Booneschans (plaats)
Booneschans, vroeger Bo(o)nerschans of Bo(o)nenschans, is een buurtschap in de gemeente Oldambt in de Nederlandse provincie Groningen. De buurtschap ligt even ten zuiden van Bad Nieuweschans aan de Hamdijk, direct aan de grens met Duitsland. Ten westen ligt sinds 1911 het B.L. Tijdenskanaal. Rondom ligt sinds eind jaren 1990 het Bos op Houwingaham.
Buurtschap in Nederland  | |||
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  | ||
| Gemeente |  | ||
| Coördinaten | 53° 10′ NB, 7° 11′ OL | ||
| |||
Geschiedenis
De buurtschap ligt op de plek waar vermoedelijk in 1589 in opdracht van –wederom vermoedelijk– de Friese gecommitteerde Alfred Evert Boner (of Bonen) de Booneschans werd gebouwd ter beveiliging van het Groningse gebied tijdens de Tachtigjarige Oorlog. De herkomst van de naam van de schans is onduidelijk. Deze zou kunnen verwijzen naar opdrachtgever Boner, maar aangezien schansen doorgaans naar toponiemen werden vernoemd, is het ook goed mogelijk dat de schans vernoemd is naar het nabijgelegen dorp Bunde (ook Bone of Boene genoemd).
De Booneschans was een dijkschans, gelegen aan de Hamdijk, de eerste dijk die in 1545 werd aangelegd langs de Dollardboezem en die in Duitsland Altendeich (Oudedijk) wordt genoemd. De schans lag op de plek waar de Moersloot of Lethe via een schutsluis (zijl) in de Dollard stroomde. Hoe de schans er precies uitgezien heeft is onbekend. De Booneschans had oorspronkelijk vermoedelijk de vorm van een redoute (veldschans). Nadat de grens met de Dollard naar het noorden opschoof door de indijking van het Bunderneuland (Bunder-Nieuwland) in 1605 en in 1628 op de Lange Akkeren ten noorden van de Booneschans de Langakkerschans of Nieuweschans werd gebouwd, nam deze aan zeezijde de verdedigende functie over van de Booneschans. In 1628 waren er nog wel plannen om de schans uit te bouwen tot een vesting, maar deze zijn nooit uitgevoerd. De schans kreeg alleen een extra bastion. Op een kaart van Lambert van den Bosch uit 1675 is de Booneschans te zien als een op Duitsland gericht hoornwerk met twee omgrachte bastions en een stenen reduit in het midden. Tijdens de opmars van Bernhard von Galen naar Groningen in 1672 (zie Gronings Ontzet) werd de schans verlaten door de Nederlandse troepen. In 1673 werd de Boneschans heroverd door Carl von Rabenhaubt. Mogelijk in de 17e eeuw brak de Hamdijk op meerdere plaatsen door, waardoor er kolken ontstonden achter de dijk. Bij een van deze dijkdoorbraken ontstond er een kolk waarin een deel van het zuidelijke bastion van de Booneschans wegspoelde.
In de 18e eeuw werd de Booneschans als de 'batterij Bonerschans' onderdeel van de Eerste Linie van de Eems, maar een schans was het toen al niet meer. In 1851 werd echter ook deze linie opgeheven en verdwenen de militairen uit Booneschans. Wat overbleef waren een aantal huizen en boerderijen en de voorgenoemde kolk. De kolk werd in de loop der tijd steeds kleiner en verdween uiteindelijk volledig in het eerste kwart van de 20e eeuw.[1]
In 1999 werd in het kader van de aanleg van het Bos op Houwingaham de kolk weer opengegraven. Daarbij werd ook de locatie van de gracht van het zuidelijke bastion teruggevonden, die een diepte bleek te hebben van 1,6 meter onder NAP en een breedte van 10 tot 15 meter. Deze locatie is in de kolk aangegeven met houten palen. Van de rest van de schans is verder niets te herkennen behalve een lichte verbreding en verhoging in de Hamdijk in het land bij een bocht in de weg en een knik in de rijksgrens.
Plattegrond Booneschans (1675).jpg)
Kaart met de Bellingwolderschans (Oudeschans), Booneschans en Langeakkerschans (1635).jpg)
Kaart met de Bellingwolderschans en Booneschans (1674)
IJkdijk
Bij de Booneschans is langs het B.L. Tijdenskanaal het IJkdijkproject gesitueerd om proeven te doen met dijkconstructies.
Nieuw-Scheemda
Boneschans is ook een buurtje aan de Hammerikerweg te Nieuw-Scheemda, vermoedelijk ontstaan uit een kleine schans langs de zeedijk die omstreeks 1580 werd gebouwd.
Zie ook
- voormalig waterschap Booneschans
 |
Zie de categorie Booneschans van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
Bronnen, noten en/of referenties
|
| Beluister | (info) |