Beleg van Valencijn (1567)

Als waarnemend stadhouder van Henegouwen kreeg Noircarmes het bevel de stad Valencijn tot de orde te roepen. Onder leiding van de predikant Pérégrin de La Grange verzetten de calvinisten daar zich hardnekkig tegen het binnen laten van een garnizoen. Nadat de stad geen gehoor had gegeven aan de eisen van de regering, werd zij op 17 september 1566 tot rebel verklaard. De regering bevestigde dit bij plakkaat van 14 december 1566. Hoewel het stadsbestuur wilde toegeven aan de wens van landvoogdes Margaretha van Parma om een garnizoen toe te laten, wist De la Grange de volksvergadering in de nacht van 5 op 6 december 1566 zo op te zwepen, dat deze het garnizoen afwees; bij die gelegenheid zou hij geantwoord hebben: Ik ben liever stom als een vis, of heb liever mijn tong aan mijn verhemelte plakken of mijn hoofd afgehakt dan dat ik dat zou doen.[2][3] Hierna begon de belegering.

De inname van Valencijn. Frans Hogenberg

Om bloedvergieten te voorkomen beperkte Noircarmes zich tot een insluiting, zonder beschietingen. Een groep calvinisten onder Jan Denys die de stad wilde ontzetten, werd door Rassenghien, bevelhebber van Rijsel, op 27 december bij Wattrelos verslagen. Een andere groep strijders delfde twee dagen later het onderspit tegen Noircarmes bij Lannoy. Hoewel enkele hoge edelen, waaronder heimelijk ook Oranje, het verzet tegen de inname van een koninklijk garnizoen steunden, waren de belegerden verder geheel op zichzelf aangewezen.[4]

De hugenoten deden talrijke uitvallen en vele schermutselingen vonden plaats, terwijl de belegeraars nauwelijks vorderden. Kloosters in de omgeving werden geplunderd om voorraad in te inslaan en beelden te verwoesten. Van de brokstukken werd een brug over een rivierarm gebouwd die spottend de 'brug der afgoden' werd genoemd. Noircarmes en zijn onderofficieren werden omgedoopt tot de 'Zeven Slapers', en er werden uitdagend grote brillen van drie voet doorsnede op de muren gezet, om te kijken waar het geschut bleef dat aangekondigd was.[4] Na de protestantse nederlagen bij Wattrelos en Lannoy werd de toestand in de stad ernstiger, en Noircarmes wist haar te omsingelen en af te sluiten van de buitenwereld. Toen de stadhouder in de nacht van 1 op 2 januari 1567 Doornik veroverde[5], stonden de opstandige Valencijners er nagenoeg alleen voor.

Begin maart 1567 verzamelde Jan van Marnix een geuzenleger bij Oosterweel om Valencijn te ontzetten, maar het werd op 13 maart vernietigend verslagen door Filips van Lannoy. Noircarmes was de stad dichter genaderd dan ooit, hij viel echter nog niet aan met volle kracht. Ook de landvoogdes had nog geduld met Valencijn en stuurde Egmont en Aarschot als bemiddelaars naar de stad. Toen dezen door De La Grange, Guido de Brès en medestanders (die niet wilden geloven dat het Spaanse leger een grote zege behaald had bij Oosterweel en de stad niet op ontzet hoefde te rekenen[6]) hoogmoedig waren te woord gestaan, viel het besluit: op 20 maart begon de beschieting van de stad, die 36 uur duurde. Op 23 maart legde de stad het hoofd in de schoot, zodat Noircarmes op Palmzondag zijn intocht kon houden. Op 31 mei stierven De La Grange en De Brès aan de galg.