Winschoten

Voor de naam Winschoten bestaan meerdere verklaringen.

Volgens de kroniek van Mariëngaarde werd in 1231 het klooster van Heiligerlee gesticht in het dorp Asterle. Dit dorp was gelegen tussen Westerlee en Winsewida. Met Winsewida werd kennelijk Winschoten of Sint-Vitusholt bedoeld, waardoor deze plaats samen met Onstwedde, Vlagtwedde, Ulsda, Bunde en mogelijk ook Holtgaste (wellicht Widufliatun) tot de oudste plaatsen in de omgeving kan worden gerekend. Al deze plaatsen hebben namelijk de uitgang of wortel widu ('bos, hout') in hun naam. Dit in tegenstelling tot de jongere dorpen met de uitgang -wolde die ontstaan zijn tijdens de veenontginning. De naamkundige Wobbe de Vries veronderstelt echter dat het hier om Kloosterholt gaat.[3]

De huidige naam Windtschote(n) wordt voor het eerst gebruikt in 1391, in latere teksten staat Wynschote(n), Wynschotten, Wynschoeten of Winschote(n). Het achtervoegsel -schote, Oudfries -skat, dat 'zandopduiking, hoger liggend land' betekent, is typerend voor hoog gelegen nederzettingen in het veengebied.[4]

Het voorvoegsel Win(s)e- in de plaatsnaam is waarschijnlijk afgeleid van een Germaanse wortel *winithi- in de betekenis van 'weiland, hooiland'.[5] Deze wortel komt ook voor in de plaatsnaam Wynedaham (verdronken in de Dollard). De namen Winschoten en Winsewida betekenen dan: 'de zandopduiking' of 'het bos bij de weilanden'. Verwant is ook de naam Winsel, waarmee vroeger een deel van Blijham werd aangeduid.

De Vries dacht daarentegen aan een persoonsnaam met het achtervoegsel -kote. De naam *Windeskote zou dan 'de kleine hoeve of het kot van Windo' betekenen. In theorie zou het inderdaad kunnen gaan om de Oudfriese persoonsnaam Wine met de meervoudsuitgang -ingi ('de mannen van Wine'), waaruit via de tussenvorm *Winen(d)se- de latere vormen Winsewida en Win(dt)schoten kunnen zijn ontstaan.[6] Deze afleiding is echter ingewikkelder en daarom iets minder waarschijnlijk.

De oorsprong van Winschoten ligt misschien op het hoogste punt van De Garst, een oude keileemrug. Op grond van het onregelmatige verkavelingspatroon kan worden vermoed dat hier al vóór de 11e of 12e eeuw een nederzetting is ontstaan. De bakstenen Sint-Vituskerk aan het Marktplein dateert uit het laatst van de 13e eeuw (rond 1275), maar had mogelijk al een oudere voorganger. Rijksbouwmeester Cornelis Peters (die van 1905 tot 1907 betrokken was bij de restauratie van de Marktpleinkerk) veronderstelde dit "waarschijnlijk eene kleine vroegromaanse kerk" te Sint-Vitusholt was.[7]

Volgens een document uit 1474 berustte de voogdij over de kerk van Winschoten bij de abt van de Abdij van Corvey aan de Weser, waar de relieken van Sint Vitus werden bewaard. Aangezien dit klooster eerder betrokken was bij de kerstening van Westerwolde en het Emsland, mag worden aangenomen dat Winschoten oorspronkelijk nauwe banden had met Westerwolde en dat de eerste bewoners wellicht uit dit gebied kwamen.

De dorpskern was niet ver verwijderd van het riviertje de Rensel, dat bij Westerlee in het hoogveen ontsprong en in de omgeving van Winschoterzijl in de Pekel A uitmondde. Het gebied rond de kerk op het Marktplein stond in de 16e eeuw bekend als het Ronde Loegh. De Langestraat of Wittevrouwenstraat verbond de dorpskern met het klooster van Heiligerlee. Een omgracht perceel aan de Vissersdijk, eigendom van de kerk, markeerde misschien de plek van een middeleeuws steenhuis waar de voogd van Winschoten resideerde.

In de 11e of 12e eeuw ontstonden tevens twee randveenontginningsdorpen, die in een boog om de dorpskern heen lagen: Bovenburen en Sint-Vitusholt of Zuiderveen. Sint-Vitusholt had aanvankelijk een eigen kerk. In 1543 werden deze 'die olde karck mit den toorn' (net als de kerk van Oostwold) afgebroken. Deze kleine kerk staat als kerk met westtoren vermoedelijk op de kaart van Jacob van Deventer uit 1545, die de kerk dus waarschijnlijk enkele jaren daarvoor heeft getekend.[8] Bovenburen en Winschoteroosteinde vielen onder de parochie van het Marktplein. Vanuit het Zuiderveen werd ook de ontginning van het hoogveen bij Oude Pekela ter hand genomen; al in 1514 kocht de stad Emden turf in het Oldambt.

Winschoten behoorde tot het middeleeuwse landschap Reiderland, maar viel samen met Westerlee, Heiligerlee, Beerta, Ulsda, Blijham en Bellingwolde onder het bisdom Osnabrück, waartoe ook Westerwolde werd gerekend. Dit in tegenstelling tot de rest van Reiderland, dat onder het bisdom Münster viel. Winschoten was tevens de hoofdplaats van een afzonderlijk rechtsdistrict in het Reiderland, dat ook wel Ulsder Vijfdedeel werd genoemd. Vanwege de enorme afstanden liet de abt van Abdij van Corvey de rechten die hij in Winschoten en Westerwolde bezat vanaf de 14e eeuw waarnemen door de hoofdelingenfamilie Addinga te Wedde, wier voorouders uit het Reiderland afkomstig waren. In 1474 wist deze familie te bewijzen dat zij de rechten op de voghedije to Wynschot als des Stifts Corvey olde erve al meer honderd jaar in handen hadden.[9] De Addinga's maakten echter misbruik van hun positie en raakten in conflict met de lokale bevolking.

In de periode van partijstrijd tussen Schieringers en Vetkopers wist de stad Groningen in 1435 behalve het Oldambt ook een deel van het Reiderland rond Winschoten aan zich te binden. In 1475 werd Egge Addinga door zijn onderdanen gelyncht; drie jaar later verjoegen de Groningers zijn zoon Haye uit Westerwolde, Bellingwolde en Blijham. Bij Winschoterhogebrug verrees de Pekelborg, waarin een stadsbestuurder of kastelein met enkele soldaten zijn intrek nam. De Addinga's kozen eieren voor hun geld; ze verpandden hun Corvey'se leengoederen in 1486 aan de stad. Toen het gewest in handen kwam van hun verwante Edzard I van Oost-Friesland, zagen zij hun kans schoon. In 1506 namen ze hun bezittingen weer in ontvangst, maar vermoedelijk niet voor lang. Het Oldambt, waartoe Winschoten voortaan werd gerekend, kwam in handen van Karel van Gelre, die in 1529 de Addinga's liet verjagen en Westerwolde overdroeg aan zijn stadhouder Berend van Hackfort. Karel V gaf op zijn beurt in 1536 Westerwolde in leen aan zijn stadhouder Georg Schenck van Toutenburg. Winschoten bleef - net als de rest van het Oldambt - onder het gezag van de stad Groningen, waarvoor de inwoners zich erkentelijk toonden door het stadsbestuur in oktober 1536 een wild zwijn te schenken.[10] De Addinga's slaagden er niet meer in hun rechten op de kerk van Winschoten terug te krijgen.

Aquarel van zondagsschilder Herman Braak van de stad Winschoten in 1854. Aanzicht vanuit het noorden. Zichtbaar zijn onder andere de zaagmolen van Post (links, afgebroken in 1895), de Marktpleinkerk, de (later gesloopte) Oldambtster Herberg, de toren in de Torenstraat, de katholieke kerk in de Langestraat (Wittevrouwenstraat, huis met klein torentje, schuilkerk, in 1880 vervangen door de Sint-Vituskerk), het Handelshuis, het witte huis van de familie Freseman Viëtor (verdwenen), diverse theekoepels (later afgebroken) en de korenmolen Edens. De theekoepel rechtsvoor was het zomerhuis van Berend Haitzema Viëtor.

Winschoten maakte na de slag bij Heiligerlee (1568) tot aan 1580 weinig bijzonderheden mee. In 1580 ging de stadhouder van Groningen, Rennenberg, over tot de Spaanse zijde en tot aan 1594 vonden herhaaldelijk schermutselingen plaats in en rondom Winschoten. In 1593 werd de plaats door graaf Willem Lodewijk van Nassau op de Spanjaarden veroverd, maar werd in hetzelfde jaar heroverd door Spaanse troepen onder graaf Frederik van den Berg. Bij die gelegenheid werd de kerk te Winschoten tegen de Spanjaarden verdedigd door een sergeant Johan Moda. In 1594 viel de gehele provincie in handen van Staatse troepen. In 1624 werd Winschoten nogmaals door Spaanse troepen veroverd en verbrand.

Winschoten werd in het rampjaar 1672 door de troepen van Bernhard von Galen, de bisschop van Münster, veroverd zonder tegenstand. Later in dat jaar werd een veldslag geleverd doordat Groningse troepen Winschoten heroverden. De Groningse troepen onder kolonel Jorman wonnen de slag, veroverden de schans in Winschoterzijl en ook de Wedderborg. De Groningers waren nog niet van de Munsterse troepen af: in maart 1674 werden Winschoten en omringende plaatsen nogmaals geplunderd. Economisch stelde Winschoten in de zeventiende eeuw nog niet zoveel voor. Met het doortrekken van het Schuitendiep (Winschoterdiep) in 1653 werd Winschoten al enigszins ontsloten. De Rensel werd gekanaliseerd en er werden betere wegen aangelegd. Pas in de achttiende eeuw begon de bloei en welvaart wat toe te nemen, om een voorlopig hoogtepunt te bereiken in de negentiende eeuw, nadat de stad in 1825 stadsrechten werden verleend door koning Willem I. De stad groeide vanaf die tijd uit tot een van de centra van Oost-Groningen.

Al rond 1815 werd in Winschoten jaarlijks de Allerheiligenmarkt georganiseerd.[11] Deze Winschoter jaarmarkt, in de volksmond Adrillen genoemd (het Groninger woord voor Allerheiligen), vindt elke eerste maandag van november plaats in het centrum van de stad. Op de tweede maandag van deze maand wordt de jaarmarkt, onder de naam Lutje Adrillen, nog eens in het klein over gedaan. Dit was vanouds het moment waarop de boerenknechten en -meiden hun verdiensten voor het zomerhalfjaar inden en een nieuwe betrekking voor het winterhalfjaar moesten zoeken. De markt trekt jaarlijks tachtig- tot honderdduizend bezoekers en is daarmee de grootste van Nederland.[12]

Adrillen werd van 1995 tot 2011 gepromoot door Popko, het vingerwijzende boertje met in zijn linkerhand een drietand, die de bezoekers vijftien jaar lang verwelkomde met de Groninger leus: "Hé..., Doe! Komst óók op Adrillen?!". Doordat de gemeente Oldambt in 2011 besloot een nieuw 'format' te kiezen voor de markt, werd er afscheid genomen van het Groninger boertje dat zich inmiddels ontpopt als het Groninger beeldmerk van de 21e eeuw.[13]

Voorheen Hotel De Nederlanden

Joods monument

Winkelpromenade: Langestraat

Winschoten werd in de negentiende en het begin van de twintigste eeuw een echte handelsstad, mede door de aanwezigheid van vele Joden. Ook speelde de aanleg van een spoorweg naar Groningen in 1867 een grote rol. De geschiedenis van Winschoten kent een zeer zwarte bladzijde door het afvoeren van de Joden in de Tweede Wereldoorlog, die nagenoeg alle werden vermoord in concentratiekampen. Winschoten werd in 1945 bevrijd door Belgische SAS, Canadese en Poolse troepen.

In de periode van 1850 tot 1950 verdriedubbelde het aantal inwoners van Winschoten van minder dan 5000 tot ruim 15.000 inwoners. Dit kwam tot uiting in de bouw van veel nieuwe huizen. In 1880 werd daartoe het Omsnijdingskanaal aangelegd rond het noorden van het centrum langs de huidige Mr. D.U. Stikkerlaan. Vervolgens werden eerst de Binnen-Venne en na het graven van de Tramhaven in 1916 ook de Buiten-Venne in het centrum gedempt. In de jaren 1920 werd de stad vooral uitgebreid naar het zuiden. Na de Tweede Wereldoorlog werd de stad naar het noorden, het westen en het zuiden uitgebreid. In 1956 werd het Winschoterdiep nogmaals omgelegd langs de noordzijde van wat nu de Parkwijk is. Vervolgens werden de oude delen (langs de huidige Nassaustraat en Grintweg) in 1970 ook gedempt. In 1968 werd aan noordzijde het grote Stadspark aangelegd.

Twee belangrijke uitbreidingswijken waren Parkwijk ('Plan Noord') en Winschoten-Zuid ('Plan Zuid'), die verrezen tussen de jaren 1960 en jaren 1980. Ook de binnenstad ontkwam niet aan vernieuwing, in de jaren '70 werd het Israëlplein aangelegd waarvoor veel historische panden moesten wijken. Ook werd de 'doorbraak' tussen de Venne en het station gerealiseerd. Daarna zijn nog enkele uitbreidingen gepleegd, maar het aantal inwoners van de stad is na 1981 wel gedaald. De laatste grote uitbreidingen betroffen de Bomenbuurt en vanaf de jaren '90 de Kloostervallei.

Op 12 mei 2004 is een start gemaakt met het project Blauwestad, dat de (inmiddels gefuseerde) gemeenten Winschoten, Scheemda en Reiderland verbindt. Het nieuw aangelegde meer waaraan Blauwestad ligt wordt het Oldambtmeer genoemd. Het project is echter grotendeels een financieel fiasco gebleken: Van de beoogde woningbouw is slechts iets meer dan een tiende gerealiseerd en het project is sindsdien uitgefaseerd over tientallen jaren.

De binnenstad van Winschoten telt een aantal winkelstraten, waarvan de Langestraat en de Torenstraat traditioneel de belangrijkste waren. In de jaren 1960 werd 'De Doorbraak' gerealiseerd: Een groot aantal panden in de binnenstad werd toen gesloopt om de Venne en de Langestraat een directe toegang vanaf station Winschoten te verschaffen. Het gevolg was echter wel dat andere winkelstraten zoals de Torenstraat (Winschoten) en de Blijhamsterstraat veel minder werden aangedaan door het winkelend publiek met als gevolg dat veel winkels daar sloten. In 2002 werd winkelcentrum 't Rond aan de Venne gebouwd om grotere winkelketens te huisvesten. Het gevolg was echter ook dat verschillende winkels uit andere straten zich ook hier gingen vestigen. Met name de Torenstraat en de aangrenzende Carolieweg kampen al langere tijd met toenemende leegstand, hetgeen in 2012 werd onderstreept toen in verschillende leegstaande panden brand werd gesticht. De gemeente is sinds deze branden in toenemende mate in samenwerking met vastgoedeigenaren bezig om delen van de binnenstad van Winschoten een beter aanzien te geven, hetgeen onder andere mogelijk is door een grote financiële bijdrage van de provincie Groningen. Het actieplan heeft ervoor gezorgd dat de Torenstraat nu vrijwel geen bewinkeling meer kent.

Winschoten heeft te maken met bevolkingsdaling. Daarom zal de komende jaren in het kader van het project De poort van Winschoten het zuidelijke deel van de binnenstad een verdere metamorfose ondergaan. Het gemeentehuis zal worden vervangen door nieuwbouw waarbij het oude stadhuis blijft bestaan en er een verbinding wordt gelegd met het warenhuis van Hema aan de Langestraat. In het kader van deze planvorming zijn een voormalige supermarkt en de voormalige openbare bibliotheek van architect Kor Kalfsbeek reeds gesloopt. Een tweede focus van het project ligt op het afronden van de ontwikkelingen rond het Liefkensplein. Een nieuw zorgcentrum en het herstel van de oude Joodse begraafplaats zijn enkele onderdelen van dit gebied.

Buiten het centrum van Winschoten zijn de ontwikkelingen met name gericht op het afronden van de bedrijventerreinen aan de oostzijde van de stad. Verder wordt de verkeerssituatie rond de Blauwe Roos nabij de A7 aangepakt en zal er gewerkt worden aan de verdere ontwikkeling van het middelbaar onderwijs. Ook zijn er op diverse locaties in de stad herontwikkelingen qua woningbouw zoals bijvoorbeeld het terrein van de voormalige zuivelfabriek OZMI en locaties aan de Nassaustraat.

Evangelisch-Lutherse kerk

Synagoge uit 1854

• Grote Kerk uit einde van 13e eeuw (Marktpleinkerk)
• Toren uit 15e eeuw (d'Olle Witte)
• Kerk uit 1836 (Evang.Lutherse kerk)
• Katholieke Sint-Vituskerk uit 1880
• Protestantse Kerk uit begin van 20e eeuw (Vennekerk)
• Synagoge uit 1854.
• Voormalige rabbinaatswoning in Moorse trant (Boschstraat)
• Molen Berg
• Molen Dijkstra
• Molen Edens
• Stoomgemaal Winschoten
• Op de grens met Tranendal staat Luchtwachttoren 7T1.
• Theekoepel op landgoed De Oude Werf
• Station Winschoten
• Voormalig stadhuis uit de 19e eeuw
• Huidig stadhuis uit de 20e eeuw
• Cultureel centrum De Klinker (gesloopt in 2009, nieuwbouw gereed in 2017)

Stoomgemaal Winschoten

Theekoepel Oude Werf

Waterkwartier in Winschoten

Oldtimerfestival in Winschoten 2016

Museum Stoomgemaal Winschoten ligt ten noorden van de A7 aan het Oostereinde. Het stoomgemaal is als museum een onderdeel van de geschiedenis van Nederland Waterland.

In het direct ten westen van Winschoten gelegen dorp Heiligerlee bevinden zich het Museum Slag bij Heiligerlee en het museum Klokkengieterij Heiligerlee.

In 1899 besloot Bé Dommering, die eigenaar was van hotel Wisseman, een grote toneelzaal aan het hotel te bouwen. Louter voor toneel, zo was de bedoeling, maar al in 1911 werden de eerste films vertoond - en zo werd de toneelzaal van Dommering de eerste bioscoop van Winschoten. Op 1 augustus 1967 kwam er door een grote brand een einde aan Dommering. Verder was er de Skala-bioscoop in de Langestraat. Deze werd in 1992 verhuisd naar het Marktplein en ging verder onder de naam Bioscoop Hollywood tot de sluiting in 2008. In 1973 werd door prinses Margriet Theater De Klinker geopend. Het theater functioneert tot 2008 waarna tijdelijk theater De Tramwerkplaats wordt geopend. Tegenwoordig is de Tramwerkplaats de locatie van de Harbour Jazz Club Winschoten. In 2015 werd het nieuwe cultuurhuis De Klinker geopend met daarin naast theater en bioscoop ook de openbare bibliotheek, muziekschool en een vestiging van de VVV.

Het oudste park van Winschoten is het Sterrebos of Wandelbos nabij het centrum dat tussen 1826 en 1827 op initiatief van de Winschoter dominee B.H. Steringa Kuiper werd aangelegd met behulp van arbeiders die te werk gesteld werden door de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen. In 1907 kreeg het park zijn huidige uitstraling toen landschapsarchitect Leonard Springer een ontwerp voor het park maakte. Het park heeft de status van rijksmonument en is circa 6 hectare groot. In Winschoten-Zuid ligt het 10 hectare grote Maintebos. Het rond 1900 aangelegde Maintebos ligt bij het Sint Vitusholt.

Winschoten heeft een 70 hectare groot Stadspark, waarvan 6 hectare bestaat uit waterpartijen. Het Stadspark wordt doorsneden door de weg Bovenburen. Het zuidelijke deel van het park werd aangelegd in 1963 en het noordelijke deel tussen 1976 en 1978. Het zuidelijke deel is meer cultuurlijk aangelegd en het noordelijke deel meer natuurlijk. Onderdeel van het zuidelijke deel vormt het grootste rosarium van Nederland, aan de Parklaan. Ook bevat het park een kinderboerderij. Aangrenzend liggen het sportcomplex van voetbalclub WVV en honk- en softbalclub WHSC.

Ten zuiden van Winschoten ligt het landschapspark Tusschenwegen, met als bezienswaardigheid de twee oogvormige vijvers.

• 
  Gezicht op een deel van het Sterrebos
• 
  Boog in het Rosarium. Het Rosarium van Winschoten is het grootste van Nederland.
• 
  Een van de vijvers in het Stadspark
• 
  Andere waterpartij in het Stadspark

Adrillenmarkt in Winschoten

Adrillenmarkt in Winschoten

• Bluesfestival - februari
• Duitse dagen - maart/april/mei
• Koningsmarkt - april
• Bevrijdingsfestival - mei
• Rozenfestival - juli
• Nacht van Winschoten - juli
• Waterbei straattheaterfestival - augustus
• Middeleeuws Winschoten & Fantasy festival - augustus
• Pura Vida openluchtproms - Blauwestad augustus
• RUN Winschoten - september
• Tellerlikker festival (uitmarkt)
• Duitse dag - oktober
• Winkelweek - oktober/november
• Adrillen - november
• Winterfair - december

De Run Winschoten is de oudste ultraloop over 100 km in Nederland, die sinds 1976 jaarlijks op de tweede zaterdag van september wordt gehouden. Het wedstrijdaanbod van dit evenement bevat tevens een wedstrijd over 50 km en een estafette van 10 x 10 km. Voor de kinderen tot en met 15 jaar is er de Lutjerun met diverse afstanden. De Run Winschoten is meerdere malen het decor geweest voor de Wereld en Europese kampioenschappen 100 km.

Winschoten is een stedelijk centrum voor de regio Oost-Groningen, de tweede winkelstad van Groningen met ruim 77.000 vierkante meter verkoopvloeroppervlak. De binnenstad heeft een groot winkelaanbod (circa 35.000 m²) dat te vinden is aan de 770 meter lange winkelpromenade, de Langestraat, de Torenstraat, De Venne en het overdekte winkelcentrum 't Rond. Buiten de binnenstad liggen het Posttil centre en Reiderpark, waar grootschalige detailhandel in de woonbranche en een grote supermarkt te vinden zijn. Winschoten-Noord en Winschoten-Zuid kennen elk een eigen supermarkt.

Winschoten is de primaire verzorgingskern voor de gemeente Oldambt en de kernen ten zuiden van de stad zoals Blijham en Oudeschans en Bellingwolde (in totaal circa 45.000 inwoners). Verder heeft Winschoten sterke aantrekkingskracht op de Duitse consument uit het noordelijk deel van de Landkreis Emsland en kernen als Bunde en Weener in de Landkreis Leer.

Op het gebied van Onderwijs is Winschoten een centrum voor voortgezet onderwijs (Dollard College en Ubbo Emmius), mbo-onderwijs (Noorderpoort (school) en Terra), dat gevestigd is in de Campus Winschoten nabij het station met bijna 1000 leerlingen. Verder heeft de stad 9 basisscholen en twee scholen voor speciaal onderwijs (Delta en Meentschool).

Winschoten Parkwijk

• OBS De Kleine Dollard
• CBS De Vossenburcht

Winschoten Zeeheldenbuurt

• OBS De Tweemaster

Winschoten Bomenbuurt

• OBS Beukenlaan

Winschoten Centrum

• RK Basisschool Sint Vitus
• CBS Maranatha
• GBS De Leilinde

Winschoten Zuid

• OBS De Waterlelie
• Speciaal basis- en voortgezet onderwijs Meentschool

Winschoten heeft tal van voorzieningen op het gebied van sport. Ook maakte de stad naam als voetbalstad waar in het verleden grote voetballers werden opgeleid zoals Klaas Nuninga en Jan Mulder. WVV en BATO zijn de twee voetbalclubs van de stad. Verder is er een grote atletiekvereniging en zijn er tennis-, hockey- en korfbalcomplexen. Winschoten heeft verder een overdekt zwembad (De Watertoren) en een ijsbaan. Ook zijn er sporthallen en gymlokalen te vinden verspreidt over de stad.

Winschoten beschikte tussen 1927 en 2018 over haar eigen ziekenhuis, het Sint Lucasziekenhuis. Het had op haar hoogtepunt 240 bedden. Na de fusie met het Delfzicht Ziekenhuis in Delfzijl werd de Ommelander Ziekenhuis Groep gevormd. De beide ziekenhuislocaties zijn in 2018 verruild voor een nieuw ziekenhuis in Scheemda, het Ommelander Ziekenhuis Groningen, dat gelegen is op 7 kilometer van Winschoten.

Winschoten heeft verder woon-zorgvoorzieningen zoals Renselheerd en Verpleeghuis Oldwolde. Ook heeft Lentis een kliniek in de stad en levert het diverse ambulante psychiatische hulpverlening.

Winschoten kende in het verleden een eigen kantongerecht; dit is echter in 2014 samengevoegd met de rechtbank in de stad Groningen. Verder had Winschoten vestigingen van de Belastingdienst en het GAK. Deze zijn inmiddels gesloten en gecentraliseerd in Groningen.

Winschoten is tegenwoordig in de regio Oost-Groningen de vestigingsplek van het examencentrum van het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen. Belangrijk is verder de werkgever Doc-Direkt, de centrale archiefdienst van de Rijksoverheid die is gevestigd in Winschoten. De grootste werkgever in de gemeente is het werk-leerbedrijf Afeer, het voormalige Synergon. Dit bedrijf bemiddeld mensen naar betaalde arbeid of zorgt voor beschutte werkplekken.

• Bussinespark Reiderland
• Bedrijventerrein De Rensel
• Bedrijvenpark Hoogebrug

Belangrijke werkgevers zijn zorginstellingen, Brandweerwagenfabrikant Ziegler, meubelfabrikant Interfurn en Qsil, producent van verlichting, een voormalige vestiging van Phillips. Ook kent Winschoten van oudsher veel logistieke bedrijven. Langs de Havens van Winschoten getuigen verder grote pakhuizen aan bedrijvigheid die gerelateerd is aan de graanhandel en zadenhandel, zoals Robertus zaden.

In 1710 werd onderscheid gemaakt tussen de volgende buurten in het kerspel Winschoten:

• Binnen Winschoten
  • Wevershorn met de huizen aan het Kerkhof
  • Blijhamsterstraat
  • Langestraat (of Wittevrouwenstraat) tot de Pijpe (brug)
  • Op de Venne
  • De straat naar de Molenberg
• Buiten Winschoten
  • Zuiderveen
  • Achter Sint-Vitusholt
  • Molenhorn
  • Bij de Tichelwerken
  • Bovenburen
  • Oosteinde
  • Winschoterzijl
  • Winschoterhogebrug

Winschoten kende tijdens haar bestaan als gemeente een grote groei, mede door de komst van industrievestigingen. De groei werd echter tot staan werd gebracht in 1980. Sindsdien wordt de stad gekenmerkt door een dalend bevolkingsaantal.

Bevolkingsontwikkeling tussen 1795 en 2019
Data afkomstig van volkstellingen.nl  Data afkomstig van het CBS

Eerste stadhuis van Winschoten

De wijk Centrum van Winschoten kent het volgende verloop van het aantal inwoners:

• 1995 - 4.020 inwoners
• 2000 - 4.010
• 2005 - 4.120
• 2010 - 4.090
• 2015 - 4.110
• 2019 - 4.185

Winschoten was aan het eind van de 19e en het begin van de 20e eeuw een heuse tramstad. Door de Stoomtramweg-Maatschappij Oldambt - Pekela werd vanaf 1882 eerst de verbinding Winschoten – Beerta – Finsterwolde – Oostwold – Midwolda – Scheemda – Station Eexta gereden. Al in 1884 werd deze lijn opgeheven en in 1885 werd de lijn Winschoten – Oude Pekela – Nieuwe Pekela – Stadskanaal geopend. Deze reed tot 1935.[14]

Vanuit Winschoten waren Delfzijl, Ter Apel en Bellingwolde bereikbaar met de trams van de Stoomtramweg-Maatschappij Oostelijk Groningen. De tramlijn liep aan de oostzijde van de stad, het hoofdstation van de maatschappij bevond zich aan de Wilhelminasingel. De eerste trams reden vanaf 1915 tussen Winschoten en Ter Apel, in 1917 kwam de lijn Winschoten naar Bellingwolde gereed en vanaf 1919 was ook de verbinding met Delfzijl gereed. Vanaf de vroege jaren dertig werd het reizigersvervoer per tram geleidelijk door busvervoer vervangen, maar in de Tweede Wereldoorlog keerden de trams tijdelijk terug. In 1950 reed de laatste goederentram naar Veele.[15]