Sint-Matthiaskerk (Maastricht)

De Sint-Matthiaskerk is een driebeukige kerk, gebouwd in Maasgotische stijl van mergelsteen op een plint van Naamse steen. Opvallend is de niet-voltooide kerktoren van drie geledingen met een flankerend traptorentje aan de zuidwestzijde. De toren staat schuin op de hoofdas van de kerk. De torenbekroning dateert uit 1769.[5] In de westmuur van de toren bevindt zich tevens de hoofdingang van de kerk. De Calvariegroep boven de ingang is een neogotische beeldengroep uit 1882. Achter de toren ligt een driebeukig basilicaal schip en een iets hoger koor met aan de noordzijde de sacristie en aan de zuidzijde een neogotische doopkapel uit 1859. De zijbeuken zijn aanzienlijk lager. Vanaf de Maastrichter Pastoorstraat aan de zuidzijde van de kerk zijn zowel de zuiderzijbeuk, de doopkapel, het priesterkoor en de apsis te zien.

• 
  Entree met beeld H. Antonius
• 
  Neogotische Calvariegroep
• 
  Doopkapel, zuiderbeuk en toren
• 
  Apsis van de kerk met steunberen

Het interieur bestaat uit een middenschip van zes traveeën met daarop aansluitend een hoog priesterkoor van twee traveeën, en twee lagere zijbeuken. De zijbeuken worden van het schip gescheiden door onregelmatige rijen zuilen met ongelijke kapitelen, waaronder enkele Maaskapitelen. De gebeeldhouwde consoles, die de gewelfribben dragen, stellen engelenfiguren voor. De derde engel aan de noordzijde draagt het wapen van prins-bisschop Jan van Horne, de vijfde het stadswapen van Maastricht.[6] De benedenverdieping van de toren doet dienst als kerkportaal. Het barokke tochtportaal (onder het orgel) is uit 1680 en is afkomstig uit de voormalige Augustijnenkerk. Het koor heeft een vijfhoekig gesloten apsis met hoge, gotische ramen. Het marmeren volksaltaar komt uit de gesloopte Derde Franciscanerkerk. De preekstoel is in Lodewijk XIV-stijl. De doopvont uit 1707 werd meegenomen uit de Catharinakapel. Een oudere doopvont uit circa 1300 bevindt zich in de collectie van het Bonnefantenmuseum.

• 
  Koor met neogotische fresco's en ramen
• 
  Noorderzijbeuk
• 
  Doopkapel in zuiderbeuk
• 
  Romaans doopvont (Bonnefantenmuseum)

De Sint-Matthiaskerk beschikt over een groot 3-manuaals kerkorgel. Het orgel stamt uit 1808, werd oorspronkelijk gebouwd door de Maastrichtse orgelbouwer Joseph Binvignat en werd in 1990 gerestaureerd.

In het interieur bevinden zich enkele laatgotische schilderingen, waaronder een Verrijzenis uit 1585 in de noordbeuk. In de 19e eeuw werd de kerk in neogotische stijl beschilderd, maar die verdwenen in de jaren 1920 grotendeels onder een pleisterlaag en een plint van marmerplaten. De meeste glas-in-loodramen in de kerk zijn 19e-eeuws; enkele latere toevoegingen zijn van de hand van Charles Eyck.

De kerk bezit diverse laatgotische beelden, waaronder een 15e-eeuwse Piëta en een vrouwelijke heilige (eerst Maria Magdalena, nu meestal aangeduid als Cecilia) van Jan van Steffeswert. Tot de kostbaarheden van de kerk behoren een groot aantal reliekhouders, miskelken, monstransen en ander liturgisch vaatwerk. Bijzonder is een verzameling 18e- en 19e-eeuwse zilveren broederschapsplaquettes.

• 
  Glas-in-loodraam van Charles Eyck
• 
  15e-eeuwse Piëta
• 
  Beeld Sint-Cecilia van Jan van Steffeswert
• 
  Corpus

In de Sint-Mathijskerk bevinden zich grafstenen en -monumenten uit zowel de katholieke als de protestantse periode. Bijzonder is de dubbele grafsteen van Peter Nysman († 7 maart 1611), zijn vrouw Mechteld Ghysen († 7 november 1602), hun zoon Johan Nysman (onleesbaar) en diens vrouw Amelye van Liechtenburg († 13 december 1619).

In de westelijke wand van de noordbeuk bevindt zich een marmeren epitaaf van de Spaanse officier Marco Antonio Simoneta, heer van Torrichela, die bij het beleg van 1579 was gesneuveld. Het monument bestaat uit een witmarmeren reliëfvoorstelling van de verrijzenis van Christus, omgeven door zwartmarmeren pilasters. Onder het epitaaf bevindt zich op een plaat van blauwe steen het wapen van de overledene en een Latijns opschrift.[noot 1] Het monument bevond zich aanvankelijk tegen de zuidmuur van het koor en is vermoedelijk begin 19e eeuw verplaatst naar de meest oostelijke travee van de noordbeuk, later naar de zuidbeuk.[7]

Uit de protestantse periode dateren onder andere de grafsteen van Willem op den Kamp († 20 mei 1704) en de gebeeldhouwde epitaaf van Ives Marie Desmarrets, graaf van Maillebois en gouverneur van Breda († 13 december 1792). Tegen de zuidelijke buitenmuur bevinden zich eveneens enkele grafstenen.

• 
  Grafsteen Joost van Menen († 1530)
• 
  Epitaaf Marco Antonio Simoneta († 1579)
• 
  Epitaaf graaf van Maillebois († 1792)
• 
  Grafstenen buiten de kerk