Bijbelvertaling

Vertalers kunnen verschillende vertaalprincipes hanteren. Het belangrijkste verschil is het onderscheid tussen dynamische en formele equivalentie.

Het principe van formele equivalentie houdt in dat de vorm van de brontekst zo precies mogelijk in de doeltaal wordt omgezet. In het uiterste geval wordt de grammatica en de zinsbouw van de doeltaal genegeerd. Een voorbeeld is de Hebreeuwse constructie die te zien is in de uitdrukkingen boek der boeken, koning der koningen, lied der liederen, ijdelheid der ijdelheden enzovoorts, die destijds eigenlijk geen goed Nederlands was. Dit soort vertalingen wordt ook wel concordante vertalingen genoemd. Onder concordant wordt verstaan dat hetzelfde woord in de brontaal ook in de doeltaal steeds met hetzelfde woord wordt weergegeven.

Het principe van dynamische of functionele equivalentie houdt in dat de betekenis van de brontekst zo precies mogelijk in de doeltaal wordt omgezet.[3][4] Dit soort vertalingen zijn goed leesbaar in de doeltaal. Het ideaal van de Nieuwe Bijbelvertaling bijvoorbeeld is zowel brontekstgetrouw (niet brontaalgetrouw) als doeltaalgericht te zijn. Dat wil zeggen: men probeert in zo goed mogelijk Nederlands de betekenis van de brontekst zo goed mogelijk weer te geven, waarbij taalkenmerken van de brontaal niet meer zichtbaar hoeven te zijn. Hierbij houdt men rekening met het soort tekst; met poëtische kenmerken, of er sprake is van verheven hoftaal of van platte markttaal enzovoorts.[5] Een ander kenmerk is dat men vaak inclusief vertaalt: woorden die in de brontaal zowel mannen als vrouwen kunnen aanduiden (zoals adelphoi, 'broeders') worden vertaald met broeders en zusters, tenzij het duidelijk is dat er geen vrouwen bedoeld worden.

Elke vertaling heeft zowel formeel-equivalente als dynamisch-equivalente aspecten, maar de vertaalmethode zet een koers uit tussen deze ijkpunten. De ene vertaling hecht sterk aan concordantie en is minder begrijpelijk in de doeltaal, bijvoorbeeld de Naardense Bijbel. Aan de andere kant van het spectrum, bijvoorbeeld bij de Bijbel in Gewone Taal, is de vorm van de brontekst volledig ondergeschikt aan een begrijpelijke weergave in een bepaald taalregister van het Nederlands.

Vertalers komen voor verschillende keuzen te staan. De eerste is de vraag welke tekst ze gaan vertalen. Om praktische redenen kan men, bijvoorbeeld in een zendingssituatie, kiezen voor het vertalen van een al bestaande vertaling. Voor de rooms-katholieken was het ooit een principe dat de vertaling op de Vulgaat moest steunen. Voor nieuwere Bijbels kiezen zowel rooms-katholieken als protestanten voor de gezaghebbende wetenschappelijke brontekstuitgaven. Voor het Nieuwe Testament kiest men het Novum Testamentum Graece. Het Oude Testament wordt vertaald van de tekst van de Codex Leningradensis, die wordt uitgegeven als Biblia Hebraica Stuttgartensia. De deuterocanonieken worden vertaald uit de Septuagintuitgave uit Göttingen (of de editio minor van Rahlfs). Voor het Nieuwe Testament van de Herziene Statenvertaling is gebruikgemaakt van de Textus receptus; zelfs het onechte Comma Johanneum is weergegeven. Voor het Oude Testament van de HSV is wel gebruikgemaakt van nieuwe inzichten, bijvoorbeeld van de Dode-Zeerollen.

Een andere vraag is in hoeverre de cultuur uit de tijd van de Bijbel moet worden doorvertaald. Sommige vertalingen behouden termen uit de brontekst (centurio, litra), terwijl andere vertalingen deze weergeven met een Nederlands woord.

Bijbelvertalers moeten ook kiezen hoe de Bijbeltekst wordt ingedeeld. De indeling in hoofdstukken en verzen zijn latere toevoegingen aan de Bijbel. Per afgebakend gedeelte moet er vaak gekozen worden voor een passend opschrift.

Er bestaan nog meer oorzaken en redenen voor het bestaan van verschillende Bijbelvertalingen.

1. De ontvangende talen, bijvoorbeeld het Nederlands, zijn levende talen, die steeds veranderen. Talen vergaren continu nieuwe woorden en manieren om uitdrukking aan ideeën te geven, oude woorden raken in vergetelheid of krijgen in het algemeen spraakgebruik een andere betekenis.[6] Om de Bijbel begrijpelijk te laten blijven voor nieuwe generaties is periodiek een hertaling / nieuwe vertaling nodig.
2. Sinds de zestiende eeuw is er vooruitgang geboekt in het vaststellen van de tekst van met name het Nieuwe Testament. Vóór de uitvinding van de boekdrukkunst werden Bijbels met de hand overgeschreven. Daarbij werden fouten gemaakt die mee werden gekopieerd. In de westerse kerk was er maar weinig kennis van Hebreeuws en Grieks, men las er kopieën van de Latijnse Vulgaat, waarvan om dezelfde reden veel verschillende versies de ronde deden. In de zestiende eeuw kwam er belangstelling voor het Griekse en Hebreeuwse origineel, die bewaard waren gebleven in de Oosters orthodoxe kerk en het Jodendom. De vertalingen van de Hervorming, bijvoorbeeld de King James Version, de Lutherbijbel en de Statenvertaling zijn wat het Nieuwe Testament betreft, vertalingen van de Textus receptus. Deze tekst is de uitkomst van de versies die Erasmus ter beschikking had, waarvan de meeste het product waren van eeuwenlang kopiëren in de Kloosters van de Oosterse of Byzantijnse kerk. Sedert de zestiende eeuw heeft men daarna talloze handschriften gevonden, en is algemeen tot de conclusie gekomen dat de Byzantijnse tekst, waarvan de vroegste getuige uit de vijfde eeuw dateert (Codex Alexandrinus), afwijkt van de oorspronkelijke. Met behulp van de tekstkritiek van de Bijbel heeft men de tekst gereconstrueerd. Voor de NBG 1951 maakte men in de eerste helft van de twintigste eeuw gebruik van de grote perkamenten bijbels uit de vierde eeuw die in de 19e eeuw waren ontdekt, de Codex Sinaiticus, de Codex Vaticanus en andere. Voor de Nieuwe Bijbelvertaling en de Groot Nieuws Bijbel kon men in de tweede helft van de twintigste eeuw gebruikmaken van nog oudere handschriften op papyrus, zoals de Papyrus 45 en 46 van de Chester Beatty papyri en Papyrus 66 en 75 van de Bodmer papyri. De overgeleverde tekst van het Oude Testament, de Masoretische tekst is heel wat minder corrupt gebleken dan die van het Nieuwe. Toch zijn ook hier nog teksten duidelijker geworden met de ontdekking van de Dode-Zeerollen.
3. Verder zijn er meerdere Bijbelvertalingen, omdat men tracht Bijbels te maken voor verschillende doelgroepen. De Groot Nieuws Bijbel bijvoorbeeld is geschikt als kennismaking met de Bijbel, maar voor een eredienst kiest men liever de Nieuwe Bijbelvertaling. Ook zijn er Bijbels in allerlei dialecten. Het Bijbelgenootschap werkt aan een vertaling in eenvoudig Nederlands.
4. Het christendom is in de 2000 jaar van zijn bestaan verdeeld geraakt in verschillende kerken, stromingen en sekten. Die vertrouwen elkaar niet altijd als het om Bijbelvertalingen gaat. Voorbeelden zijn:
   • De Rooms-Katholieke Kerk accepteerde tot 1943 alleen Bijbelvertalingen die teruggingen op de Vulgaat of daarmee in overeenstemming waren gebracht. Bovendien hadden de protestanten ongeveer 10 boeken buiten de Bijbel geplaatst die men de deuterocanonieke boeken noemt. Katholieke Bijbelvertalingen zijn de Petrus Canisiusvertaling en de Willibrordvertaling. De Willibrordvertaling uit 1995 is ook populair bij protestanten.
   • De voorman van de Vergadering van gelovigen, Darby, maakte een eigen vertaling in het Engels. De Nederlandse Vergadering maakte de Telosvertaling.
   • Jehova's getuigen staan van oudsher wantrouwig ten opzichte van andere groeperingen. Zij hebben de Nieuwewereldvertaling gemaakt. Over de hele wereld worden vertalingen van de Engelse versie verspreid.
   • Bevindelijk gereformeerden wijzen feitelijk elke vertaling behalve de Statenvertaling af; andere groepen accepteren wel de Herziene Statenvertaling.
   • De meeste protestanten lazen de laatste vijftig jaar de bijbel van het Nederlands Bijbelgenootschap. De voorlaatste uitgaven van het Nederlands Bijbelgenootschap werden samen met de Katholieke Bijbelstichting gemaakt en zijn zowel met als zonder deuterocanonieke boeken te koop (GNB; NBV).
   • Stichting BasisBijbel kwam in 2013 met een Bijbel in makkelijk Nederlands. Deze vereenvoudiging van met name de Statenvertaling is uitgegeven zodat iedereen, met name ook jongeren, de Bijbel in begrijpelijke taal kunnen lezen.
   • Het Nederlands Bijbelgenootschap kwam in 2014 met een geheel nieuwe Bijbelvertaling in "Gewone Taal"; de dagelijkse omgangstaal. Uitgangspunt van deze vertaling is duidelijkheid. Weinig eerdere vertalingen stelden zichzelf ten doel om teksten te bieden die voor gewone lezers direct begrijpelijk zijn.

De volgende "klassieke" Bijbelvertalingen van buitenlandse origine hebben een grote invloed (gehad):

• Septuagint (Grieks)
• Vulgaat (Latijn)
• King James Version (Engels, zie ook Revised Version)
• Lutherbijbel (Duits)
• Wycliffebijbel (Engels)

Voor het Nederlandse taalgebied zijn vrij veel verschillende vertalingen gemaakt, waarvan hieronder een overzicht staat.

De Rijmbijbel van Jacob van Maerlant kan nog geen echte Bijbel worden genoemd, maar verdient zeker vermelding. Als basis voor de Rijmbijbel diende de Historia Scholastica van Petrus Comestor.

Het Luikse diatessaron is een Dietse vertaling (in een West-Limburgs dialect) van een West-Europese harmonisatiepoging van de vier canonieke evangeliën op basis van de Latijnse Vulgaat. Het is vergelijkbaar met het Diatessaron dat Tatianus rond het jaar 170 in Syrië in het Koine-Grieks of Syrisch schreef, maar stamt daar niet van af. Behalve deze compilatie van canonieke evangeliën bevat het Luikse diatessaron geen andere Bijbelboeken.

De Hernse Bijbel, van de Bijbelvertaler van 1360 (door sommigen geïdentificeerd als de monnik Petrus Naghel), was de eerste vertaling van de Vulgaat naar de volkstaal, het Middelnederlands. Deze vertaling kwam tot stand in het kartuizerklooster van Herne en zou de basis vormen voor de Delftse Bijbel.

De Delftse Bijbel is de eerste Bijbel die in het Nederlands werd gedrukt. De vertaling is van omstreeks 1360 en is ontstaan in het kartuizerklooster van Herne (nabij Brussel). Het Nieuwe Testament en de psalmen ontbreken. De Bijbel werd gedrukt in 1477.

De Van Liesveltvertaling is de eerste volledige Nederlandstalige Bijbel. Jacob van Liesvelt verzorgde de eerste uitgave van 1526 op basis van de Lutherse vertaling van het Nieuwe Testament; het Oude Testament baseerde hij nog geheel op de Vulgaat. De uitgave van 1535 bevatte de complete vertaling van Maarten Luther. De uitgave van 1542 bevatte ook Luthers kanttekeningen.

Deze vertaling werd in 1548 gemaakt door de Leuvense augustijnermonnik Nicolaas van Winghe, op basis van de in 1547 door de Leuvense professor Johannes Henten herziene versie van de Vulgaat. Van de 'Leuvense Bijbel' zijn vele herdrukken verschenen. In 1566 verscheen een druk bij Plantijn in Antwerpen, in 1599 verscheen een nieuwe druk bij Jan Moerentorf (Moretus), schoonzoon en opvolger van Plantijn. In deze druk is de vertaling van Van Winghe gecorrigeerd volgens de nieuwe officiële editie van de Vulgaat na het Concilie van Trente. De 'Leuvense Bijbel' of 'Moerentorfbijbel' bleef tot in de 19de eeuw de rooms-katholieke standaardtekst van de Nederlandse Bijbelvertaling.

Het Oude Testament van de Deux-Aesbijbel is vertaald uit de bijbel van Maarten Luther door Godfried van Wingen en het Nieuwe Testament door Gillis van der Erven. De Liesveldtbijbel heeft ook als bron gediend.

De bijbel is genoemd naar een kanttekening bij Nehemia 3:5, waarin staat Deux aes en heeft niet. Six cinque en geeft niet. Maar quater drij, die helpen vrij. De cijfers verwijzen naar de ogen op een dobbelsteen. De armen (2 en 1) hebben niets om te geven, de rijken (6 en 5) zijn gierig, en de middenklasse (4 en 3) is vrijgevig.

Statenvertaling

De Statenvertaling is een van de oudste Nederlandse vertalingen (1637), die, met taalkundige aanpassingen, nog steeds gebruikt wordt in sommige kerken van conservatief-protestantse signatuur. Hij heet zo omdat de opdracht ertoe indertijd door de Staten-Generaal werd gegeven. De Statenvertaling is rechtstreeks uit het Hebreeuws en Grieks gemaakt. Kenmerkend voor deze vertaling is het archaïsche woordgebruik. Deze vertaling valt te vergelijken met de Engelse Authorised Version (King James Version). Het taalgebruik in deze vertaling heeft grote invloed gehad op de ontwikkeling van het Nederlands. Zo zijn veel spreekwoorden en gezegden die vandaag nog gebruikt worden terug te vinden in de Statenvertaling.

Op deze plaats dient ook vermeld te worden de uitgave van de Statenvertaling door de Gereformeerde Bijbelstichting (GBS-Bijbel, 2004). Deze uitgave streeft ernaar zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke uitgave te komen, waarbij regelmatig gerefereerd wordt aan de zogenoemde Ravesteynbijbel uit 1657. Overigens wil dit niet zeggen dat de archaïsche 17e-eeuwse orthografie gehandhaafd is. De spelling is geheel gemoderniseerd en ook zijn te sterk verouderde woorden en woorden die vandaag de dag een andere betekenis hebben, vervangen.

De GBS-Bijbel staat wat dat betreft in tegenstelling tot de zogenaamde Jongbloed-editie (waarschijnlijk uit 1888) die in de loop van de eeuwen ook de nodige taalkundige aanpassingen heeft gezien, maar geen kritische revisie aan de hand van de Ravesteynbijbel ondergaan heeft. De Jongbloed-editie is van alle Statenvertaling-varianten het meest gebruikt. Jongbloed verwijst in dit kader naar de drukkerij Jongbloed BV in Heerenveen.

De Statenvertaling wordt alleen nog in de zeer behoudende reformatorische kerken gebruikt, waaronder de Gereformeerde Bond binnen de Protestantse Kerk in Nederland, de diverse (Oud-)Gereformeerde Gemeenten, de Hersteld Hervormde Kerk, een deel van de Christelijke Gereformeerde Kerken en genootschappen van andere signatuur zoals de Vergadering der Gelovigen en fundamentele onafhankelijke Baptistengemeenten.

Een recentere modernisering is de zogenaamde Tukker-uitgave, welke in 1977 uitgegeven is door het Nederlands Bijbelgenootschap en een beperkte revisie bevat van ds. W.L. Tukker.

Een groep van twintig theologen uit behoudende kring hield zich bezig met een nieuwe uitgave van de tekst die in december 2010 op de markt kwam.[8] Hun uitgangspunt was dat de tekst van de oorspronkelijke Statenvertaling door meer dan 50% van de jongeren niet begrepen wordt en daarom gemoderniseerd moest worden. Naar hun oordeel was de tekst van de Nieuwe Bijbelvertaling te progressief.

Een ander argument voor deze nieuwe Herziene Statenvertaling (en tevens een niet gering punt van kritiek) is dat de Statenvertaling afstamt van de groep manuscripten die bekendstaat als de "textus receptus" voor het Nieuwe Testament.[9] De nieuwere vertalingen maken soms gebruik van de "kritische tekst" zoals die te vinden is in het Novum Testamentum Graece van Nestle-Aland. De textus receptus is een in de 16e eeuw door Erasmus geproduceerde variant van de Byzantijnse tekst. Deze tekst bevat nogal wat tekst die in de oudere Bijbelse handschriften die ons nu ter beschikking staan niet voorkomt en waarschijnlijk in de vroege Middeleeuwen tussen de tekst is geraakt. Een deel van de meer behoudende christenen houdt vast aan de vanouds gebruikte manuscriptgroepen.

Willem Antony van Vloten gaf een nieuwe Bijbelvertaling uit onder de naam De Bijbel vertaald, omschreven en door aanmerkingen opgehelderd. Het eerste deel van zijn vertaling verscheen in 1789 en het laatste deel, Hebreeën tot en met Openbaring, in 1796.

Er zijn verschillende pogingen geweest de tekst van de Statenvertaling te moderniseren. De zogenaamde Palmbijbel bevat een modernisering gemaakt door de Utrechtse hoogleraar Johannes van der Palm. Naast een modernisering van de tekst bevat deze Bijbeluitgave ook uitgebreide herziene kanttekeningen. Van der Palm is bekender geworden met zijn "Bijbel voor de jeugd", die gezien wordt als de eerste kinderbijbel.

De onvrede over de leesbaarheid van de Statenvertaling leidde in de 19e eeuw ertoe dat er meerdere pogingen ondernomen zijn om tot een nieuwe Bijbelvertaling te komen. De vertaling van Visschering kwam hoofdzakelijk in gebruik bij de doopsgezinden. Deze vertaling van het Nieuwe Testament is hoofdzakelijk gebaseerd op de Griekse tekst van Konstantin von Tischendorf. Het gebruik van dit Nieuwe Testament is geheel verdwenen met de komst van de NBG-vertaling 1951.

In de loop van de 19e eeuw vertaalde de Rotterdamse uitgeversfamilie Voorhoeve het Nieuwe Testament op basis van de Griekse uitgave van John Nelson Darby. De traditie waarin deze zogenoemde Voorhoevevertaling staat is in lijn met de vertaling van Darby's werk in het Engels, Frans en Duits. De Voorhoevevertaling is inmiddels vier keer herzien. De laatste herziening vond plaats in 1985, waarbij de teksteditie van Nestle-Aland het uitgangspunt werd. Deze editie, die bekendstaat onder de naam Telosvertaling, is een vertaling in hedendaags Nederlands en wordt algemeen gebruikt binnen de Vergadering van gelovigen.

Het woord Professorenbijbel is geen echte naam, maar meer een bijnaam voor een vertaling van de Vulgaat (Latijnse tekst), die aan het einde van de 19e eeuw tot stand kwam. De Professorenbijbel is een vertaling van het Oude Testament, inclusief de deuterocanonieke boeken. De vertaling is voorzien van aantekeningen, waarin regelmatig ook de verschillende lezingen van de Septuaginta en Hebreeuwse tekst ten opzichte van de Vulgaat worden besproken.

De Leidsche Vertaling betreft een Bijbelvertaling die grotendeels tot stand is gekomen door professoren van de Universiteit Leiden.

In Vlaanderen verzorgde kanunnik Theodoor Van Tichelen (1877-1945) een katholieke vertaling van het Nieuwe Testament vanuit het Grieks. In de eerste en tweede druk werd een totale oplage van 50.000 exemplaren bereikt.

Verschenen bij Teulings' Uitgevers-Maatschappij 'S-Hertogenbosch, De Heilige Boeken van het Oude Verbond, vertaling uit de oorspronkelijke tekst door P. Dr. Laetus Himmelreich O.F.M. en De Heilige Boeken van het Nieuwe Verbond, vertaling uit de oorspronkelijke tekst door P. Dr. Crispinus Smits O.F.M.

In 1939 volgde de katholieke Apologetische Vereniging 'Petrus Canisius' met een vertaling uit de Hebreeuwse en Griekse tekst, welke meestal Canisiusvertaling wordt genoemd. De vereniging heette naar de Nijmeegse heilige en kerkleraar Petrus Canisius. De vertaling is voorzien van aantekeningen. In 1978 is deze grotendeels vervangen door de Willibrordvertaling.

De NBG-vertaling is een uitgave van het Nederlands Bijbelgenootschap. Hij wordt aangeduid met de afkorting NBG 1951. Hij was in 1951 volledig klaar, maar er werd al begonnen aan deze vertaling rond 1916. Bepaalde delen zijn zelfs al voor 1912 vertaald. Men is toen begonnen met het Nieuwe Testament. Het Nieuwe Testament was in zijn geheel gereed in 1938 (vandaar dat sommige uitdrukkingen in het Nieuwe Testament wat ouderwetser lijken dan het Oude Testament, dat later vertaald is). De tekst staat nog vrij dicht bij de Statenvertaling en deze Bijbel is momenteel (nog) de standaardvertaling bij de meeste Nederlandse Protestanten. Alleen in de als zeer behoudend bekendstaande kerken is de Statenvertaling nog gebruikelijk. Het is de bedoeling dat de Nieuwe Bijbelvertaling de NBG-vertaling 1951 gaat vervangen voor openbare Bijbellezing. Voor Bijbelstudie zal de NBG 1951 een belangrijke bron blijven.

De Willibrordvertaling uit 1975, met herzieningen die gaan tot 1978, is de standaardvertaling voor de Vlaamse en Nederlandse katholieken en deze vertaling wordt in het Lectionarium gebruikt. De vertaling werd gemaakt onder auspiciën van de Katholieke Bijbelstichting (KBS) en de Vlaamse Bijbelstichting. Het is de officiële Nederlandse vertaling van de Katholieke Kerk.

De vernieuwde uitgave van 1995 bevat een geheel herziene tekst en is nooit door de Katholieke Kerk geaccepteerd als in de liturgie te gebruiken tekst.

De Groot Nieuws Bijbel is een uitgave van het Nederlands Bijbelgenootschap in samenwerking met de Katholieke Bijbelstichting. Kenmerkend voor deze vertaling is dat voor de vertalers de leesbaarheid voorop stond, waardoor soms kleine betekenisverschillen met de oorspronkelijke tekst zijn ontstaan. De tekst van de Groot Nieuws Bijbel is in 1996 geheel herzien.

Het Boek is een weergave in de moderne omgangstaal. Het Boek is geen vertaling maar een hervertelling, een parafrase. Er is wel een vergelijking gemaakt met de Griekse en Hebreeuwse tekst, maar geen vertaling hiervan. De parafrase-vertaling van Het Boek wordt vooral gebruikt in evangelische groeperingen en ook onder jongeren binnen de meer orthodox-protestantse kerken. Het Boek is gebaseerd op The Living Bible van Kenneth Taylor.

NBV

De Nieuwe Bijbelvertaling verscheen in het najaar van 2004. Het is een oecumenische vertaling, waaraan de belangrijkste Nederlandse kerkgenootschappen hebben meegewerkt.

De Naardense Bijbel betreft een vertaling uit 2004 van de gehele Bijbel door de Nederlandse predikant Pieter Oussoren. In november 2014 is een herziene versie – Naardense Bijbel 2014 – verschenen. De Naardense Bijbel blijft qua zinsbouw dicht bij de Hebreeuwse en Griekse bronteksten.

De in 2013 verschenen BasisBijbel is een Bijbel in eenvoudig Nederlands. De tekst is niet direct uit de grondtekst vertaald, maar gebaseerd op onder meer de Statenvertaling.[10] Het leesniveau van de BasisBijbel is aanzienlijk lager dan die van bijvoorbeeld Het Boek, zonder kinderachtig te zijn. De woordkeus is eenvoudig, woorden en zinnen zijn kort gehouden. In de digitale versie wordt toelichting gegeven, onder andere door middel van dwarsverwijzingen. De BasisBijbel is geschreven door J. Kleyn, verscheen in 2013 als internetbijbel en werd in 2016 in druk gebracht door de ZakBijbelBond. Het copyright berust bij Stichting BasisBijbel.

De Bijbel in Gewone Taal is een geheel nieuwe vertaling van de Bijbel (zonder de deuterocanonieke boeken), gemaakt door het Nederlands Bijbelgenootschap. Het is een vertaling die voor iedereen gemakkelijk te begrijpen is, in 'gewone taal' zoals mensen die dagelijks gebruiken: beperkte woordenschat, korte zinnen, met verduidelijkingen indien nodig.

• de Nederlandse Concordante Vertaling is een studievertaling die net als de Statenvertaling dicht bij de grondtekst blijft, maar daardoor soms misschien moeilijker te lezen is.
• de Lutherse Vertaling
• de vertaling van Andreas Van der Schuur (1732)
• de vertaling van het Oude Testament door prof. dr. Herman Theodorus Obbink (1924)
• de vertaling van het Nieuwe Testament door prof. dr. Anneus Marinus Brouwer (1921)
• Obbink-Brouwer tezamen wordt wel de Utrechtse Vertaling genoemd. (1927)
• de idiolecte vertaling van het Oude Testament door Albert Koster onder de serietitel De Hebreeuwse Bijbel
• de daarmee vergelijkbare vertaling door de Societas Hebraica Amstelodamensis
• de vertaling van de Pentateuch door Huub Oosterhuis en Alex van Heusden. Deze vijf delen dragen de namen 'In den beginne' (Genesis), 'en dit zijn de namen' (Exodus), 'hij riep' (Leviticus), 'in de woestijn' (Numeri) en 'dit zijn de woorden' (Deuteronomium). In deze vertaling is de Hebreeuwse grondtekst met zijn eigen idioom en kenmerkende stijlfiguren zo adequaat mogelijk in het Nederlands vertaald.
• de Nieuwewereldvertaling van de Bijbel (oorspr. 1969) is een vertaling door een aantal anonieme Jehova's getuigen. De Nederlandse versie is een vertaling van de Engelse uitgave. Deze vertaling wordt enkel door Jehova's getuigen gebruikt vanwege de doctrinaire verschillen ten opzichte van de andere vertalingen (bijv. het niet geloven in de Drie-eenheid).

• SV: Statenvertaling; Jongbloedversie (moderne spellingvariant)
• NBG 1951; vertaling van het Nederlands Bijbelgenootschap 1951;
• WV 95: Willebrordvertaling, herziene versie van 1995
• GNB: Groot Nieuws Bijbel herziene versie 1996
• NBV: Nieuwe Bijbelvertaling 2004
• HSV: Herziene Statenvertaling 2010
• BB: BasisBijbel 2013
• BGT: Bijbel in Gewone Taal 2014

[],* in sommige (niet de beste) handschriften staat na het Onzevader een lofzang (want van u...). Met vierkante haken geeft de NBG51 aan dat de regel een latere toevoeging is. De NBV heeft de zin in een voetnoot geplaatst.

(v) Junia is een vrouwennaam, de naam Junias bestaat niet. De vertalers van de NBG51 konden zich kennelijk niet voorstellen dat een vrouw apostel genoemd zou worden.

De Bijbel in Nederlandse streektalen begint met de emancipatie van het Fries in de negentiende eeuw. Er is toen een aantal evangeliën vertaald. De eerste volledige vertaling van de Bijbel in het Fries is gemaakt door dr. G.A. Wumkes en E.B. Folkertsma. Het Nieuwe Testament verscheen in 1933 en het Oude Testament in 1943. Onder leiding van de stichting Yntertsjerklike Kommisje foar de Nije Fryske bibeloersetting is begonnen aan een nieuwe vertaling. Het werk eraan startte in 1967 en kwam gereed in 1977. De uitgave is uitgevoerd door het Nederlands Bijbelgenootschap en de Katholieke Bijbelstichting samen. In 1978 kwam de eerste druk uit. De meest recente uitgave is de derde, verbeterde druk uit 1995.

Tegen het einde van de twintigste eeuw begon men de Bijbel ook in andere streektalen en dialecten te vertalen. Omdat deze talen het Standaardnederlands als cultuurtaal gebruiken was daar lang geen behoefte aan. Gewoonlijk gaat het slechts om enkele Bijbelboeken. Sommige daarvan zijn door het Nederlands Bijbelgenootschap uitgegeven, andere werden elders gepubliceerd. Verscheidene dialecten van het Nedersaksisch hebben hun eigen edities.

Zo bestaat er een Groningse vertaling van de Bijbel waarmee in de tweede helft van de twintigste eeuw is aangevangen.[11] De in 1989 opgerichte stichting Liudgerstichten coördineert dit hele gebeuren. Lichtelijk omstreden was het noemen van de naam God waar Nederlandse vertalingen gewoonlijk Heer(e) hebben.

De Stichting Twentse Bijbelvertaling heeft in 2009 de 'Biebel In de Twentse Sproake' uitgebracht, een vertaling van prof. dr. Anne van der Meiden plus nog een aantal andere personen.

Op het voormalige Zuiderzee-eiland Urk wordt er een vertaling in het Urkers gemaakt. Hier is nogal wat om te doen geweest omdat het Urkers de aanspreekvorm 'U' niet kent en daardoor God met Jie aangesproken zou worden, iets wat veel Urkers als blasfemisch opvatten.

Er wordt ook gewerkt aan een Achterhoekse Bijbelvertaling. Gepubliceerd zijn inmiddels Prediker, het Hooglied en het Evangelie volgens Lucas.

In 2004 is de stichting 'Stellingwerfs Eigen' een Bijbelvertaalproject begonnen in de streektaal van de Stellingwerven, het Stellingwerfs; in 2010 werd de voltooide vertaling gepresenteerd: de Stellingwarver Biebel.

Voor het Limburgs verscheen in 2001 het Evangelie volgens Marcus in het Venloos: 't Gooje Nièts van Marcus. Jo Bronneberg uit Sittard vertaalde in 2004 de vier evangeliën naar zijn eigen Limburgse ideolect, waarvoor hij bovendien zijn eigen spelling gebruikte. De tekst heeft het imprimatur (nog) niet ontvangen en is nog niet op de markt. In 2013 is er een project gestart om het Nieuwe Testament in het meest gesproken Limburgse dialect(continuüm) te vertalen, het Oost-Limburgs.

Ook het Zeeuws kent Bijbelvertalingen, in het bijzonder de Psalmen, die door Wim Joosse vertaald werden vanuit de Statenbijbel.

In november 2011 verscheen De torrie van Mattie, ook wel genoemd de Straatbijbel. Daarin staan delen van het Evangelie volgens Matteüs in Nederlandse straattaal en in een vrije vorm. Zo vertelt Jezus een verhaal over de platenbaas van een raplabel en worden zijn discipelen de gang van Jezus genoemd. Deze vertaling is een initiatief van Daniël de Wolf, leider van Thugz Church in Rotterdam (gericht op jongeren uit achterstandsbuurten) en de uitgave wordt verzorgd door het NBG, Youth for Christ en Ark Mission. Deze uitgave baarde veel opzien en de eerste oplage van 3000 stuks was binnen 2 dagen uitverkocht.[12]

Behalve voor het behoud en de emancipatie van het dialect dienen dergelijke vertalingen vooral ook om de vanouds plechtstatig vertaalde Bijbeltekst dichter bij de gelovige te brengen. Dit leidde vaak tot positieve reacties, maar zorgde bij orthodoxe richtingen ook voor kritiek: velen vonden het dialect niet waardig genoeg voor de Bijbel.