Heilige Geestkapel (Maastricht)

De kapel werd gebouwd als kerspelkapel omstreeks 1230. In 1316 was in het huidige Heilige Geeststraatje de Armentafel van de Heilige Geest of Grote Heilige Geest gevestigd. Aanvankelijk viel die onder het kapittel van Sint-Servaas en richtte zich op de armen van de Sint-Jansparochie. Vrij snel, op zijn laatst in 1378, nam het stadsbestuur die taak over en breidde de armentafel haar activiteiten uit over de hele stad. De instelling werd beheerd door een College van Heilige Geestmeesters, meestal twee, die tot 1580 werden benoemd door de ambachten (gilden), daarna door de magistraat.[1]

De kapel (S. Spiritus) op een plattegrond van Simon de Bellomonte, ca. 1587. Links de Grote Staat; onder de Nieuwstraat (Platea nova)

In 1471 had de kapel een religieuze functie, toen deze in gebruik werd genomen als hulpkerk. Priester van diverse kloosters verzorgden er diensten; aanvankelijk kruisheren en jezuïeten, later dominicanen en bogaarden. Na 1731 werden er ook protestantse diensten gehouden, vooral bedoeld voor militairen die in de vesting Maastricht gelegerd waren. In 1774 werd de kapel gerestaureerd.[2]

Behalve de kapel waren er een negental armenhuisjes in de Heilige Geeststraat, die in de loop van de negentiende eeuw werden afgebroken.[3] Van 1848 tot 1919 was er in de steeg een soepkokerij gevestigd, een soort gaarkeuken ten behoeve van de Maastrichtse armen. De soepkokerij van sociëteit Momus stond bekend als de kleine armentafel. Na 1890 liep de belangstelling terug, omdat deze vorm van liefdadigheid steeds meer als vernederend werd gezien.[4]

In 1803 werd de kapel deels gesloopt en verbouwd tot een groot woonhuis met een grote inrijpoort aan de Grote Staat. Een foto uit circa 1890 van een feestelijke bijeenkomst van het damescomité van de sociëteit Momus (of de liefdadigheidsorganisatie Dames des Charité) zou volgens het bijschrift in de Heilige Geestkapel genomen zijn. Nog in 1919 waren onderdelen van de kapel zichtbaar, onder andere een spitsboogvenster aan de achterzijde van Grote Staat 26-28. Omstreeks 1922 verdwenen deze restanten toen dit pand werd afgebroken. Ook de Momus soepkokerij werd rond die tijd gesloopt. In 1930 verrees hier een groot winkelpand in expressionistische stijl voor de firma Wolff & Hertzdahl. Anno 2020 is dit pand een gemeentelijk monument. Op de begane grond is parfumerie Douglas gevestigd.

• 
  Bijeenkomst Heilige Geestkapel(?), ca. 1890
• 
  Momus Soepkokerij, ca. 1910-1915
• 
  Grote Staat 26-28 in 1918
• 
  Grote Staat 26-28 in 2013

• Kapel Vincentiusvereniging, ook Heilige Geestkapel genoemd