Maurits' veldtocht van 1597

Maurits kreeg de beschikking over een legermacht van 7.000 soldaten en 1.200 ruiters. Die vertrok op 4 augustus vanuit Arnhem naar de Schenkenschanz. Daar aangekomen voegden zich schepen bij hem, beladen met veertig stuks geschut, kurkbruggen en krijgsbehoeften. Omdat de Staten in voorgaande jaren hun plannen steeds wijzigden, lieten de Staten-Generaal het beleid in handen van beide stadhouders en de Raad van State. Zij weigerden Gedeputeerden te Velde te benoemen, ondanks het verzoek daartoe van Maurits.

Maurits besloot Rijnberk aan te vallen, omdat vanuit daar de noordelijker gelegen steden in Graafschap Zutphen, Twente en het Graafschap Lingen gemakkelijker in te nemen waren. Bij het passeren van de stad Alphen werden stad en kasteel bij verdrag ingenomen. Amalia van Nieuwenaar-Alpen (de weduwe van Hendrik van Brederode en Frederik III van de Palts) en vrouwe van Alphen, werd gedwongen een neutraliteitsverdrag te ondertekenen en zich afzijdig te houden van de Nederlandse Opstand. Dit bracht voor de Heerlijkheid Alphen een tijd van consolidatie. Zo kon het dat Maurits al op 10 augustus voor Rijnberk stond. Hij ging meteen over tot de aanval. Na een belegering van tien dagen viel de stad op 20 augustus.

Na Rijnberk trok Maurits via Meurs naar Grol. Meurs werd ingesloten en na het aanleggen van loopgraven werd de gracht volgegooid, waarna de weg vrij was om de stad te bestormen. Voor de daadwerkelijke bestorming gaf Meurs zich op 3 september over.

Spotprent op de verliezen van de Spanjaarden tijdens de veldtocht van Maurits in 1597

Op 11 september kwam Maurits aan bij Grol. Hij had in 1595 al geprobeerd de stad in te nemen, maar toen kwam Cristóbal de Mondragón met een ontzettingsleger opdraven, waarna Maurits zijn beleg opbrak. Grol was een vestingstad, strategisch gelegen in een moeilijk bereikbare regio. Na een zeventien dagen durende strijd, waarin Maurits de gracht wist af te tappen en erin slaagde vele galerijen tegen de stadsmuur aan te bouwen, gaf de gehavende stad zich op 28 september over.

Maurits liet vervolgens een deel van het leger naar Goor trekken om ook deze plaats in te nemen. De Spanjaarden waren er al vertrokken, waardoor het geen oorlogsinspanning kostte.[1]

Beleg van Breedevoort.

Vanuit Grol trok Maurits naar het iets zuidelijker Bredevoort. Waar Grol zich in een moerassige omgeving bevond, lag Bredevoort in een moeras. Hierdoor kon Maurits de stad moeilijker veroveren. Door de aanwezigheid van het vele moeras oordeelde de bevelhebber van de Spaanse troepen Hendrik van den Bergh, een volle neef van Maurits, dat hij onmogelijk met een leger de stad kon ontzetten.

De moerassige omgeving zorgde ervoor dat Maurits de stadsgracht niet kon dempen. Met behulp van een kurkbrug konden de Staatse troepen de overkant van de gracht bereiken en werd de stad na een zeer bloedige strijd op 9 oktober tot overgave gedwongen. De dagen erna werd Bredevoort door de Staatse troepen geplunderd. Door een onvoorzichtigheid ontstond er een stadsbrand.

De volgende stap was Twente. Via Stadtlohn, Ahaus, Epe en Gronau[2] kwam Maurits aan bij Enschede. Hij dreigde dat als de stad zich niet direct zou overgeven het dezelfde toestanden zou moeten doorstaan als Grol en Bredevoort. Na het bestuderen van Maurits' geschut en een nachtelijk beraad, besloten de Spaansgezinde troepen zich op 19 oktober zonder slag of stoot over te geven.

Maurits zond na de overgave van Enschede overste Arent van Duivenvoorde naar Ootmarsum. De stad weigerde zich over te geven, ook na het dreigement dat het anders geplunderd zou worden. Een dag later arriveerde aan Staatse kant vier kanonnen. Vanuit de stad was er al die tijd hevig geschoten, wat al een aantal mensenlevens had gekost. Na het afschieten van drie sommeringsschoten en het overhandigen van de voorwaarden tot overgave, gaf de stad zich op 21 oktober alsnog over.

Waar overste Van Duivenvoorde naar Ootmarsum was getrokken, was Maurits met een deel van het leger naar Oldenzaal gegaan. Deze stad verzette zich vier dagen, maar lag zwaar onder vuur. Zo had Oldenzaal maar één kanon.[3] Op 23 oktober gaf de stad zich over.

De laatste vesting die Maurits in 1597 veroverde was Lingen. Deze stad, onder leiding van Frederik van den Bergh, wist hij tot overgave te dwingen nadat de troepen tot de stadsgracht genaderd waren. Na de ondertekening van de overgave op 12 november en inname van de stad, stuurde Maurits zijn troepen naar de winterkwartieren.