Heilige Geest

Als het in de Bijbel om de Heilige Geest gaat worden daar soms ook andere benamingen voor gebruikt zoals de Geest des HE(E)REN/van de HEER of kortweg de Geest. Hoewel de Heilige Geest onder christenen vooral geassocieerd wordt met het Nieuwe Testament, is er in het Oude Testament ook op meerdere plaatsen sprake van de Geest van God. De Geest wordt in dat deel van de Bijbel steevast in verband gebracht met vooraanstaande personen uit het volk van Israël, zoals profeten en rechters. Enkele Bijbelgedeeltes waarin deze Geest in het Oude Testament voorkomen, zijn:

• Genesis 1:2 - De aarde was nog woest en doods, en duisternis lag over de oervloed, maar Gods geest zweefde over het water. (Dit kan geïnterpreteerd worden als "de Heilige Geest was er al vóór de schepping van de wereld").
• Richteren 13:25 - Tussen Sora en Estaol, waar de Danieten hun tenten hadden opgeslagen, werd hij (d.i. Simson) voor het eerst door de geest van de Heer tot daden aangezet. (De Heilige Geest spoorde Simson blijkbaar aan om de dingen te gaan doen waarvoor hij geroepen was.)
• Spreuken 1:23 - 'Keert u tot Mijn bestraffing; ziet, Ik zal Mijn Geest ulieden overvloediglijk uitstorten; Ik zal Mijn woorden u bekend maken.'

In het Nieuwe Testament blijft de hulp van de Heilige Geest niet langer voorbehouden aan joodse vooraanstaanden. Jezus voorspelde in het evangelie volgens Johannes (16:7-15) dat de Heilige Geest over zijn volgelingen zou komen nadat Hijzelf vertrokken was.

• Dan zal ik de Vader vragen jullie een andere pleitbezorger te geven, die altijd bij je zal zijn: de Geest van de waarheid. De wereld kan hem niet ontvangen, want ze ziet hem niet en kent hem niet. Jullie kennen hem wel, want hij woont in jullie en zal in jullie blijven. (Johannes 14:16-17).

Jezus legt daarbij uit dat Zijn Geest de wereld zal overtuigen van zonde, gerechtigheid en oordeel. Hierover ontstaat onduidelijkheid, omdat vaak over het woord 'wereld' heen gelezen wordt. Volgens de christelijke uitleg zijn de zonden eenmaal weggenomen als het plaatsvervangende offer van Jezus door God aanvaard wordt. Daarna overtuigt zijn Geest o.a. van die ontvangen gerechtigheid (zie daarover Romeinen 8) en van het zoonschap (het behoren bij God, Galaten 4:6). Het inwonen van de Heilige Geest in de gelovige geldt ook als een onderpand, namelijk dat de gelovige eens het eeuwig leven zal krijgen (2 Korintiërs 5:4-5).

Deze "helper" (parakleitos in het Grieks) zou Jezus' volgelingen overal van op de hoogte stellen wat Jezus hen tijdens zijn leven op aarde had verteld, en zou hen tevens het nodige leren. Volgens Handelingen 2 (tien dagen na de Hemelvaart van Jezus) wordt tijdens het joodse Wekenfeest de Heilige Geest uitgestort over alle gelovigen. Christenen vieren dit jaarlijks met Pinksteren waarbij herdacht wordt dat de Heilige Geest uitgestort werd en er in tongen gesproken werd.

Aan de Heilige Geest worden verschillende functies toegedicht in de Bijbel, het leven van christenen en/of de kerk. Deze zijn:

• De overtuiging van zonde. De Heilige Geest overtuigt personen van de zondigheid van hun handelen, maar ook van hun positie van zondaren in relatie tot God.[1]
• Bekering. De Heilige Geest speelt een essentiële rol in de bekering van personen tot het christelijk geloof. De nieuwe gelovige wordt wedergeboren door de Geest.[2][3]
• De Heilige Geest maakt bekwaam. De Heilige Geest rust de individuele gelovigen toe om een rechtvaardig en gelovig leven te leiden.[2]
• Als de trooster, of Parakleet, die bemiddelt, steunt, en pleit voor de individuele gelovige bij God, met name in tijden van vervolging of berechtiging.
• Inspirator en uitlegger van de Bijbel. De Heilige Geest heeft de Bijbelschrijvers geïnspireerd en helpt de individuele gelovigen en de kerk bij de interpretatie van de tekst.[4]
• De Heilige Geest als scheppende kracht. De Geest was betrokken bij de schepping en geeft de mens leven.[5]
• Rust personen toe voor specifieke werkzaamheden. Verschillende keren in de Bijbel ontvangen personen specifieke bekwaamheden, zoals artistieke handvaardigheid.[5][6]

In de Bijbel worden verschillende metaforen en symbolen aangeduid om de Heilige Geest te beschrijven:

• Water. Alle gelovigen zijn gedoopt in één Geest en door hem doordrenkt.[7] De Geest wordt ook aangeduid als het levende water.[8]
• De zalving. De zalving met olie werd als symbool gezien als het ontvangen van de Heilige Geest. In het Oude Testament werden koningen gezalfd met olie. Dit symboliseerde het ontvangen van de Geest.
• Vuur. Johannes de Doper zegt tegen zijn toehoorders dat zij gedoopt zullen worden met de Heilige Geest en met vuur.[9] Op de Pinksterdag hebben de discipelen vuurtongen op hun hoofden, dat gezien wordt als het ontvangen van de Heilige Geest.[10]
• Een duif. Toen Christus de Heilige Geest ontving daalde er een duif op hem neer.[11]
• De wind. Verschillende keren in de Bijbel gaat een handeling en/of de komst van de Heilige Geest gepaard met het opsteken van een wind.[12] Ook Jezus zelf maakt een vergelijking tussen de Heilige Geest en de wind.[13]

Van de Heilige Geest wordt ook geloofd dat hij in het leven van Jezus Christus werkzaam was om hem te helpen bij zijn werk op aarde. De Heilige Geest speelde een rol in:

• De geboorte van Jezus. Volgens de Evangeliën werd Jezus niet op een natuurlijke manier verwekt, maar door de Heilige Geest. Hij werd geboren uit de maagd Maria. De Apostolische geloofsbelijdenis zegt dat Jezus "ontvangen" is van de Heilige Geest.[14][15]
• Het ontvangen van zijn roeping bij zijn doop.[2]
• Hem toerusten in zijn werk. Jezus' werk ving aan nadat hij gedoopt was. In de Evangeliën wordt beschreven dat er een duif op Jezus neerdaalde waardoor deze in staat was zijn werk te doen.[2]
• Pinksteren. Tijdens het pinksterfeest wordt herdacht dat de Heilige Geest, de derde Persoon van de Allerheiligste Drie-eenheid, neerdaalde uit de hemel op de apostelen en andere aanwezige gelovigen.

In drie evangeliën deelt Jezus mee dat wie tegen de Heilige Geest zondigt of lastert nooit en te nimmer meer vergeving hiervan kan ontvangen, noch tijdens het leven noch na de dood.[23][24][25] Dit naar aanleiding van de beschuldiging van de Farizeeën en schriftgeleerden dat Jezus boze geesten uitwierp door middel van Beëlzebul, dat wil zeggen door de duivel zelf.

In de Brief aan de Hebreeën wordt meegedeeld dat wie christen is geworden, vervuld is geraakt met de Heilige Geest en van de hemel heeft 'geproefd' en daarna van het geloof is afgevallen, niet opnieuw tot het geloof kan worden gebracht,[26] hetgeen lijkt op de zonde tegen de Heilige Geest.

Alhoewel de Heilige Geest nooit helemaal uit beeld is geraakt binnen het christendom, is er een hernieuwde belangstelling sinds het einde van de 19e eeuw, met name in Engeland en Beieren (Duitsland).

Aan het begin van de 20e eeuw aan de westkust van de Verenigde Staten begon men weer oog te krijgen voor een volledige vervulling met de Heilige Geest die ook wel de doop in Heilige Geest wordt genoemd. In eerste instantie was dit hoofdzakelijk het exclusieve domein van het nieuwe kerkgenootschap van de pinkstergemeenten maar van lieverlee breidde dit zich via de zogeheten charismatische beweging ook uit naar de al langer bestaande kerken zoals allerlei andere protestantse denominaties en de Rooms-Katholieke Kerk.

Een specifieke stroming met belangstelling voor de Heilige Geest zijn de apostolische gemeenten. Deze gemeenten ontstonden in Engeland, na gebedsdiensten van kerkgangers in de presbyteriaanse Kerk en de Kerk van Engeland, die een vernieuwde uitstorting van de Heilige Geest afsmeekten. Op den duur is bij deze gebedsdiensten de gave van profetie tot uiting gekomen. Uiteindelijk is uit deze groepen gelovigen de Katholiek Apostolische Kerk ontstaan. Deze kerk bestaat feitelijk alleen nog maar in naam, maar zowel de Hersteld Apostolische Zendingkerk, alsook de Hersteld Apostolische Zendinggemeente, zijn een directe dochterkerk die ervan overtuigd zijn dat zij nog steeds de gaven van de Heilige Geest, zoals in de Bijbel beschreven, hebben.