Bonnefantenmuseum

De naam Bonnefanten is afgeleid van het voormalige Bonnefantenklooster in de binnenstad van Maastricht, waar het museum van 1951 tot 1978 gevestigd was. De website van het museum vermeldt hierover: "In de volksmond had dit convent in de 18e eeuw de benaming Couvent des bons enfants (klooster van de goede kinderen) meegekregen, omdat de jeugd bij de kloosterzusters zo voorbeeldig werd opgeleid. Weldra stond ook het klooster in het Maastrichtse spraakgebruik bekend onder de naam Bonnefanten".

Het museum opende in 1884 haar deuren als oudheidkundig museum van de Société d'archéologie dans le Duché du Limbourg, later het Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap (LGOG). De eerste huisvesting was de sacristie van de voormalige Augustijnenkerk aan de Kesselskade. In de loop der jaren is het LGOG-museum achtereenvolgens gehuisvest geweest in het Dinghuis, het protestants weeshuis (de huidige Toneelacademie Maastricht), het Bonnefantenklooster en het Entre Deux complex. Het huidige gebouw aan de Avenue Céramique werd in 1995 naar een ontwerp van de Italiaanse architect Aldo Rossi gerealiseerd op een locatie aan de Maas in de wijk Céramique.

In 1999 werd de collectie archeologie overgedragen aan de gemeente Maastricht. Een deel van deze collectie is thans te zien in wisselende exposities in het Centre Céramique. Eerder was de afdeling oudheidkunde van het LGOG grotendeels overgeheveld naar het Limburgs Museum in Venlo. Een klein deel (antieke meubels en Maastrichts zilver) is te zien in het Museum aan het Vrijthof. Vanaf 1999 is het Bonnefanten nog uitsluitend kunstmuseum.

Van 2006 tot 2016 kon het museum beschikken over een bruikleen van 300 werken uit de privécollectie naoorlogse kunst van het echtpaar Jeanne en Charles Vandenhove. In 2011 kreeg de provincie Limburg de gelegenheid de kunstcollectie van het echtpaar Jo en Marlies Eyck aan te kopen en droeg deze vervolgens in beheer over aan het Bonnefantenmuseum. Sinds 2012 is de exploitatie van kasteel Wijlre, de daarbij behorende tuinen en het door Wiel Arets ontworpen Hedge House in handen van de Stichting Bonnefanten-Hedge House. De kasteeltuinen en het Hedge House te Wijlre fungeren thans als buitenlocatie van het Bonnefantenmuseum.

Markante directeuren in de lange geschiedenis van "het Bonnefanten" waren Pierre Cuypers, Joseph Timmers, Ístvan Szénássy en Alexander van Grevenstein. Deze laatste was vanaf 1976 aan het museum verbonden, van 1986 tot 2011 als directeur. Onder zijn leiding groeide het museum uit tot een van de toonaangevende kunstinstellingen in Zuid-Nederland. Sinds 1 maart 2012 is Stijn Huijts artistiek directeur.

• 
  Dinghuis, ca 1900
• 
  Protestants weeshuis, 1912
• 
  Bonnefantenkerk
• 
  Entre Deux

Maquette Bonnefantenmuseum, Aldo Rossi

Met de raketvormige, 28 meter hoge toren aan de Maas is het Bonnefantenmuseum een van de moderne landmarks in Maastricht. Ondanks de postmodernistische verschijningsvorm van de toren oogt het museum klassiek. De gevels zijn afgewerkt in rode baksteen, trachite rosso en Ierse hardsteen. De toren is bekleed met zink.

Het museum heeft een plattegrond gebaseerd op de hoofdletter E. De middenvleugel met de centrale trap vormt de as van het gebouw. De monumentale trap, met hoge wanden van baksteen, doorsnijdt het gebouw als een lichtstraat van oost naar west. Bij het ontwerp van de trap heeft Aldo Rossi zich laten inspireren door de Montagne de Bueren in Luik.[2] De middenvleugel telt vier verdiepingen, de zijvleugels drie. Op de begane grond bevinden zich de publieksruimten, de museumwinkel, de kunstuitleen en het restaurant Ipanema. De andere verdiepingen zijn ingericht als klassieke tentoonstellingszalen ten behoeve van de permanente collectie en wisselende exposities.

Vlak bij de ingang bevindt zich de lichttoren, een telescoopvormige binnentoren, die als het ware het complement vormt van de toren aan de Maas. In beide torens worden grote werken uit de collectie hedendaagse kunst tentoongesteld. Zo is in de 'rakettoren' de Walldrawing 801 Spiral van Sol LeWitt diverse malen te zien geweest, en werden in de binnentoren onder andere de werken L'entrée de l'exposition van Marcel Broodthaers, De geboorte van Venus van Luciano Fabro en Bowl of Pearls van Ai Weiwei geëxposeerd.

Het museum heeft enkele jaren gebruikgemaakt van een naastgelegen fabriekshal van de Société Céramique, de zogenaamde Wiebengahal. Uiteindelijk bleek dit industriële monument minder geschikt voor het tentoonstellen van kunst. In de toekomst hoopt het Bonnefantenmuseum ondergronds uit te breiden door middel van 'zichtdepots', maar deze plannen zijn door bezuinigingen van de voornaamste subsidiegever, de provincie Limburg, voorlopig uitgesteld.

• 
  'Rakettoren' aan de Maas
• 
  Museumentree
• 
  Binnentoren
• 
  Centrale trap

De museumcollectie bestaat grotendeels uit een vaste collectie oude kunst van zowel schilderkunst als beeldhouwkunst uit de periode 1200–1700, en een vrij recentelijk ontstane collectie hedendaagse kunst. Daarnaast worden er regelmatig wisselende tentoonstellingen georganiseerd.

Moderne kunst (1850–1950)

Het Bonnefantenmuseum bezit een kleine collectie modern-klassieke schilder- en beeldhouwkunst, die vanwege de bescheiden omvang weinig te zien is.

• Vlaamse expressionisten: James Ensor, Constant Permeke, George Minne en Oscar Jespers;
• 'Limburgse School': Rob Graafland, Charles Eyck, Edmond Bellefroid, Henri Jonas en Joep Nicolas. Het werk van de Maastrichtse dichter-schilder Pierre Kemp en de fotocollectie van Werner Mantz nemen hierbij een aparte positie in.

Richard Serra, Hours of the Day (1990)

Sol LeWitt's Long Pyramid (1994)

Conversation piece, Juan Muñoz, Hedge House

Vanaf 2000 wordt om de twee jaar de BACA Award (Biennial Award for Contemporary Art, aanvankelijk The Vincent Award geheten) uitgereikt, de belangrijkste prijs voor internationale beeldende kunst in Nederland. Aan de prijs is een geldbedrag van € 50.000, een publicatie en een solotentoonstelling in het Bonnefantenmuseum verbonden. Winnaars waren achtereenvolgens Eija-Liisa Ahtila (2000), Neo Rauch (2002), Pawel Althamer (2004), Bethan Huws (2006), John Baldessari (2008), Francis Alÿs (2010), Mary Heilmann (2012), Laura Lima (2014) en Cai Guo-Qiang (2016).

Andere belangrijke kunstenaars met solo-tentoonstellingen in het Bonnefanten waren: Richard Deacon (1987), Robert Mangold (1988/89, 1997), Richard Serra (1990), Peter Doig (2003), Gilbert & George (2006) en Grayson Perry (2016). Grote groepstentoonstelling vonden plaats in het jubileumjaar 2009 (Exile on Main Street, met Richard Artschwager, William Copley, Steve Gianakos, Alfred Jensen, Peter Saul, John Tweddle, John Wesley, HC Westermann en Joe Zucker), in 2011, het afscheidsjaar van directeur Alexander van Grevenstein (Extended Drawing, met werk van Sol LeWitt, Richard Serra, Robert Mangold en Bruce Nauman), in 2012 (collectie Visser), in 2013 (De Grote Verandering, Russische avant-gardekunst van o.a. Malevitsj, Kandinsky, Masjkov, Lentoelov en Filonov) en in 2015/16 (CERAMIX, keramiekkunst van o.a. Matisse, Rodin, Picasso, Schütte en Ai Weiwei).

Ook op het gebied van de oude kunst worden tijdelijke exposities georganiseerd. Recente tentoonstellingen waren De weg naar het paradijs (2003) over romaanse sculptuur in Maastricht, From Vulcan's forge (2007) met bronzen beelden uit de collectie van het Rijksmuseum Amsterdam, Palazzo (2008–2010) met vroeg-Italiaanse kunst in Nederlandse verzamelingen en Op weg naar het zuiden (2010) met 16de- en vroeg-17de-eeuwse Zuid-Nederlandse meesters uit de collectie van het Rijksmuseum. In 2011 vond een tentoonstelling plaats met modern-klassieke werken uit het Luikse MAMAC (onder anderen Chagall, Ensor, Gauguin, Kokoschka, Liebermann, Léger en Picasso). In 2015 vond een overzichtstentoonstelling plaats van de in Maastricht geboren barokschilder Hendrik de Fromantiou.

• Hedge House

• Website Bonnefantenmuseum

• Szénássy, I.L. (red.), Bonnefantenmuseum. Het gebouw. Het museum. De verzamelingen. Maastricht, 1984
• Szénássy, I.L. (red.), Kunst in het Bonnefantenmuseum. Maastricht, 1984
• Szénássy, I.L. (red.), Oudheden in het Bonnefantenmuseum. Maastricht, 1984
• Poel, P. te, Bonnefantenmuseum. Collectie Middeleeuws Houtsnijwerk. Maastricht, 2007
• Poel, P. te, Bonnefantenmuseum. Collectie Neutelings. Maastricht, 2007
• Quik, T., Bonnefantenmuseum. De geschiedenis. Maastricht, 2007
• Timmers, J.J.M., Catalogus van schilderijen en beeldhouwwerken. Maastricht, 1958
• Wegen, R. van, en T. Quik (red.), Bonnefantenmuseum Maastricht. Maastricht, 1995

Zie de categorie Bonnefantenmuseum van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.