Oude Pekela

Oude Pekela (Gronings: Olle Pekel of Ol Pekel) is een dorp in de gemeente Pekela in de Nederlandse provincie Groningen. Het is door historie nauw verbonden met het zuidelijker gelegen Nieuwe Pekela. Het dorp had ten tijde van de eerste volkstelling in 1795 2972 inwoners, in 2019 had het dorp 7.675 inwoners. Het veenkoloniale dorp ligt aan het Pekelderdiep ook wel "diep in t piep" door de lokale bevolking genoemd.

Oude Pekela
Plaats in Nederland
(Details) (Details)

Situering
Provincie Groningen
Gemeente Pekela
Coördinaten53° 6′ NB, 7° 0′ OL
Algemeen
Oppervlakte9,81 km²
Inwoners (BAG, 2019)7.675[1]
Overig
Netnummer0597
Woonplaatscode1397
Portaal    Nederland

Geschiedenis
Het beeld van Hans Mes "Man met hondenkar" herinnert aan de historie van Oude Pekela

Het dorp Pekela ontstond rond 1600 op initiatief van de Pekelder Compagnie als veenkolonie langs de Pekel A, die planmatig werd opgezet in een verveningsgebied op instructies vanuit de stad Groningen met wijken en zwetsloten die tot op de meter nauwkeurig werden aangegeven. Pekela werd opgezet vanuit een 'enkelvoudig kanalenstelsel'; langs een kanaal (Pekel A - deels gekanaliseerd tot het Pekelderdiep) werden loodrecht een aantal wijken (zijkanalen) en zwetsloten (wateren tussen de percelen van verschillende eigenaren) gegraven. Het drukke dorpsleven vond plaats langs het kanaal, waar de rijkeren woonden. Hier werden schuiten met stadsdrek aangevoerd en overgeladen door arbeiders om vervolgens te worden vermengd met de bonkaarde (toplaag) van het veen om het vruchtbaarder te maken. Reeds gestoken turf werd er overgeladen op schuiten naar de stad. Achter het 'drukke deel' lagen met name boerderijen.

Tussen 1664 en 1881 werd naar schatting 5000 hectare veen omgevormd tot landbouwgrond. In de loop van de tijd ontstond daardoor ook landbouwnijverheid, alsook scheepsbouw in de plaats.

In 1810, toen Nederland werd ingelijfd bij Frankrijk, werd het dorp Pekela gesplitst in twee zelfstandige gemeenten: Oude en Nieuwe Pekela. In 1990 werden ze weer samengevoegd.

Van 1683-1685 werd de Hervormde kerk van Oude Pekela gebouwd. Sindsdien zijn er nog acht andere kerken verrezen.

Staking in 1969

In de negentiende en twintigste eeuw was Oude Pekela het centrum van de strokartonindustrie. De arbeidsomstandigheden in deze industrie lieten nogal eens te wensen over wat regelmatig leidde tot grimmige arbeidsconflicten. Een belangrijke rol aan de zijde van de arbeider werd hierbij gespeeld door Fré Meis, geboren in Oude Pekela en landelijk bekend geworden als voorman van de CPN.

Joodse gemeenschap

Oude Pekela had een levendige Joodse gemeenschap. Tot aan de jaren tachtig van de negentiende eeuw bleef de Joodse gemeente van Oude en Nieuwe Pekela groeien. In 1884 werd er nog een nieuwe synagoge met een ritueel bad en een onderwijzerswoning ingewijd. Op zijn hoogtepunt in 1870 telden beide Pekela's 401 Joden. Er was toen sprake van een uitgebreid verenigingsleven. Daarna daalde het aantal Pekelder Joden als gevolg van de veranderende sociale en economische omstandigheden snel.

Joodse begraafplaats met het Joods monument (1950)

In 1942 telden beide dorpen 150 joden. Deze werden tussen augustus en december 1942 gedeporteerd naar Kamp Westerbork. Van daar zijn zij gedeporteerd naar de kampen in Polen, waar ze zijn omgekomen. Van de Pekelder Joden overleefden slechts twaalf de oorlog. Na de oorlog werd het Joodse leven in Pekela niet hervat. De synagoge in Oude Pekela was beschadigd geraakt tijdens de bezetting. In 1979 werd de zwaar vervallen synagoge gesloopt, de woning is blijven staan. Het enige wat nog rest is de Joodse begraafplaats aan de Draijerswijk in Oude Pekela, een der oudste in de provincie Groningen.

De Onrust
De Helling

Economie

Tegenwoordig staat er in Oude Pekela een hennepverwerkende fabriek (Hempflax). Op de velden rond het dorp wordt daarom veel hennep geteeld. Ook staat in Oude Pekela de laatste nog werkende steenfabriek van Nederland ten noorden van Arnhem; Steenindustrie Strating. Dit bedrijf werd in 1856 opgezet, is sinds 1883 in handen van de familie Strating en heeft haar huidige naam sinds 1970. Pekela heeft als koopcentrum een belangrijke regionale functie. Hierin wordt voorzien door Winkelcentrum De Helling.

Cultuur

Bezienswaardigheden

De watertoren van Oude Pekela is aangewezen als Rijksmonument. Een industrieel monument in het dorp is de korenmolen De Onrust.

Zie ook

Evenementen en recreatie

Op de tweede zaterdag van september is er een grote jaarmarkt langs weerszijden van het kanaal. Vrijdagavond wordt de markt voorafgegaan door een watercorso in het kanaal.

Geboren

Trivia
Ouders met spandoeken wachten minister Korthals Altes op die komt praten over de ontuchtzaak in Oude Pekela (februari 1988)
  • In 1987 kwam het dorp in de landelijke pers omdat een of meer als clown verklede mannen op grote schaal kinderen seksueel misbruikt zouden hebben. De dader(s) zijn nooit gepakt en het is nooit duidelijk geworden of het ging om een massahysterie of dat er werkelijk wat gespeeld heeft.[3]
  • Uit Oude Pekela kwam ook in de jaren zestig de beroemde beatband genaamd de Ro-d-Ys.

Zie ook
Zie de categorie Oude Pekela van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Beluister (info)

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.