been

[1] Been

Nederlands
Uitspraak
  • Geluid:  been    (hulp, bestand)
  • IPA: /beːn/
Woordafbreking
  • been
Woordherkomst en -opbouw
  • In de betekenis van ‘onderste lichaamsdeel’ voor het eerst aangetroffen in 1100 [1]
  • van Middelnederlands been[2]
1 enkelvoud meervoud
naamwoord been benen
verkleinwoord beentje beentjes
2 enkelvoud meervoud
naamwoord been beenderen
verkleinwoord beentje beentjes

Zelfstandig naamwoord

been o

  1. ledemaat waarop wordt gestaan en waarmee wordt gelopen
    • Een mens heeft twee benen terwijl een hond vier poten heeft. 
  2. bot, zelfstandig onderdeel van een geraamte
    • Een volwassen mens heeft ongeveer 200 beenderen. 
  2. (anatomie) stof waaruit benen/botten bestaan
    • Been is hard door het kalk wat erin zit. 
Synoniemen
Hyponiemen
   
Afgeleide begrippen
   
  • beenaarde
  • beenachtig
  • beenbalk
  • beenbederf
  • beenbekleding
  • beenbeschermer
  • beenblok
  • beenbreuk
  • beencel
  • beenderas
  • beendergestel
  • beenderhuis
  • beenderkool
  • beenderlijm
  • beendermeel
  • beendermest
  • beendervet
  • beendor
  • beendroog
  • beensnoek
  • beenspat
  • beenspier
  • beenstelsel
  • beenstof
  • beenstomp
  • beenstuk
  • beentumor
  • beenverbinding
  • beenverharding
  • beenverweking
  • beenvezel
  • beenviool
  • beenvis
  • beenvlies
  • beenvormend
  • beenvorming
  • beenvreter
  • beenwarmer
Uitdrukkingen en gezegden
   
  • (Nog) goed ter been zijn
(Nog) kwiek zijn.
  • Als twee honden vechten om een been, loopt de derde er mee heen
als twee personen ruzie hebben of er niet uit komen, kan een derde daarvan profiteren
  • Dat is een blok aan mijn been
Dat maakt het me lastig.
  • De benen nemen
Gauw weglopen, vluchten.
  • Door merg en been gaan
hartverscheurend zijn
  • Een blok aan het been hebben
niet vrij zijn en niet kunnen doen en laten wat iemand wil vanwege iets
  • Ergens geen been in zien
ergens geen probleem in zien
  • Geen been aan de grond krijgen
voorstel werd niet aangenomen
  • Het been stijf houden
vast houden aan wat iemand zelf wil zonder hierin te veranderen
  • Het zijn sterke benen die weelde kunnen dragen
In tijden van weelde gaat men zich gemakkelijk te buiten.
  • Iemand op de been houden
Iemand (figuurlijk - financieel, etc.) ondersteunen.
  • Iemand op het verkeerde been zetten
Iemand bewust misleiden.
  • Leugens hebben korte benen
met een leugen schiet iemand niets op, na verloop van tijd komt de waarheid altijd naar buiten
  • Met beide benen op de grond staan
Realistisch zijn.
  • Met een been in het graf staan
Afgeleefd zijn, op sterven na dood zijn.
  • Met het verkeerde been uit bed gestapt zijn
Een slecht humeur hebben.
  • Nog niet op eigen benen kunnen staan
nog niet zichzelf volledig zelfstandig kunnen redden
  • Op de achterste benen staan
erg kwaad worden
  • Op één been kun je niet staan
Schertsend gezegde wanneer iemand een tweede glas (meestal alcoholhoudende drank) wordt aangeboden.
  • Pap in de benen hebben
de benen willen niet meer vooruit
  • Steen en been klagen
heel erg klagen
  • Vel over been zijn
erg mager zijn
  • Zich de benen uit het lijf lopen
Ergens heel erg veel moeite voor doen.
  • een blok aan iemands been zijn
iemand ten laste zijn
  • Aan een been knagen.[3]
langdurig vergeefs bezig zijn
Vertalingen
    1. ledemaat waarop wordt gestaan en waarmee wordt gelopen   
    3. stof waaruit benen/botten bestaan   

Werkwoord
vervoeging van
benen

been

  1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van benen
    • Ik been. 
  2. gebiedende wijs van benen
    • Been! 
  3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van benen
    • Been je? 

Gangbaarheid
  • Het woord been staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.
99 %van de Nederlanders;
100 %van de Vlamingen.

Meer informatie

Verwijzingen
  1. "been" in: Sijs, N. van der Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen. 2e druk (2002) Veen, Amsterdam / Antwerpen; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
  2. been op website: Etymologiebank.nl
  3. Bekijk het schilderij van Pieter Brueghel uit 1559. www.literatuurgeschiedenis.nl Geraadpleegd op 2018-12-22


Middelnederlands

Zelfstandig naamwoord

been

  1. been; ledemaat waarop wordt gestaan en waarmee wordt gelopen
  2. bot, been; zelfstandig onderdeel van een geraamte


Nedersaksisch

Zelfstandig naamwoord

been

  1. (anatomie) been
Schrijfwijzen
  • Been
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.