Jan van Steffeswert

Jan van Steffe(n)swert (vóór 1465 - na 1531) was een laatgotisch, Maaslands beeldsnijder, die een groot deel van zijn leven in Maastricht werkzaam was. Tot dusver zijn vijftien gesigneerde werken van hem bekend. Zo'n honderd kunstwerken zijn aan het atelier van Van Steffeswert toe te schrijven. Zijn invloed strekte zich uit over de gehele Maaslandse regio, inclusief het prinsbisdom Luik.

Leven
Bewening van Christus, onderdeel van drieluik in de abdij van Rolduc, een van de weinige retabels uit het atelier van Van Steffeswert
Marianum (1524) in het koor van de Dom van Aken, een van zijn laatste gesigneerde en gedateerde werken

De namen van veel beeldsnijders uit de 15e en 16e eeuw zijn onbekend gebleven, maar Jan van Steffeswert is hierop een uitzondering. Tegen het gebruik in voorzag hij een deel van zijn werk van een meesterteken en signatuur, waarmee hij uit de anonimiteit van de middeleeuwse ambachtsman trad en waarmee hij zich manifesteerde als individuele kunstenaar. Op het Marianum in de Dom van Aken is bijvoorbeeld de signatuur 'IAN Bieldesnider 1524' aangebracht; een knielende Maria Magdalena uit dezelfde periode, thans in het Bonnefantenmuseum te Maastricht, signeerde hij kortweg met 'IAN'. In de Maastrichtse raadsverdragen en in het vrijwel compleet bewaarde Kruisherenarchief, beide in het Regionaal Historisch Centrum Limburg, wordt hij een enkele maal aangeduid als 'Jan van Stevensweirde, bieldesnijder', maar veel vaker als 'Jan Bi(e)ldesnider'.[1]

De naam Van Steffeswert doet een connectie met de plaats Stevensweert vermoeden, maar of hij hier geboren is, blijft vooralsnog onduidelijk. Hij was in elk geval vanaf 1499 woonachtig in Maastricht, en vermoedelijk vanaf 1507 werkzaam in de Mariastraat, nabij de toenmalige houtmarkt. Uit de archieven blijkt dat hij tevens in hout handelde. Waarschijnlijk leidde hij in zijn atelier meerdere leerlingen op, want in 1503 en 1525 eiste hij schadevergoeding in verband met het voortijdig vertrek van leerlingen. Ook werkte hij samen met polychromeurs, bij voorbeeld in 1509 met Bernard der Melre en in 1512 met Meester Jacobus, pictor. In 1525 wordt Jan voor het laatst genoemd in de Maastrichtse archieven. In 1533 wordt ene 'Jan van Sint Stevensweert' genoemd in het archief van de schepenbank van Vliermaalroot, maar dit kan een andere persoon betreffen.[2]

Van Steffeswert had minimaal twee kinderen, in elk geval een zoon en een dochter en waarschijnlijk ook een buitenechtelijk kind.[3] Over zijn dochter is slechts bekend dat zij handschoenen en tassen maakte. Waarschijnlijk woonde ze nog thuis in de Mariastraat, toen ene Boetsen van Rinck in 1508 een rechtszaak tegen haar begon vanwege oneerlijke concurrentie, waarbij haar vader garant voor haar stond.[4] De zoon van Jan van Steffeswert heette Aert en was getrouwd met Greetchen Bieldesnider. Beiden waren aanhangers van het Lutheranisme, dat in die tijd sterke verbreiding vond in Maastricht. Ook Jan zou in zijn huis bekende Lutheranen hebben ontvangen. In september 1534 werd Greetchen, samen met de predikant Hendrik Rol, veroordeeld wegens ketterij en op het Vrijthof verbrand. Het is niet duidelijk of Jan van Steffeswert toen nog leefde en of hij en zijn zoon eveneens voor het gerecht hadden moeten verschijnen.[5]

Werken

De werken van Jan van Steffeswert kenmerken zich door een sterke ruimtelijkheid. Door fraaie detaillering weet hij in zijn werk het herkenbare, alledaagse leven weer te geven.[6] Met de inventarisatie van het werk van Van Steffeswert werd in 1947 door prof. J.J.M. Timmers begonnen, vanaf 1964 voortgezet door J. Rouwet. Vanaf 1989 heeft Peter te Poel, voormalig conservator van het Bonnefantenmuseum, de lijst aanzienlijk kunnen uitbreiden. Vooral de voorbereidingen van de overzichtstentoonstelling Op de drempel van een nieuwe tijd. De Maastrichtse beeldsnijder Jan van Steffeswert, die in 2000-2001 in het Bonnefantenmuseum plaatsvond, leidde tot grotere kennis over zijn oeuvre. Er zijn thans 14 gesigneerde werken bekend (meestal gesigneerd als Ian, Ian van Weerd, Ian van Steffeswert, Ian Bieldesnider of varianten daarop). Daarnaast kan een honderdtal werken op grond van stijlkenmerken aan zijn atelier worden toegeschreven, waarvan een twintigtal met vrij grote zekerheid.[7]

Gesigneerde werken
  • Zittende Bisschop, Bonnefantenmuseum
  • Knielende Maria Magdalena, Bonnefantenmuseum
  • Johannes in disco, Grand Curtius, Luik
  • Sint-Odilia(?), KMKG, Brussel

Toeschrijvingen (selectie)
  • Detail corpus, Bonnefantenmuseum
  • Anna te Drieën, O.L. Vrouwebasiliek
  • Sint-Barbara, parochiekerk Scheulder
  • Vrouwelijke heilige, Metropolitan Museum of Art
Zie de categorie Jan van Steffenswert van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.