1672

1672 is het 72e jaar in de 17e eeuw volgens de christelijke jaartelling en staat in Nederland bekend als het Rampjaar.

1672

Eeuwen:	16e eeuw · 17e eeuw · 18e eeuw
Decennia:	1660-1669 · 1670-1679 · 1680-1689
Jaren:	<< · < · 1671 · 1672 · 1673 · > · >>
Jaartelling in verschillende culturen

Ab urbe condita:		2425 MMCDXXV
Armeense jaartelling:		1121 ԹՎ ՌՃԻԱ
Chinese jaartelling:		4368 – 4369 戊亥 – 己子
Christelijke jaartelling:		1672 MDCLXXII
Ethiopische jaartelling:		1664 – 1665
Hebreeuwse jaartelling:		5432 – 5433
Hindoekalenders:
- Vikram Samvat		1727 – 1728
- Shaka Samvat		1594 – 1595
- Kali yuga		4773 – 4774
Iraanse jaartelling:		1050 – 1051
Islamitische jaartelling:		1083 – 1084
Maçonnieke jaartelling:		5671 – 5672
Juliaanse kalender van 1672
Gregoriaanse kalender van 1672

Lodewijk XIV trekt bij het Tolhuis bij Lobith de Rijn over, 12 juni 1672 door Adam Frans van der Meulen, Rijksmuseum

Het Franse leger voor Naarden op 20 juli 1672 door Adam Frans van der Meulen, Rijksmuseum

De bestorming van Coevorden eind december 1672 door Pieter Wouwerman, de broer van Philips Wouwerman

Gebeurtenissen

maart

12 - Engeland verklaart de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden de oorlog. De Engelse vloot valt een Hollandse retourvloot aan, afkomstig uit de Levant.

april

8 - Ook Frankrijk verklaart de Nederlanden de oorlog.

mei

17 - Turenne en Condé verzamelen hun troepen in de Franse Ardennen en trekken richting de Maas. Het Franse leger van 100.000 man ligt voor Wezet. De aanvoerders zijn het oneens of Maastricht aangevallen moet worden. Turenne is tegen en laat 10.000 man achter als rugdekking.
28 - Condé is gevorderd tot Kaiserswerth. Von Galen, die zich blijkbaar goed heeft voorbereid, sluit zich op het laatste moment aan.

juni

1 -De Tweede Münsterse Oorlog begint: de troepen van Bernhard von Galen en Maximiliaan Hendrik van Beieren, ruim 30.000 man, bezetten Lingen en vallen bij Overdinkel Twente binnen. Ze veroveren Enschede, en starten het Beleg van Groenlo; Grol valt op 10 juni.
12 - Het Franse leger staat voor Lobith, klaar om de Rijn over te steken. Condé raakt gewond tijdens de oversteek. Turenne neemt het commando over en splitst het leger in tweeën. Zowel Arnhem als Nijmegen worden belegerd.
12 - Lodewijk XIV trekt naar Doesburg, zijn broer Philippe naar Zutphen.
12 - Het Beleg van Bredevoort. Munsterse troepen bestoken de stad met bommen en granaten.
18-22 - Von Galen verovert de heerlijkheid Bredevoort, en trekt door naar Lochem, Hattem, Elburg, Harderwijk, Deventer en Zwolle.
19 - Naarden valt voor de Fransen.
23 - Kampen, Hasselt, Rouveen, De Lichtmis, Zwartsluis en Staphorst geven zich over.
24 - In Friesland en Groningen begint men met het onder water zetten van landerijen.
25 - Bij het Beleg van Zutphen wordt de stad ingenomen.
26 - De vesting Steenwijk, Blokzijl en de schans bij Kuinre gaan verloren.
28 - Arnhem ingenomen.
30 - De Fransen liggen voor Gorkum.

juli

4 - De Staten van Holland benoemen Willem III van Oranje tot stadhouder van het gewest. De prins wordt op 16 juli stadhouder van Zeeland.
4 - In Haarlem wordt het huis geplunderd van de regent Cornelis Ascanius van Sypesteyn vanwege geruchten dat zijn neef Johan de Witt er verborgen zit.
5 - De capitulerende steden van Overijssel verklaren, bijeengeroepen in de Ommerschans, als rijkssteden de soevereiniteit van het Heilige Roomse Rijk te erkennen en de Overijsselse Staten onderwerpen zich aan Münster, onder verklaring de band met de Unie der Verenigde Nederlanden te ontbinden.
8 - De Staten-Generaal benoemen de prins Willem III tot kapitein-generaal van de landlegers en admiraal-generaal van de vloot.
11 - De stad Coevorden valt, na een beleg van minstens een week en dat veel langer heeft geduurd dan hen lief was. Een aanval op Bourtange mislukt.
16 - Bij een delingsverdrag worden Saksen-Eisenach en Saksen-Jena afgescheiden van Saksen-Weimar.
18 - Bernhard van Galen, bisschop van Münster, bestookt de stad Groningen met bommen en granaten.
19 - Albertine Agnes van Nassau laat krachtig optreden als de Friese waterlinie langs de noordzijde van het riviertje de Linde te zwak blijkt.
23 - Hans Willem van Aylva trekt zijn troepen samen bij Frieschepalen en Stroobos.

augustus

1 - Op 1 augustus blijkt dat de sluisdeuren bij Makkum bij eb niet zijn dichtgehouden en de inundatie dreigt te mislukken.
5 - Von Galen bezet de Dijlerschans, tussen Weener en Bellingwolde, gedurende een tiental jaren een heet hangijzer en aanleiding tot conflicten.
18 - De Münstersen vallen in de nacht van 18 op 19 augustus Heerenveen tot driemaal toe aan, maar ze worden steeds gestopt. Daardoor kunnen ze Friesland niet verder binnendringen.
20 - Raadspensionaris van Holland Johan de Witt, de belangrijkste staatsman van dat moment, wordt samen met zijn broer Cornelis de Witt, lid van de Staten-Generaal, gelyncht door een woedende menigte. Dit gebeurt in Den Haag, in en bij de Gevangenpoort, waar Cornelis zojuist gevangen is gezet wegens een vermeende beraming van een moordaanslag op Willem III. Die werd met steun van de Oranjepartij tot stadhouder benoemd. In meerdere Hollandse steden wordt de wet verzet en regenten ontslagen.
23 - De bevolking van Blokzijl weet met hulp van Friese troepen en een Hollandse vloot de Munsterse troepen te verdrijven.
Maarschalk de Luxembourg laat tot genoegen van zijn manschappen kastelen langs de Vecht en de Rijn plunderen.
28 - Na een beleg van amper een maand geeft de bisschop van Münster zijn troepen opdracht de belegering van Groningen op te heffen en zijn opmars in Noord-Nederland wordt gestuit.

september

2 - Blokzijl wordt bijgestaan door Friese troepen en een Hollandse vloot; de bisschop trekt zich terug.
7 - Winschoten wordt opgegeven.
10 - stadhouder Willem III ontslaat tien regenten Als aanhangers van Johan de Witts staatkundig systeem. Onder hen zijn Lambert Reynst, Andries en Pieter de Graeff en Hans Bontemantel.
De Keulse en Munsterse bisschoppen hebben 30.000 man ingezet, maar halen hun troepen terug als Frederik Willem I van Brandenburg en Raimondo Montecuccoli zich in september bij Halberstadt verzamelen en de mogelijkheid bestaat dat zij in de rug worden aangevallen.
11 - Franse militairen blazen het Kasteel Brakel op. Ook het Slot van Well raakt zwaar beschadigd door Franse troepen.
Frans Hendrik van Montmorency-Bouteville neemt het commando van Condé over.
In september trekt Luxembourg naar Lexmond, Capelle en Benschop; drie dagen later naar Hilversum, Loosdrecht en Eemnes.

oktober

12 - Luxembourg laat zich weglokken voor Naarden en verslaat prins Willem III bij een aanval op het door de Fransen bezette Woerden.
Luxembourg moet 15.000 man afstaan aan Turenne, die zich opstelt tussen Wesel en Koblenz, langs de Rijn.
27 - Oudeschans capituleert voor de bisschop.

december

Het Staatse leger onder bevel van de stadhouder bedreigt Charleroi; deze operatie mislukt.
22 - Het beleg van Charleroi is opgeheven.
23 - Ontdekking van de Saturnusmaan Rhea door Giovanni Cassini.
28 - Tocht van Luxembourg over de bevroren Hollandse Waterlinie bij Zegveld. Nadat hij Zwammerdam en Bodegraven had laten uitmoorden, keerde hij terug naar Woerden.
30 - Coevorden wordt heroverd.

zonder datum

Maarschalk de Luxembourg had eind 1672 schoon genoeg van zijn verblijf in de ondergelopen polders. Condé, lijdend aan podagra, nam tegen zijn zin het bevel weer over. François-Michel le Tellier, markies van Louvois, gaf hem de opdracht wreed en onbarmhartig te zijn en zo veel mogelijk in brand te steken.
Jan van der Heyden en zijn broer Nicolaas verbeteren de brandspuit door er een 'zuigpomp' en lederen brandslangen aan toe te voegen.
De scheikundige Antoine Lavoisier formuleert de Wet van behoud van massa

Literatuur

Molière: Première van Les Femmes savantes (Geleerde dames)

Beeldende kunst

De visvrouw (1672) Adriaen van Ostade, Rijksmuseum

Bouwkunst

Woonhuis, Alkmaar (1672)
Duinboerderij Zeezicht, Ouddorp (1672)

Geboren

juni

9 - Peter I van Rusland, Russisch tsaar (overleden 1725)
11 - Francesco Antonio Bonporti, Italiaans priester en componist (overleden 1749)

september

8 gedoopt - Nicolas de Grigny, Frans orgelcomponist (overleden 1703)

Overleden

Peter Stuyvesant

april

2 - Pedro Calungsod (17 of 18), Filipijns heilige

mei

3 - Giovanni Battista Gisleni, barokarchitect
5 - Samuel Cooper, Engels miniatuurschilder

augustus

20 - Cornelis de Witt (49), Nederlands politicus
20 - Johan de Witt (46), Nederlands politicus (raadpensionaris)

november

16 - Franciscus de le Boë Sylvius (58), Nederlands arts
19 - John Wilkins (58), Brits cryptograaf, parlementariër en bisschop van Chester

december

6 - Joan Leonardsz Blasius (33), Nederlands schrijver en dichter

datum onbekend

ca. ? - Peter Stuyvesant, Nederlands gouverneur-generaal

Zie de categorie 1672 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.