Spreuken

Evenals bij veel andere Bijbelboeken zijn er twee zienswijzen. In de moderne opvatting (bijvoorbeeld C. H. Toy) is het duidelijk dat de auteur spreuken die reeds in omloop waren verzamelde zoals deze tot hem kwamen en ze ook aanpaste en uitbreidde met eigen spreuken.

In het bijzonder zijn er sterke aanwijzingen dat de spreuken aanpassingen zijn van oudere Egyptische wijsheidsliteratuur. Ook is het mogelijk dat het boek zich door de tijd heen ontwikkelde, waarbij latere auteurs aanvulden met wat er in hun tijd leefde. De samenstelling wordt door moderne theologen vaak na de Babylonische ballingschap geplaatst. Ook in het Tweestromenland kende men echter een lange traditie van dit genre, bijvoorbeeld de Sumerische spreuken.

Klassieke theologen, zowel rooms-katholieke als protestantse, houden graag vast aan een auteurschap van Salomo, waarbij een gedeelte in de tijd van Hizkia aan het boek is toegevoegd (hoofdstuk 25:1).

In het algemeen betekent het Hebreeuwse woord Mashal (meervoud Míshlê) een representatief gezegde, dat wil zeggen: iets wat in één geval geldt maar op meerdere situaties toepasbaar is. Het is een verzameling moralistische en filosofische uitspraken in dichtvorm. Het boek bevat een praktische levensfilosofie en is een compilatie en aanpassing van volksspreekwoorden.

Het boek heeft het karakter van een verzameling wijsheidsspreuken. Er lijken minstens zeven verzamelingen te zijn samengevoegd.

1. Na het opschrift in verw 1-7 volgt een langdurige toespraak van een vader over wijsheid leven; de Vreze des Heren is het begin der wijsheid. H 1 t/m 9.
2. Spreuken van Salomo H 10-22:17
3. Spreuken van wijze mannen:
   • Uit Egypte (Amenemope) H 22:16-23:12
   • Andere onbekende wijzen tot hoofdstuk 25
4. Spreuken van Salomo die door de mannen van Hizkia zijn verzameld H 25-33
5. Woorden van Agur, de zoon van Jake (H 30)
6. Woorden van de moeder van Lemuël (H 31:1-10)
7. Een alfabet-gedicht over een fantastische vrouw. (31:10-33)

Bijbel met het boek Spreuken opengeslagen in de Oude Mauritius (Nederlands Hervormde kerk) te Silvolde (Oude IJsselstreek).

Het boek Spreuken is een voorbeeld van Hebreeuwse poëzie, andere voorbeelden zijn Job, Psalmen, Prediker, Hooglied, Klaagliederen en veel profetische teksten. Eindrijm is geen belangrijk kenmerk van Hebreeeuwse poëzie. De belangrijkste stijlfiguur is het parallellisme, dat wil zeggen dat de tweede zin of grotere eenheid de eerste aanvult, herhaalt, of ontkennend omkeert.[1] Een voorbeeld:

Hoe lang nog (A), luiaard,

zul je blijven slapen, (B)

wanneer (A)

kom je uit bed? (B)

Nog even dan? (C)

Nog even (C)

slapen, (D)

nog een beetje (C)

rusten, (D)

een ogenblik nog (C)

blijven liggen? (D)

Armoede (E)

overvalt je (F)

als een struikrover, (G)

gebrek (E)

slaat je neer (F)

als een bandiet.(G)

Spreuken 6:9-11

I Koningen 4:32 of 5:12 (er is controverse over de versnummering) vermeldt dat Salomo meer dan 3000 spreuken schreef. Degene die in dit boek vermeld staan, kunnen niet meer dan een selectie hieruit vormen. In het Nieuwe Testament zijn er meer dan dertig citaten uit dit boek.

Gebrandschilderd raam bij de ingang van de synagoge van Enschede. De tekst is een verkorte versie van Spreuken 8:34. "Gelukkig is elk mens die naar mij luistert, dag in dag uit bij mijn woning staat, de wacht houdt bij mijn deur."

Voorbeelden van spreuken zijn :

• Oneerlijk verkregen rijkdom baat je niet, rechtvaardigheid (gerechtigheid SV) redt van de dood. (Spreuken 10:2)
• Het juiste woord op de juiste tijd, is als een gouden appel op een zilveren schaal. Een wijze vermaning voor een luisterend oor, is als een gouden ring, een sieraad van het zuiverste goud. (Spreuken 25:11 en 12)
• Niets waard! Niets waard!’ zegt de koper, (de koopman) maar als hij weggaat, wrijft hij zich in de handen. (Spreuken 20:14)
• Al leg je een dwaas in een vijzel en stamp je hem tussen de graankorrels fijn, zijn dwaasheid stamp je er niet uit. (Spreuken 27:22)
• (De deugdzame huisvrouw zoekt naar de koopjes en de aanbiedingen) Zij is als de schepen eens koopmans; zij doet haar brood van verre komen. (Spreuken 31:14)

• Nieuwe Bijbelvertaling
• Statenvertaling

• Spreuken in de Statenvertaling
• Spreuken in Bijbelencultuur.nl

Zie de categorie Book of Proverbs van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.