Rensel

De Rensel is een voormalig veenriviertje, waarvan de verdwenen bovenloop vroeger de scheiding lijkt te hebben gevormd tussen de dorpen Winschoten en Westerlee in de Nederlandse provincie Groningen. Mogelijk werd hiermee oorspronkelijk de Pekel A bedoeld.

Rensel

Trekvaart de Rensel op een kaart van ca. 1865

Portaal    Geografie

In 1445 is voor het eerst sprake van de Rensel, als gesproken wordt over een doorgebroken dijk tussen Fock en Ryndel bij Winschoten. Drie oude mannen verklaarden omstreeks 1525 dat deze Rensel vanouds de landscheiding tussen Winschoten en Blijham vormde.[1] In 1559 wordt opnieuw gesproken van die Rydt ('waterstroom') die besheer voer die rensel ende scheidinge geholden ys.[2]

Volgens de taalkundige Wobbe de Vries is de naam Rensel afgeleid van een woord *ransil, dat 'stromend water', maar ook 'stagnerend water' kan betekenen. Verwant is de naam Ransel, nu een zandbank in de Eemsmonding. Het is mogelijk ontstaan uit een Oudfries woord rene ('stromen') met de uitgang -ele ('waterloop'). Een alternatieve verklaring gaat uit van de stam rand- ('hoek. grens') met dezelfde uitgang, dus in de betekenis van 'grenssloot', hetgeen eerder strookt met de bovenstaande documenten.

Het verlengde van de Rensel werd later Pekel A genoemd. In 1596 werd een doorbraak in de richting van de Westerwoldse Aa gegraven, die ook wel Nije Rensel werd genoemd. De oude loop van deze rivier ten westen van Ulsda stond in de zeventiende eeuw bekend als Olde Rensel oftewel Heerensloot, of ook wel als de Olde Reijder Ae alias de olde Pekel Ae.[3]

De bovenloop van de Rensel maakte sinds 1636 deel uit van het Winschoterdiep oftewel de Trekvaart, die vanaf de Venne afboog in de richting van het Schönfeldplein. Dit tracé werd vanaf 1955, toen de Langestraatbrug kwam te vervallen, stap voor stap gedempt. De oude loop is verder herkenbaar aan de loop van de Trekweg ten zuiden van Heiligerlee. Een deel daarvan raakte sterk vervuild met illegaal gestort afval en kwam omstreeks 1967 te vervallen; het laatste stuk bij Heiligerlee werd in 1971 gevuld met baggerslib. Omdat Trekvaart door Winschoten te smal was, werd in 1879 het Omsnijdingskanaal langs de huidige Stikkerlaan gegraven, dat omstreeks 1963 en 1971 weer werd gedempt. Hier vestigden zich meerdere molens en een steenfabriek.

Het laatste stuk overgebleven Trekvaart ten oosten van Winschoten wordt nog Rensel genoemd; dit gedeelte is in het kader van werkverschaffingsmaatregelen in 1923 sterk verbreed, zodat het beter geschikt was als haven. Dit tracé werd veelvuldig gebruikt door de aangrenzende bedrijven. Tegenwoordig staat het in verbinding met het Oldambtmeer en wordt het vooral gebruikt door vaarrecreanten. De Rensel sluit aan bij het verbrede Winschoterdiep en wordt beheerd door de Provincie Groningen.