Psalmen

Het woord 'psalm' is de Griekse vertaling van het Hebreeuwse woord 'mizmoor'. Dat betekent letterlijk vertaald "spreekgezang met snaarbegeleiding", in de Griekse Versie van het Oude Testament (Septuagint) met het woord ψαλμός (psalmos) vertaald. In de meeste Bijbelvertalingen zijn de psalmen niet berijmd. Ook de oorspronkelijke psalmen in het Hebreeuws hadden geen eindrijm, aangezien de Hebreeuwse of Bijbelse poëzie andere stijlmiddelen gebruikt. Het feit dat de psalmen gedichten zijn, werd typografisch vaak maar zeer gedeeltelijk aangeduid. Pas in de nieuwste vertalingen wordt onder andere door witregels duidelijk dat het in de psalmen om poëzie gaat.

Het boek Psalmen is een van de geschriften, die naast de Thora en de profeten het derde onderdeel van de Hebreeuwse Bijbel vormen. Psalmen is Bijbelse poëzie, zoals meer dan een derde van de Hebreeuwse Bijbel poëzie is. Een belangrijk kenmerk van Hebreeuwse poëzie is het parallellisme. Door de christelijke kerk is van begin af aan ook profetie herkend in de Psalmen.

Psalmen is het Bijbelboek dat het best vertegenwoordigd is onder de Dode-Zeerollen; zowel rollen (bijvoorbeeld 11QPs a) als snippers en fragmenten (grot 4). In het algemeen volgen de in Qumran gevonden bundels de ons bekende inhoud tot Psalm 89 (slot derde boek). Daarna lopen de rollen uiteen wat inhoud en volgorde betreft. Er is één rol, uit Massada, die geheel overeenkomt (MasPsb) met de Masoretische tekst.[1] De tekst van de Psalmen in onze vertalingen volgt de Masoretische tekst, zoals die gevonden wordt in de Codex Leningradensis.

Er is pas sinds enkele decennia opnieuw aandacht voor de structuur van het psalter. Zo overheersen in de eerste helft van het psalter de individueel geformuleerde gebeden, terwijl in het tweede gedeelte vaker een collectief gebed wordt uitgesproken. De psalmen worden in vijf boeken verdeeld. De laatste jaren is er weer meer aandacht voor de indeling in vijf boeken (zoals ook de Thora van Mozes vijf boeken beslaat).

1. Psalm 1 en 2 zijn bewust als opening gekozen en Psalm 146-150 zijn lofgedichten die de bundel afsluiten.
2. Het eerste boek bevat 41 psalmen, voornamelijk toegeschreven aan David. Uitzonderingen zijn behalve de psalmen waarmee het boek psalmen geopend wordt (1 en 2) ook 10 en 33.
3. Het tweede boek bevat 31 psalmen (42–72), waarvan er 18 aan David worden toegeschreven, en 1 aan Salomo. De overige zijn anoniem. Het boek behandelt de geschiedenis van Davids regering tot de Babylonische ballingschap in 586 v. Chr.
4. Het derde boek bevat slechts 17 psalmen (73–89) en bezingt de gebeurtenissen tijdens de val van Samaria en Jeruzalem.
5. Het vierde boek bevat eveneens 17 psalmen (90–106). De bundel behandelt de plaats van God en het opverende religieuze leven. In psalm 90 zegt Mozes, die destijds in de woestijn voorbede voor Israël deed, een soortgelijk gebed voor het volk dat in ballingschap is/ eruit terugkeert.[3]
6. Het vijfde boek bevat de overige psalmen (107–150). Van 15 hiervan wordt David als auteur beschouwd, en de 127e wordt aan Salomo toegerekend. Het dankbare volk keert al lofprijzend terug naar her land.[4]

Elk boek wordt met een doxologie (lofverheffing, zoals amen of halleluja) afgesloten. Psalm 150 sluit het Boek der Psalmen af met één grote lofverheffing over het hele Psalmenboek tot eer van God.

Vanouds worden de psalmen in genres onderverdeeld:

• naar gebedsvorm: lofpsalm, smeekpsalm, dankpsalm, vloekpsalm
• naar inhoud: koningspsalm, wijsheidspsalm, wetspsalm, sionspsalm, boetpsalm
• naar setting: bedevaartspsalm, processiepsalm, intochtspsalm

Een psalm kan in meerdere categorieën thuishoren: zo kan een lofpsalm ook een koningspsalm zijn. Een lofpsalm kan tegelijk ook nog een smeekpsalm zijn en omgekeerd.

De psalmen 113-118 worden het (Egyptische) Hallel genoemd, dat bij de drie grote joodse feesten wordt gezongen.[5] Andere Hallel-psalmen ('lofpsalmen') zijn psalm 135-136 en 145-150.[6] Psalm 136 wordt ook wel het Groot Hallel genoemd.'[7]

De psalmen 120-134 worden ook wel de bedevaartspsalmen genoemd; ze hebben alle het opschrift "een bedevaartslied" (andere vertaling: "een pelgrimslied". De Statenvertaling laat het Hebreeuws onvertaald, en spreekt van "een lied Hammaäloth").

Zowel in de joodse exegese als in de christelijke traditie worden veel psalmen toegeschreven aan koning David. Boven veel liederen wordt David dan ook als auteur genoemd, maar men moet bedenken dat deze toevoeging van latere tijd is. De kerkvaders verwijzen dan ook naar 'David' of naar de 'Profeet' wanneer ze het boek der psalmen bedoelen, zelfs vaak zonder verwijzing naar vers of psalmnummer, aangezien ze deze als verworven kennis beschouwden. De moderne Bijbelwetenschap gaat er in het algemeen van uit dat niet bedoeld is daarmee de historische schrijver te noemen, maar een genre: zoals de Tora van Mozes kwam en de wijsheid van Salomo, zo kwamen de Psalmen van David.

Het is maar de vraag of bijvoorbeeld le Salomo wel betekent dat Salomo de psalm geschreven heeft. Het kan ook betekenen "opgedragen aan" of over.[8] Een deel van de psalmen (bijvoorbeeld 3–9, 11–32) begint met de aanduiding dat ze door, voor of over koning David geschreven zijn. Deze opschriften verwijzen naar gebeurtenissen uit Davids leven zoals die zijn opgetekend in het Bijbelboek Samuel. Sommige andere psalmen (50, 73–83) worden volgens het opschrift toegeschreven aan Asaf, onder Salomo een van de koorleiders in de tempel te Jeruzalem.

In totaal noemt het boek der psalmen zes namen, die men traditioneel als naam van de schrijvers heeft opgevat. Enkele noemen Asaf, men nam/neemt aan dat die van zijn nakomelingen afkomstig zijn. De zonen van Korach schreven ook psalmen. Zij vormden een familie van zangers. De volgende namen worden genoemd:

• David (73 psalmen)
• Mozes (psalm 90)[9]
• Salomo (psalmen 72 en 127)
• Asaf (11 psalmen) (eventueel 5 door zijn nakomelingen)
• Zonen van Korach (11 psalmen) (één hiervan wordt ook aan Heman toegeschreven)
• Ethan (psalm 89)

De kinderen van Korach, die een belangrijke rol vervulden bij de tempelzangen, waren de zangers van Psalm 42, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 84, 85, 87, en 88.

Bij 50 psalmen wordt geen schrijver genoemd.

Psalm 14 is vrijwel gelijk aan psalm 53.

Psalm 9 en 10 zijn in werkelijkheid één psalm. Dat blijkt uit het feit dat ze samen een acrostichon vormen.

Psalm 18 komt overeen met II Samuel 22.

Psalm 29 zou volgens sommige duiders zijn oorsprong hebben in een tekst voor de heidense god Baäl.[10]

Psalm 1 in het Latijn, Pools en Duits (laat 14e eeuw)

Er wordt in het Nieuwe Testament 116 maal uit het boek Psalmen geciteerd en honderden malen gealludeerd op patronen uit de psalmen. De Nieuwtestamentische auteurs hanteerden de psalmen als horizon waartegen de Christusfiguur gehouden werd. Vandaar de talloze verwijzingen naar het Oude Testament en de psalmen. Een bekend voorbeeld van de invloed van de psalmen is psalm 22 op de nieuwtestamentische kruisdood van Jezus. De beginregel van deze psalm wordt door Jezus tijdens de kruisiging geciteerd. Petrus citeert in de allereerste preek na de Hemelvaart van Jezus (Handelingen 2:14-40) drie psalmen (16, 132 en 110), en noemt David een profeet.

De vers-nummering kan per vertaling afwijken. In veel vertalingen is het opschrift van de psalmen als eerste vers geteld, en in andere vertalingen niet. Het gevolg is dat de nummering van de verzen van sommige psalmen uit de pas kan lopen. De Nieuwe Bijbelvertaling bevat bij de psalmen geen voetnoten om op deze afwijkende nummering te wijzen (in andere Bijbelboeken zijn dergelijke voetnoten in de NBV wel aanwezig). Zie Lijst van afwijkende nummering van Bijbelverzen.

In de 16e eeuw ontstonden op initiatief van Johannes Calvijn Franse berijmingen van de psalmen (de bekendste is gedicht door Clément Marot), op nieuw geschreven melodieën: de Geneefse psalmen. Daarop volgden al snel berijmingen in het Nederlands van onder anderen Petrus Datheen. Deze bleven tot 1773 in gebruik in de protestantse kerkdienst. In dat jaar verschenen de berijmingen van Johannes Eusebius Voet, Hendrik Ghijsen en het genootschap Laus Deo Salus Populo, mede opgericht door Bernardus de Bosch Jeronimusz (1742-1816).

De psalmen worden ook nu nog gezongen in de Joodse sjoel. Ook in de Evangelische zangbundel van Opwekking staan psalmteksten, die onberijmd gezongen worden. In 2014 leverde het Nederlandse project Psalmen voor Nu een vertaling op van 149 psalmen (43 is geïntegreerd met 42) met 21e-eeuws taalgebruik op nieuwe muziek.

Het woord zaboer, dat in de Koran een aantal malen voorkomt en wel wordt vertaald als "psalmen", wordt in de islam begrepen als openbaringen van God aan de profeet Dawud (David).

• Psalmen in de Statenvertaling
• Psalmen in Bijbelencultuur.nl

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Psalmen op Wikimedia Commons.

Psalmen

Telling volgens de Hebreeuwse Bijbel: 1 · 2 · 3 · 4 · 5 · 6 · 7 · 8 · 9 · 10 · 11 · 12 · 13 · 14 · 15 · 16 · 17 · 18 · 19 · 20 · 21 · 22 · 23 · 24 · 25 · 26 · 27 · 28 · 29 · 30 · 31 · 32 · 33 · 34 · 35 · 36 · 37 · 38 · 39 · 40 · 41 · 42 · 43 · 44 · 45 · 46 · 47 · 48 · 49 · 50 · 51 · 52 · 53 · 54 · 55 · 56 · 57 · 58 · 59 · 60 · 61 · 62 · 63 · 64 · 65 · 66 · 67 · 68 · 69 · 70 · 71 · 72 · 73 · 74 · 75 · 76 · 77 · 78 · 79 · 80 · 81 · 82 · 83 · 84 · 85 · 86 · 87 · 88 · 89 · 90 · 91 · 92 · 93 · 94 · 95 · 96 · 97 · 98 · 99 · 100 · 101 · 102 · 103 · 104 · 105 · 106 · 107 · 108 · 109 · 110 · 111 · 112 · 113 · 114 · 115 · 116 · 117 · 118 · 119 · 120 · 121 · 122 · 123 · 124 · 125 · 126 · 127 · 128 · 129 · 130 · 131 · 132 · 133 · 134 · 135 · 136 · 137 · 138 · 139 · 140 · 141 · 142 · 143 · 144 · 145 · 146 · 147 · 148 · 149 · 150 · (151)