Beleg van Oudenaarde

Parma had intussen met een heel ander probleem te kampen. Er was geld uit Spanje gekomen, dat werd als soldij uitgedeeld onder de soldaten als aanmoediging van de strijd. Plotseling was er binnen het leger een felle opstoot. Een groepje Duitse soldaten had zich afgezonderd van de rest. Zij hadden opzettelijk het dubbele ontvangen. Parma stoof er met zijn ritmeester Rubaes op zijn paard naartoe. De soldaten merkten niet eens dat Parma verschenen was. Parma was getuige van twee soldaten die elkaar in de haren vlogen. Parma greep een toekijkende soldaat bij zijn kraag en gaf bevel hem meteen op te laten hangen. Het misverstand werd snel opgehelderd. De onschuldige soldaat mocht zichzelf weer toevoegen in zijn compagnie. Rubaes gaf bevel aan zijn ruiters om het opstandige regiment volledig te omsingelen. Daarna gaf hij het bevel aan de overste van dat regiment om die twee soldaten, die het meeste schuld hadden aan de rel, over te dragen. Twintig werden er uiteindelijk overgeleverd, die allemaal ter plekke werden opgehangen. Parma ging weer over tot de orde van de dag en hervatte de uitbetalingen.[3]

Na de opstoot was de rust weergekeerd en kon het beleg weer worden hervat. Door de inname van het voorwerk was de frontlijn ter hoogte van de gracht verplaatst. Plotseling ondernam men vanuit Oudenaarde een felle uitval. Ze wisten daarbij meerdere Duitsers te doden en de rest op de vlucht te doen slaan. Het schijnt dat Parma persoonlijk een piek uit de handen trok van een vluchtende soldaat en de ingang tot het ravelijn verdedigde. Totdat iemand "te wapen" riep en van alle kanten versterking kwam opdagen. Nu leden de Oudenaardenaren veel verliezen. Er vielen veel doden. De aanval werd afgeslagen. Parma beval de sappeurs verder te graven, de gracht te dempen en de muren te ondermijnen. Dat was een hele klus omdat de Oudenaardenaren met brandend stro, pek en teer van de muren smeten. De loopgraven raakten in brand waardoor ettelijke sappeurs om het leven kwamen. Intussen werd alle moeite ondernomen om een genoegzame bres in de muur te maken voor een bestorming.[3] Het Franse leger van Anjou probeerde verschillende keren een ontzet te bieden, maar dat leger bleek te zwak.[4]

Parma's wonder. Fantasie tekening uit de 17e eeuw. (Collectie: Rijksmuseum Amsterdam)

Parma was met Valentijn, heer van La Motte de omgeving van de stad aan het bezichtigen. Om te zien wat de beste plek zou zijn om batterijen geschut op te stellen voor het bresschieten. Parma had niet ver van de stad dicht bij een schans een maaltijd voor zijn gasten laten oprichten. Het was de bedoeling dat tijdens het nuttigen van een maaltijd tevens krijgsraad zou worden gehouden. Over een aantal bij elkaar geplaatste trommels waren lakens gespreid met daarop het eten. Parma ging aan tafel zitten samen met La Motte, Rubaes, Arembergh en Montigny. Ze hadden net plaats genomen, toen een Waalse hopman aan tafel verscheen om te vragen of hij de eerste bestorming van de stad mocht beginnen. Op dat moment kwam plotseling een kanonskogel aanvliegen die het hoofd van de Waalse hopman verbrijzelde. Door stuk bot uit zijn hoofd verloor de heer van Manuyn zijn oog. Een geweldiger uit het Duitse regiment die aanwezig was raakte zijn halve gezicht kwijt. Bij ander werd zijn bekken verbrijzeld. De gasten waren helemaal besmeurd onder de resten van de slachtoffers. Daardoor moesten zij noodgedwongen het banket te verlaten. Parma bleef aan de tafel zitten. hoewel hij rouwde om het verlies van de jonge hopman, van wie hij in de toekomst hoge verwachtingen had. Hij gaf de soldaten het bevel om de slachtoffers te begraven en nieuwe lakens en eten te brengen. Net als een jaar eerder tijdens zijn beleg van Doornik ontsnapt Parma wonderbaarlijk aan een inslag van een kanonskogel. Mansfeld die bezorgd was, verzocht Parma wat voorzichtiger te zijn, dat hij en de zijnen zich aan het gevaar moesten onttrekken. Parma antwoordde dat anderen voor zich zelf moesten zorgen, maar dat niemand zich er op zou kunnen roemen dat zij Parma van zijn plaats hadden kunnen krijgen. Parma zette wel haast achter de bestorming. Er gingen geruchten van een mogelijk ontzet.[3][5]

Het grootste deel van de muur tussen het bolwerk naast de poort en het rondeel was inmiddels ingestort. De gracht was gevuld met het puin daarvan. Na een lang en hevig gevecht moesten de verdedigers uiteindelijk de stadspoort opgeven. Echter in de ochtend zagen de aanvallers nieuwe verschansingen die een houten palissade in de vorm van een halve maan[6] opgeworpen hadden met spitse punten. Daarachter was een aarden wal opgeworpen met een borstwering. Op het moment dat de bres geschikt was voor een bestorming eisten Parma's soldaten geld, voordat zij deze bestorming wilden ondernemen. Dat geld kregen zij. De tijd die het kostte om te onderhandelen daarover werd nuttig gebruikt door de verdedigers van Oudenaarde om de bres weer te dichten en de halve maan op te werpen.[6] De situatie begon desalniettemin uitzichtloos te worden voor Oudenaarde. Er werd gesproken over overgave op voorwaarden. Zowel in de stad als in het leger van Parma. Het beleg had reeds veel levens gekost, ontzet kon niet langer meer worden verwacht. Binnen de stad wilde men boven alles gunstige voorwaarden om plundering van de stad te voorkomen, de soldaten in Parma's leger dachten aan rijke buit. Frederik van de Borcht wilde doorzetten omdat er nog voldoende levensmiddelen waren om een beleg vol te houden, echter de burgers legden de wapens neer. Buiten hem om hebben zij uiteindelijk een overeenkomst gesloten.[6] Parma daarentegen wilde de stad graag heelhuids innemen, omdat zijn moeder Margaretha van Parma hier geboren was. Hij vroeg daarom slechts dertigduizend gulden. (Vergelijk de tweehonderdduizend gulden die Doornik moest opbrengen) Het geld liet hij meteen onder de soldaten uitdelen. Verder golden dezelfde voorwaarden als bij Doornik, de hervormden moesten de stad verlaten hun spullen verkopen en binnen drie maanden vertrokken zijn. De bezetting verliet de stad met vliegend vaandel, brandende lont en volle krijgseer.[3]