Bad Nieuweschans

Door overstromingen zijn in de vijftiende en zestiende eeuw grote stukken land door de Dollard verzwolgen. Vanaf die tijd werd door zowel actieve inpoldering als natuurlijke aanslibbing de zee teruggedrongen. Hierdoor werd ook het strategisch belangrijke grensgebied uitgebreid. De Nieuwe- of Langeakkerschans werd aangelegd in 1628, ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog, toen de plaats nog aan de Dollard lag. Voor de bouw van de vesting koos men een hoge kwelder die bekendstond als Lietsland, vermoedelijk genoemd naar een riviertje Lethe dat hier vanuit het achterland bij Bellingwolde naar zee stroomde. De nieuwe vesting werd Langakkerschans genoemd, naar de langgerekte akkers (Lannge Ackeren, 1610) op deze kwelder.

Deze nieuwe schans was ontworpen door ingenieur Matthijs van Voort en kreeg de vorm van een regelmatige vijfhoek met bastions, omgeven door wallen en een gracht. Binnen de schans werd een regelmatig stratenpatroon aangelegd, met in het midden een exercitieterrein. Ten noorden werd een sluis aangelegd om het gebied onder water te kunnen zetten (inundatie). In de 17e en 18e eeuw werd de vesting nog versterkt en uitgebreid.

Door inpolderingen kwam de schans steeds verder landinwaarts te liggen en verloor hij zijn functie. In 1815 vertrok het Nederlandse garnizoen en in 1870 werd bij Koninklijk besluit bepaald dat Nieuwe Schans geen vesting meer was. In 1882 werden de vestingwerken geslecht en de grachten gedempt. Na aanleg van de spoorlijn brak een tijdperk van industrialisatie aan. Vooral landbouwindustrieën vestigden zich hier.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog reden de treinen vanuit Kamp Westerbork onderweg naar vernietigingskampen (vooral in Polen) langs Nieuweschans, waarbij de treinen tot Nieuweschans onder strenge supervisie van de nazi's bemand werden door Nederlands spoorwegpersoneel. De rest van de reis reed de trein met een Duitse bemanning.

In de jaren zeventig is men begonnen met de reconstructie van de vesting. In 1985 werd het kuuroord Fontana geopend nadat zout, mineraalrijk bronwater was ontdekt op 630 meter diepte. Dit kuurcentrum trok in 2016 ongeveer 210.000 bezoekers. Op 12 november stemde een grote meerderheid van de gemeenteraad van Reiderland in met de naamsverandering tot Bad Nieuweschans. Dit werd op 1 april 2009 bekrachtigd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken. De toevoeging 'Bad' (van het Oudhoogduitse 'bad' voor "warm baden") moet in de toekomst zorgen voor meer ondernemingen en activiteiten gericht op zorg- en wellness-toerisme.

In Bad Nieuweschans is een kartonfabriek gevestigd van Solidus Solutions Board bv. De fabriek is ontstaan in 1888 als de Strokartonfabriek De Dollard, maar sinds 1975 wordt oud papier als grondstof gebruikt.

Thermen Bad Nieuweschans herbergt thermale (bronnen)baden, sauna's en andere wellnessfaciliteiten en trekt jaarlijks meer dan 200.000 bezoekers.

Het station Bad Nieuweschans ligt feitelijk in Oudezijl, een buurtschap die aan de noordkant van de Westerwoldse Aa ligt. Oudezijl wordt tot Bad Nieuweschans gerekend. Hamdijk en Booneschans zijn buurtschappen ten zuiden van Bad Nieuweschans.

De A7 vanuit de stad Groningen sluit hier aan op de A280 bij Bunde in Duitsland. In 2002 is de spoorlijn Nieuweschans – Leer (Oost-Friesland), die voor modernisering enkele jaren gesloten was geweest, heropend. Eind 2015 is deze spoorlijn door een aanvaring met een brug over Eems bij Weener weer buiten gebruik gesteld. Herstel gaat vermoedelijk tot eind 2020 duren.

Te water is Bad Nieuweschans bereikbaar via de Westerwoldse Aa en het B.L. Tijdenskanaal dat even ten zuiden van het dorp uitmondt in de eerst genoemde waterweg. Beide kanalen zijn in gebruik bij de pleziervaart. De Westerwoldse Aa verbindt Bad Nieuweschans via de Dollard en de Eems met de Waddenzee.

• De Hoofdwacht dateert uit 1631 en bevindt zich aan de Voorstraat. Verder is er ook een aantal monumentale woonhuizen aanwezig.
• De oude remise is een voormalige locomotiefloods uit 1876, die als zodanig nog goed herkenbaar is. Tot 2016 waren er het Grand Café en Culturele Pleisterplaats "De Oude Remise", een toeristisch informatiepunt en een archeologisch informatiepunt ondergebracht.
• De Nederlands-hervormde Garnizoenskerk van Bad Nieuweschans dateert uit 1751 en was ooit in gebruik als garnizoenskerk.
• Ook zijn de oude synagoge en de Joodse begraafplaats nog aanwezig.
• Voorts is in Bad Nieuweschans het Vestingmuseum gevestigd aan de 1e Kanonnierstraat 2.
• Aan de Molenstraat 5 bevindt zich de voormalige marechausseekazerne. Hier zijn onder andere een expositieruimte, een atelier en B&B gevestigd.
• Bad Nieuweschans telt 46 rijksmonumenten.

Bad Nieuweschans ligt in polderland dat ontstaan is door landaanwinning in de Dollard. De kwelders van de Dollard slibden hoog op en konden na verloop van tijd worden ingedijkt. Bad Nieuweschans ligt op een knooppunt van dijken van verschillende polders:

• Het Bunderneuland, ingedijkt in 1605, ten zuidoosten van het dorp
• De Linteloopolder, ten oosten van het dorp
• De Spitlanden, ingedijkt in 1657, ten westen van het dorp
• De Charlottenpolder, ingedijkt in 1682, ten noordoosten van het dorp
• De Kroonpolder, ingedijkt in 1696, ten noordwesten van het dorp
• De Süder Christian Eberhardspolder, ingedijkt in 1705, ten noordoosten van het dorp.

De polders bestaan grotendeels uit grootschalig akkerland. Daarnaast is er ook bos- en natuurgebied in de omgeving van Bad Nieuweschans.

Ten westen van Bad Nieuweschans, tussen de A7 en de spoorlijn, ligt het Nieuweschanskerbos, ten zuiden daarvan, tussen de Westerwoldse Aa en de A7, liggen de A-dijken, en ten zuiden daarvan, ten oosten van het B.L. Tijdenskanaal en de rijksgrens, ligt het Bos op Houwingaham. Deze natuurgebieden liggen in de ecologische hoofdstructuur van Nederland. Al deze bos- en natuurgebieden zijn eigendom van Staatsbosbeheer.

Bad Nieuweschans is als grensplaats en vestingdorp sterk afhankelijk van de economie rondom de grens. Het inwonertal bereikte in 1960 haar hoogtepunt met ruim 2000 inwoners, en in 2015 haar dieptepunt met ruim 1300 inwoners.

• 1960 - 2.007 inwoners
• 1975 - 1.809 inwoners
• 1980 - 1.852 inwoners
• 1985 - 1.847 inwoners
• 1990 - 1.684 inwoners
• 1995 - 1.661 inwoners
• 2000 - 1.570 inwoners
• 2005 - 1.470 inwoners
• 2010 - 1.440 inwoners
• 2015 - 1.355 inwoners
• 2017 - 1.450 inwoners
• 2018 - 1.360 inwoners
• 2019 - 1.407 inwoners

Twee landelijke fietsroutes beginnen of eindigen in Bad Nieuweschans. Dat zijn de LF 9 NAP-route en de LF 10 Waddenzeeroute. De recreatieve fietsroute de internationale Dollardroute passeert Bad Nieuweschans eveneens.

Door Bad Nieuweschans loopt ook de Europese wandelroute E9 (kustroute van Portugal naar Baltische staten), ter plaatse ook Noordzeepad of Wad- en Wierdenpad geheten.

• Reinder Albertus "Rynie" Wolters (1842-1917), honkballer. Hij was de allereerste Nederlander die uitkwam in de Amerikaanse Major League.
• Klaas Visker (1899-1985), architect

• Lijst van burgemeesters van Nieuweschans

Zie de categorie Bad Nieuweschans van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

	Plaatsen in de gemeente Oldambt
Stad: Winschoten Dorpen: Bad Nieuweschans · Beerta · Blauwestad · Drieborg · Finsterwolde · Heiligerlee · Midwolda · Nieuw-Beerta · Nieuwolda · Nieuw-Scheemda · Oostwold · Scheemda · 't Waar · Westerlee Buurtschappen: Beersterhoogen · Bikkershorn · Booneschans · Bovenburen · Bovenstreek (Westerlee) · Bovenstreek (Winschoten) · Eexta · Ekamp · Finsterwolderhamrik · Ganzedijk · De Garsten · Goldhoorn · Hamdijk · Hardenberg · Hongerige Wolf · Kloostergare · Kostverloren · Kromme-Elleboog · Kroonpolder · Meerland · Napels · Niesoord · Nieuwe Statenzijl · Nieuwolda-Oost · (Winschoter) Oostereinde · Oostwolderhamrik · Oostwolderpolder · Oudedijk · Oudekerk · Oude Statenzijl · Oudezijl · Reiderwolderpolder · Scheemderzwaag · Sint-Vitusholt (of Achterholt) · Stadspolder · Tranendal · Ulsda · Veenhuizen · Winschoterhogebrug · Winschoterzijl · Zandhoogte · Zuiderveen Voormalige gemeenten: Reiderland · Scheemda · Winschoten Groningen: Steden en dorpen      Nederland: Provincies · Gemeenten