
| Hebreeën | |
| Katholieke brieven: | Jakobus · 1 Petrus · 2 Petrus · 1 Johannes · 2 Johannes · 3 Johannes · Judas |
| Apocalyptiek: | Openbaring van Johannes |
| Beluister | (info) |