Monopoly

Iedere speler ontvangt een startbedrag van 1500 eenheden in verschillende coupures. Er zijn spelversies waar met een betaalkaart in plaats van met contant geld gespeeld wordt. In veel versies zijn de tarieven veel hoger: 100 of 10 000 keer zo hoog. Ook het startgeld is dan evenredig hoger (150 000 of 15 000 000 eenheden).

Tijdens het lopen over het speelbord, waarbij gebruikgemaakt wordt van twee dobbelstenen, komen de spelers onder andere onroerende goederen (straten, stations en nutsbedrijven) tegen. Landt de speler op een onroerend goed dat nog niet door een andere speler gekocht is, kan hij (of zij) dat kopen – mits hij/zij voldoende geld heeft. Als de speler niet kan of wil kopen, dan wordt het goed door de bank geveild bij opbod. Wanneer het goed al eigendom is van een andere speler, moet aan die speler huur worden betaald. Wanneer een speler alle straten in dezelfde groep (in de Nederlandse versie: dezelfde stad) in bezit heeft, mag hij er huizen bouwen, zodat voorbijgangers een hoger bedrag moeten betalen als ze in deze straat moeten overblijven. Na vier gewone huizen kan men een hotel bouwen, hetgeen de maximale huur oplevert. Men moet de bebouwing echter wel gelijkmatig over de groep verdelen. Stations en nutsbedrijven kunnen niet bebouwd worden: de huur is daar afhankelijk van het aantal stations / nutsbedrijven dat de eigenaar in bezit heeft en voor de nutsbedrijven bovendien van het aantal gegooide ogen.

Verder zijn er vakjes met de opschriften Kans en Algemeen Fonds. De daar aangekomen speler krijgt een opdracht die gunstig of ongunstig kan uitpakken. Eventuele verschuldigde betalingen uit hoofde van deze kaarten, alsmede belastingen, worden volgens de officiële spelregels aan de bank betaald.

Op de hoeken van het speelbord bevinden zich speciale velden:

• Start (in de Nederlandse versie ook Af): Hier staan de pionnen voordat het spel begint. Iedere speler die hier voorbij komt ontvangt salaris.
• Gevangenis: Een speler kan in de gevangenis terechtkomen, waar het in de latere fase van het spel aangenaam toeven is, doordat daar geen huur betaald hoeft te worden terwijl de speler wel huur ontvangt. In de beginfase is de gevangenis echter minder aangenaam aangezien het 50 geldeenheden kost eruit te komen en het erom gaat zoveel mogelijk bezit aan te kopen (wat in de gevangenis niet kan). Gaat een speler naar de gevangenis, dan gaat hij niet langs 'Start/Af' en ontvangt dus geen salaris.
  • Een speler komt in de gevangenis:
    1. Door op het vakje 'Ga naar de gevangenis' (in de tegenovergelegen hoek van het bord) te komen.
    2. Als hij/zij een Kans- of Algemeen Fondskaart trekt met 'ga direct naar de gevangenis'.
    3. Door drie keer achter elkaar dubbel te gooien. Hij speelt de derde worp niet, maar gaat direct naar de gevangenis.
  • Een speler komt uit de gevangenis:
    1. Door dubbel te gooien. Hij speelt dan meteen het aantal ogen van de worp. Hierna mag hij nog een keer gooien (zoals normaal bij een dubbele worp).
    2. Door een boete van 50 eenheden te betalen of door de Kans- of Algemeen Fondskaart 'Verlaat de gevangenis zonder betalen' in te leveren. Dit is verplicht als hij reeds drie beurten in de gevangenis is zonder dubbel te gooien. Bij zijn eerstvolgende beurt speelt hij verder.
  • Wie door een gewone worp op het vakje Gevangenis landt, is 'op bezoek' en kan doorlopen;
• Vrij parkeren: De speler is veilig, er gebeurt niets;
• Ga naar de gevangenis: De speler moet direct naar de gevangenis.

Het is toegestaan onbebouwde straten, stations en nutsbedrijven aan andere spelers te verkopen, voor een onderling overeengekomen prijs. Dit geschiedt tussen twee beurten in, dus nadat een speler gespeeld heeft en voordat de volgende speler de dobbelstenen gooit. Heeft een speler de dobbelstenen al gegooid, dan moet hij zijn beurt eerst afmaken. Ook het bebouwen van straten geschiedt tussen twee beurten in. Voor al deze transacties maakt het niet uit welke speler aan de beurt is.

Indien een speler iets niet meer kan betalen, moet hij zijn bezittingen liquideren. Dat kan als volgt:

• Huizen en hotels terugverkopen aan de bank voor de helft van de aankoopprijs.
  • Bij verkoop van een hotel betaalt de bank de helft van de prijs van vijf huizen.
• Onbebouwde straten, nutsbedrijven en stations met hypotheek bezwaren, door de betreffende eigendomsbewijzen om te keren. De hypotheekwaarde wordt dan van de achterkant van deze bewijzen afgelezen (over het algemeen is deze de helft van de aankoopprijs) en door de bank uitbetaald. De bezittingen blijven eigendom van de speler, maar leveren geen huur meer op als een medespeler erop landt. De hypotheek kan worden afgelost, maar dan moet 10% rente worden bijbetaald.
  • Hypotheek op bebouwde straten is niet toegestaan. De huizen en hotels moeten eerst geliquideerd worden.
• Onbebouwde straten, nutsbedrijven en stations verkopen aan een andere speler.
  • Bebouwde straten kunnen niet worden verkocht. De huizen en hotels moeten eerst geliquideerd worden.

Een straat, nutsbedrijf of station kan aan een andere speler worden overgedragen terwijl er hypotheek op rust. De nieuwe eigenaar zal wel 10% van de hypotheekwaarde moeten betalen aan de bank. Bij later aflossen van de hypotheek betaalt de nieuwe eigenaar bovendien de 10% rente die daarvoor staat.

Levert verkoop onvoldoende op, dan is de speler failliet en verlaat hij het spel. Al zijn eigendommen vervallen aan de schuldeiser (de bank of een andere speler). Straten, nutsbedrijven en stations die op die wijze weer in bezit van de bank komen, worden bij opbod verkocht.

De speler die als laatste overblijft heeft een monopolie gecreëerd en heeft gewonnen. Als men een bepaalde speeltijd heeft afgesproken, dan wordt de winnaar nadat deze tijd voorbij is bepaald door vast te stellen wie de hoogste waarde aan geld en bezittingen heeft. In dit geval wordt de volle waarde gerekend voor huizen en hotels.

Op de spelregels worden allerlei varianten gehanteerd. Sommige varianten worden door de officiële spelregels aanbevolen, omdat Monopoly de neiging heeft erg lang te duren, vooral wanneer er twee of drie spelers overblijven die elkaar min of meer in evenwicht houden. Regels die zorgen dat er meer geld in het spel komt, kunnen het spel aanzienlijk vertragen.[1]

Voorbeelden van veel gehanteerde afwijkende spelregels zijn:

• Zowel betalingen ten gevolge belastingen als van Kans- en Algemeen Fondskaarten geschieden niet aan de bank, maar aan de 'pot' in het midden van het spel. Wie op het vak 'Vrij Parkeren' landt wint vervolgens deze hele pot. Wordt er zonder pot gespeeld, dan heeft het vak 'Vrij Parkeren' geen specifieke functie.
• Als er geen geld in de 'pot' ligt, kan de speler ook kiezen voor een 'vrije ronde'. Dit wil zeggen dat de speler een hele ronde geen geld hoeft te betalen.
• Wie door zijn worp precies op het vakje 'Start' uitkomt, ontvangt een dubbel salaris.
• Men kan een hotel niet pas na vier, maar al na drie of twee huizen bouwen. Hierdoor kan de speler eerder de maximumhuur vragen.
• Bezittingen kunnen pas aangekocht worden nadat een volledige ronde over het bord gemaakt is.
• Alle of een deel van de straten worden aan het begin van het spel geschud en willekeurig onder de spelers verdeeld. Deze variant staat in de officiële spelregels, om de duur van het spel te bekorten.
• Het verlenen van 'huurimmuniteit'. Dit wil zeggen dat men, meestal als onderdeel van een transactie, afspreekt dat iemand geen huur hoeft te betalen als hij op diens straat landt. Dit kan voor een enkele kleurcode of het gehele bezit van een speler gelden.
• Bezit dat aan de bank vervalt ten gevolge van faillissement van een speler wordt niet geveild, maar komt opnieuw vrij voor verkoop aan wie op de straat landt.

Hoewel een hoge huur (vooral na bebouwing) belangrijk is, spelen ook andere factoren mee in de aantrekkelijkheid van eigendommen. De belangrijkste hiervan is de kans om op een eigendom te landen. Die kans is namelijk groter bij eigendommen die in de Algemeen Fonds- en Kanskaarten worden genoemd. Andere velden waar men met hogere waarschijnlijkheid kan komen zijn Start en vooral de Gevangenis. Voor beide is er zowel een Algemeen Fonds- als een Kanskaart.

Wie met twee dobbelstenen gooit, gooit relatief vaak 6, 7 of 8. Velden die 6, 7 of 8 plaatsen verwijderd zijn van een veld dat een hoge waarschijnlijkheid heeft, hebben dus ook een iets hogere waarschijnlijkheid dan de omliggende velden.

Men kan uit de Gevangenis komen door dubbel te gooien. Dat betekent een extra kans voor de velden die een even aantal ogen van de Gevangenis verwijderd zijn.

Het kansproces van de dobbelsteenworpen en de Algemeen Fonds- en Kanskaarten is overigens als een Markovketen te beschrijven, waarmee de langetermijnkans om op een eigendom te komen precies berekend kan worden. Deze kansen volgen uit de stationaire verdeling van deze Markovketen. Hieruit blijkt dat het effect van de Gevangenis zeer groot is.

Stations kunnen sterk zijn als een speler er meerdere heeft. De speler hoeft geen kosten te maken voor bebouwing. Heeft een speler drie of vier stations, dan is er niet alleen een grotere kans op bezoekers, maar wordt ook een hogere huur gevraagd.

Op 5 januari 1904 vroeg Elizabeth Magie patent aan op het bordspel The Landlord's Game (Het Spel van de Huisbaas) en ging daarmee naar de Parker Brothers, een spellenfabrikant, maar het spel werd afgewezen.

Charles B. Darrow, een werkloze verwarmingsmonteur uit de Verenigde Staten, liet in 1934 het spel zien dat wij nu als monopoly kennen. Hij gebruikte The Landlord's Game als voorbeeld voor monopoly. De bedeltjes uit de armband van zijn vrouw gebruikte hij als speelstukken (in de traditionele monopolyversies vindt men nog steeds strijkijzertjes en vingerhoedjes in plaats van gewone pionnen). Ook Darrow ging naar Parker Brothers, maar ook in zijn spel zagen ze niks. Darrow liet in 1934 (met hulp van een bevriende drukker) 5000 spellen drukken en verkopen via een warenhuis in Philadelphia. Die werden razendsnel verkocht. Een jaar later toonde Parker Brothers toch interesse. In het eerste productiejaar werden meer dan een miljoen exemplaren van het spel verkocht. De Britse speelgoedfabriek Waddingtons werd datzelfde jaar enthousiast, en zo ging monopoly de hele wereld rond.[2] Charles B. Darrow stierf als multimiljonair.[3]

Straten in verschillende versies

	Vlaams	Belgisch	Nederlands	Europees	Fries	Leeuwarden-Fryslân 2018	Van Dam tot Dom
	Start	Start	Af of Start	Start	Start	Start	Start		†
	Diestsestraat Leuven	Rue Grande Dinant	Dorpsstraat Ons Dorp	Vilnius Litouwen	Drachten	Fries Museum	Binnenhof Madurodam		†
	Algemeen Fonds	Algemeen fonds	Algemeen fonds	Algemeen fonds	Algemien Fûns	Algemeen fonds	Algemeen fonds
	Bruul Mechelen	Diestsestraat Leuven	Brink Ons Dorp	Riga Letland	De Rottefalle	Sneek	Amsterdamse Wijk Madurodam
	Inkomsten Belasting	Inkomstenbelasting	Inkomstenbelasting	Inkomstenbelasting	Ynkomstebelesting	Inkomstenbelasting	Inkomstenbelasting		†
	Station Noord	Noordstation	Station Zuid	Schiphol Amsterdam	Stasjon Súd	Poiesz 1e winkel 1923	Prins Clausplein
	Bondgenotenlaan Leuven	Steenstraat Brugge	Steenstraat Arnhem	Sofia Bulgarije	Drachtster Kompenije	Fierljeppen	Korenmarkt Arnhem
	Kans	Kans	Kans	Kans	Kâns	Kans	Kans
	Gasthuisstraat Turnhout	Place du Monument Spa	Ketelstraat Arnhem	Boekarest Roemenië	Grou	IJlst	Openluchtmuseum Arnhem
	Leopoldstraat Turnhout	Kapellestraat Oostende	Velperplein Arnhem	Warschau Polen	De Lemmer	Blokhuispoort	Stadion GelreDome Arnhem
	Gevangenis	Gevangenis	Gevangenis	Gevangenis	Yn 'e finzenis	Gevangenis	In de gevangenis		†
	Lange Zoutstraat Aalst	Rue de Diekirch Arlon	Barteljorisstraat Haarlem	Boedapest Hongarije	De Jouwer	Sloten	Teylers Museum Haarlem		†
	Electriciteits Bedrijf	Elektriciteitscentrale	Elektriciteitsbedrijf	Europees Parlement	Enerzjybedriuw	Elektriciteitsbedrijf Fossylfrij Fryslân	Telecom		††
	Vlamingstraat Brugge	Bruul Mechelen	Zijlweg Haarlem	Bern Zwitserland	Ir. D.F. Woudagemaal	Sleat	Frans Hals Museum Haarlem
	Kustlaan Knokke	Place Verte Verviers	Houtstraat Haarlem	Helsinki Finland	Starum	Stavoren	Sint Bavo Haarlem		††
	Station Centraal	Centraal Station	Station West	Rhein-Main Frankfurt	Stasjon West	Poiesz 1e supermarkt 1938	Amsterdam CS		†
	Steenstraat Brugge	Lippenslaan Knokke	Neude Utrecht	Stockholm Zweden	Hylpen	Skûtsjesilen	Oudegracht Utrecht		††
	Algemeen Fonds	Algemeen fonds	Algemeen fonds	Algemeen fonds	Algemien Fûns	Algemeen fonds	Algemeen fonds
	Kapellestraat Oostende	Rue Royale Tournai	Biltstraat Utrecht	Wenen Oostenrijk	Warkum	Hindeloopen	de Dom Utrecht		††
	Rijselstraat Kortrijk	Groenplaats Antwerpen	Vreeburg Utrecht	Lissabon Portugal	Boalsert	Douwe Egberts De Witte Os 1953	Spoorwegmuseum Utrecht		†
	Vrij Parking	Gratis parking	Vrij parkeren	Vrij parkeren	Frij Parkeare	Vrij parkeren	Vrij parkeren		††
	Leuvensestraat Tienen	Rue Saint Léonard Liège	A Kerkhof Groningen	Madrid Spanje	Snitsermar	Workum	Waagplein Groningen
	Kans	Kans	Kans	Kans	Kâns	Kans	Kans		††
	Kortrijksestraat Gent	Lange Steenstraat Kortrijk	Grote Markt Groningen	Athene Griekenland	Dokkum	Het Friese Paard	Groninger Museum Groningen
	Grote Markt Hasselt	Grande Place Mons	Heerestraat Groningen	Dublin Ierland	Snits	Bolsward	Martinitoren Groningen		†
	Buurtspoorwegen	Buurtspoorwegen	Station Noord	Paris Charles de Gaulle	Stasjon Noard	Poiesz 1e bezorging 1946	Haven van Rotterdam
	Groenplaats Antwerpen	Grote Markt Hasselt	Spui 's-Gravenhage	Kopenhagen Denemarken	D. Nieuwenhuiswei It Hearenfean	Afsluitdijk Wadden Center	Het Torentje 's-Gravenhage
	Lakenstraat Brussel	Place de l'Ange Namur	Plein 's-Gravenhage	Londen Verenigd Koninkrijk	Van Kleffensleane It Hearenfean	Harlingen	Het Kurhaus 's-Gravenhage
	Waterleiding	Watermaatschappij	Waterleiding	Europees gerechtshof	Wetterliedingbedriuw	Waterleiding Waterconnecting	Internet
	Veldstraat Gent	Hoogstraat Brussel	L. Poten 's-Gravenhage	Luxemburg Luxemburg	Huismanstrjitte It Hearenfean	Sence of Place	Paleis Noordeinde 's-Gravenhage
	Naar De Gevangenis	Naar de gevangenis	Naar de gevangenis	Naar de gevangenis	Nei de finzenis	Naar de gevangenis	Naar de gevangenis
	Huidevettersstraat Antwerpen	Veldstraat Gent	Hofplein Rotterdam	Brussel België	Voltastrjitte Ljouwert	Franeker	Hotel New York Rotterdam
	Vlaanderenstraat Gent	Boulevard Tirou Charleroi	Blaak Rotterdam	Amsterdam Nederland	Ruterskertier Ljouwert	Hellema Koekjes Sinds 1861	Euromast Rotterdam
	Algemeen Fonds	Algemeen fonds	Algemeen fonds	Algemeen fonds	Algemien Fûns	Algemeen fonds	Algemeen fonds		†
	Demerstraat Hasselt	Boulevard d'Avroy Liège	Coolsingel Rotterdam	Rome Italië	Eastergoawei Ljouwert	Dokkum	Erasmusbrug Rotterdam
	Station Zuid	Zuidstation	Station Oost	London Heathrow	Stasjon East	Poiesz 1e volledig elektrische bezorgauto 2018	Amsterdam Airport Schiphol
	Kans	Kans	Kans	Kans	Kâns	Kans	Kans
	Meir Antwerpen	Meir Antwerpen	Leidsestraat Amsterdam	Berlijn Duitsland	Twibaksmerk Ljouwert	Elfstedentocht	P.C. Hooftstraat Amsterdam
	Extra Belasting	Extra belasting	Extra belasting	Extra inkomstenbelasting	Ekstra belesting	Extra belasting	Extra belasting
	Nieuwstraat Brussel	Nieuwstraat Brussel	Kalverstraat Amsterdam	Parijs Frankrijk	Bûterhoeke Ljouwert	Leeuwarden	de Dam Amsterdam		†

† Deze velden staan als bestemming op een Kans- of Algemeenfondskaart en de kans is dus wat groter dat een speler hier belandt.

†† Deze velden zijn een even aantal velden van de gevangenis verwijderd en de kans is dus wat groter dat een speler hier belandt, namelijk als hij de gevangenis verlaat door dubbel te gooien.

Lange Poten

De derde straat van de gele kleurgroep heette in de oorspronkelijke versie Marvin Gardens, een wijk van Atlantic City, New Jersey. De juiste naam is echter Marven Gardens. Die spelfout werd in latere uitgaven gecorrigeerd, maar de onjuiste naam was inmiddels bij de spelers zo ingeburgerd dat de verandering niet door iedereen gewaardeerd werd.

De Nederlandse naam van dezelfde straat is L Poten. Voor veel spelers, vooral als ze niet uit Den Haag kwamen, was niet duidelijk dat dit de afkorting was van Lange Poten.

Ook bij de huurprijs van die straat ging iets mis. Er is namelijk een duidelijke regelmaat in de huurprijzen, die steeds hoger worden als men het bord rondgaat. De huur voor onbebouwd zou voor de derde straat van de gele kleurgroep dan 24 eenheden (dollars, guldens …) moeten zijn, maar in werkelijkheid staat er 22. Deze kennelijke fout werd in sommige latere uitgaven, in verscheidene talen, gecorrigeerd.

Bronnen, noten en/of referenties Dove, Laurie L., 5 Monopoly House Rules You Should Ditch. Howstuffworks.com. Geraadpleegd op July 11, 2013. (en) World of Monopoly.com: The History of Monopoly De Groene Amsterdammer: Het monopoly-evangelie, 20 december 1995 Historisch Overzicht Nederlandse GezelschapsSpellen: Herkomst van de Nederlandse Monopoly straatnamen[dode link] OverStraatnamen.nl: Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

Zie de categorie Monopoly (game) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.