Beleg van Nijmegen (1591)

In 1589 had Maarten Schenk van Nydeggen een poging gewaagd om de stad te veroveren. Hierbij was hij met 30 schepen vanuit Schenkenschanz naar Nijmegen gevaren om de stad te verrassen.[2] Deze poging mislukte, waarna de bevolking van Nijmegen hem vierendeelde.[1]

Twee jaar na de poging van Maarten Schenk zat het Staatse leger in een periode waarin veel overwinningen werden behaald. Die periode wordt achteraf ook wel de Tien Jaren genoemd. Het Staatse leger was op meerdere fronten actief. Maurits had plannen gemaakt voor een veldtocht, die hem voornamelijk door het oosten van het land voerde. Hij veroverde eerder dat jaar al Zutphen, Deventer, in het noorden Delfzijl en in het zuiden Hulst. Als Maurits Nijmegen zou veroveren, zouden de Rijn en Waal in handen komen van de Staten. De burgemeester van Nijmegen, Derrick Vlemminck, had voor het beleg al weinig hoop dat zijn stad een lang beleg vol kon houden.[3]

Op de noordoever van Nijmegen lag de schans Knodsenburg. De Spaanse troepen die hier gelegerd waren, had Maurits in juni 1581 verdreven. In de stad was Alexander Farnese, hertog van Parma en landvoogd van de Spaanse gebieden in de Nederlanden, aanwezig, waardoor Maurits niet direct overging tot het beleg van Nijmegen.[2] Peter Ernst I van Mansfeld verdreef kortstondig de Staatse troepen van de schans en vernielde de schans, maar de Staatse troepen konden weer snel terugkeren. De hertog van Parma belegerde vanaf 15 juli nog de schans, maar kon zich nog op tijd terugtrekken na het ontzet van Maurits op 25 juli.[2]

De schans Knodsenburg ontzet door Maurits.

De stad gaf op 20 oktober aan te willen onderhandelen met Maurits over een mogelijke overgave. De volgende ochtend ging een groep bestuurders van de stad, onder leiding van burgemeester Derrick Vlemminck, naar het kampement van Maurits voor de onderhandelingen. De stad had een aantal voorwaarden opgesteld. Deze waren:

• De stedelijke privileges van Nijmegen zouden niet worden aangetast.
• De uitoefening van het katholieke geloof bleef toegestaan.
• Het zittende stadsbestuur zou niet hoeven te wijken voor een nieuw stadsbestuur.

Maurits ging niet akkoord met deze voorwaarden, waarna de afgevaardigden van de stad gedwongen waren om de eisen van Maurits in te willigen. Het enige wat Maurits toezegde was een absoluut pardon. Hij verving ook de katholieke raadsleden door protestantse raadsleden.[3] Door de verovering van Maurits werd Nijmegen een onderdeel van de Republiek en trad opnieuw toe tot de Unie van Utrecht (na de eerste keer op 5 maart 1579).