Inname van Geertruidenberg (1573)

Om het de belegeraars van Middelburg moeilijk te maken waren er watergeuzen actief in de Zeeuwse wateren, zij hadden in maart met de Staatse vloot een Spaanse vloot verslagen. Een tweede vloot werd in augustus verslagen.[1] Nu was een geuzenvloot in de nacht vanuit Dordrecht op weg gegaan naar Geertruidenberg.[2] Daar lag slechts een kleine bezetting bestaande uit een regiment onder Cristóbal de Mondragón die zelf in Breda vertoefde.[3] De bezetting in Geertruidenberg bestond uit een vendel Waalse miitairen van honderdvijftig man sterk, onder leiding van kapitein Draek, een Frans edelman.[1]

In de vroege morgen van 28 augustus 1573 beklommen geuzen onder leiding van Van Poyet, een kapitein in dienst van de prins van Oranje, bij de Bredase Poort de stadswallen. Dat deden zij zo stil dat de verdedigers hen pas in de gaten kreeg toen ze al in de stad waren. De militaire bezetting van Geertruidenberg werd grotendeels omgebracht, sommigen wisten te vluchten. Kapitein Draek wist te ontsnappen, maar in zijn haast had hij de soldij voor zijn mannen op een tafel achtergelaten. De burgers in de stad kregen een redelijk goede behandeling, maar een priester en een monnik werden om het leven gebracht.

Prins Willem van Oranje ging op 31 augustus alweer naar Dordrecht terug.[3] Op 8 september werd in de veroverde stad de eerste protestantse preek gehouden. Een predikant van Gillergshoek, Hubertus Cornelis Walsberg was de eerste protestantse voorganger die in Geertruidenberg aangesteld werd. De prins benoemde Jerome Tseraerts, in wie hij een groot vertrouwen stelde, tot nieuwe bevelhebber van de stad. Dat vertrouwen was onder zijn manschappen echter heel wat minder, die doden hem toen hij ze er rond de jaarwisseling van af wilde houden het interieur van de kerk te vernielen.[4][5][1]

Geertruidenberg zou tot 10 april 1589 Staats blijven. Op die datum droeg de muitende Staatse bezetting de stad tegen betaling over aan de Spanjaarden.[4] De katholieke eredienst werd weer ingevoerd. Dit duurde tot 25 juni 1593, toen Maurits van Nassau de stad veroverde door het beleg van 1593.