Czaar Peterbuurt

De Oostelijke Eilanden werden aangelegd in de tweede helft van de 17e eeuw. Hier waren veel scheepswerven, onder andere van de Admiraliteit van Amsterdam en de Vereenigde Oostindische Compagnie. Het gebied waarin de Czaar Peterbuurt nu ligt werd in 1663 in het IJ aangeplempt. Hier bevonden zich toen de lijnbanen van de VOC waar de touwen voor de Compagnie werden gedraaid. Op de noordelijke punt van de latere Czaar Peterbuurt was de Keerweer, het punt waar de schepen keerden.

Nabij de Czaar Peterbuurt lag tot de 19e eeuw het bolwerk ‘De Funen’. Bij graafwerkzaamheden werden restanten van de fundering teruggevonden.

Er waren diverse windmolens in deze omgeving. De laatst overgebleven molen was de cacaomolen ‘De Goede Verwachting’, die in 1906 werd afgebroken om plaats te maken voor huizenbouw.

De eerste woningbouw in deze buurt stamt uit het laatste kwart van de 19e eeuw. Een voorbeeld hiervan zijn de Dubbeltjespanden.

In de Czaar Peterstraat ligt ook de oorsprong van de metaal- en havenbonden van de vroegere NVV en gingen de eerste stakers de straat op.

Kleine arbeiderswoningen in de Czaar Peterbuurt

Kleine huishoudens met vrij lage inkomens waren lang oververtegenwoordigd in de Czaar Peterbuurt. In mei 2003 heeft de stadsdeelraad het Plan van Aanpak voor de Czaar Peterbuurt vastgesteld, omdat de buurt gekenmerkt werd door veel criminaliteit en overlast en veel slechte en kleine woningen. Een groot aantal verouderde sociale huurwoningen heeft plaatsgemaakt voor grotere huur- en koopwoningen, winkels, kleine bedrijfjes uit de creatieve sector, ateliers en horeca. Aan de west- en de oostzijde van de buurt, langs de Oostenburgervaart en op de Funen (het voormalige terrein van Van Gend en Loos) zijn veel nieuwe woningen gebouwd. De kwaliteit van de Czaar Peterbuurt is hiermee sterk verbeterd. Ook zijn er meer draagkrachtige bewoners in de Czaar Peterbuurt komen wonen. Met de komst van tramlijn 10 in 2004 is ook de verbinding met het stadscentrum verbeterd.

Door de Czaar Peterstraat rijdt sinds mei 2004 weer een tram. Eerst lijn 10 en sinds de dienstuitvoering als gevolg van de opening van de Noord/Zuidlijn in 2018 lijn 7.

Vanaf 1884 was er een paardentramverbinding met het Kadijksplein. Het vroegere remise- en stalgebouw aan de Tweede Leeghwaterstraat is nog aanwezig. In 1906 werd deze lijn geëlektrificeerd en verlengd naar het Centraal Station en kreeg het lijnnummer 13. Vanaf 1932 nam lijn 19 zijn plaats in. Deze werd in 1938 door een busdienst vervangen, waarmee de Oostelijke Eilanden hun tramverbinding verloren. Tussen 1938 en 1983 heeft deze lijn heeft onder verschillende nummers gereden: 19, M, 6 en 29. In 1983 werd de route door de Czaar Peterstraat overgenomen door lijn 28, en van 1994 tot 2004 door lijn 32. De buslijnen 28 en 32 reden niet meer via de Prins Hendrikkade, maar een langere route via Kattenburgerstraat en Piet Heinkade.

Aan de noordkant van de Czaar Peterstraat loopt sinds 1874 de spoorlijn van Amsterdam Centraal naar station Amsterdam Muiderpoort. Tot in de jaren dertig lag deze gelijkvloers. In het kader van de spoorwegwerken Oost werd het spoor hooggelegd en kwam aan het eind van de straat een viaduct te liggen. Dit vormt nu nog de grens met het gebied van de Rietlanden, deel van het Oostelijk Havengebied, thans een nieuwbouwwijk.

• In de Czaar Peterbuurt werd in 1983 de film Ciske de Rat opgenomen (uitgebracht in 1984). Het huis van de familie Vrijmoeth (o.a. Ciske en zijn moeder) bevindt zich in de film op Conradstraat 150. Voor het winkeltje van tante Jans werd de woning op Czaar Peterstraat 120 gebruikt. De school waar Ciske les heeft van meester Bruis, is het negentiende-eeuwse gebouw aan de Kraijenhoffstraat 32-34). De tunnel onder het spoor en de twee hoekhuizen op de kruising van de Czaar Peterstraat, de Parallelweg en de Frans de Wollantstraat, komen eveneens herhaaldelijk in beeld. In een van beide hoekhuizen (het meest spitse, Czaar Peterstraat 198) zijn de opnames gemaakt van het café waar Ciske en zijn moeder werkten.
• De eerste serie van Het Blok werd in de Czaar Peterstraat opgenomen.

• Een Roerig Volkje. De geschiedenis van de Oostelijke Eilanden, Kadijken en Czaar Peterbuurt. Door Ton Heijdra, Uitgeverij René de Milliano, Alkmaar 1999. ISBN 90-72810-24-4.
• Concept Gebiedsvisie Oost. Stadsdeel Amsterdam Centrum, Directie Omgevingsmanagement, Afdeling Vernieuwing, 16 oktober 2013.

• Oostelijke eilanden en Czaar Peterbuurt op Amsterdam.nl^{[dode link]}

Wijken en buurten in de stad Amsterdam

Amsterdam-Centrum · Amsterdam Nieuw-West · Amsterdam-Noord · Amsterdam-Oost · Amsterdam-West · Amsterdam-Westpoort · Amsterdam-Zuid · Amsterdam-Zuidoost · Amstel III · Admiralenbuurt · Amsteldorp · Andreas Ensemble · Apollobuurt · Bajes Kwartier · Banne Buiksloot · Bellamybuurt · Betondorp · Bijlmer · Binnenstad · Bloemenbuurt · Borgerbuurt · Borneo · Bos en Lommer · Buiksloot · Buiksloterham · Buikslotermeer · Buitenveldert · Bullewijk · Burgwallen Oude Zijde · Burgwallen Nieuwe Zijde · Centrumeiland · Chassébuurt · Chinatown · Cremerbuurt (Amsterdam) · Cruquius · Czaar Peterbuurt · Da Costabuurt · Dapperbuurt · De Aker · De Baarsjes · De Eendracht · De Heining · De 9 Straatjes · De Omval · De Pijp · Diamantbuurt · Driemond · Disteldorp · Dubbele Buurt · Duivelseiland · Elzenhagen · Erasmusparkbuurt · Floradorp · Frederik Hendrikbuurt · Gaasperdam · Gein · Geuzenveld · Gibraltarbuurt · Gouden Reael · Gulden Winckelbuurt · Grachtengordel · Haarlemmerbuurt · Hallenkwartier · Haveneiland · Havenstraatterrein · Haven-Stad · Helmersbuurt · Holendrecht · Hoofddorppleinbuurt · Houthaven · IJ-oevers · IJburg · IJdock · IJplein · Indische Buurt · Jan Maijenbuurt · Java-eiland · Jeruzalem · Jodenbuurt · Jordaan · Julianapark · Kadijken · Kadoelen · Kattenburg · Kinkerbuurt · KNSM-eiland · Kolenkitbuurt · Kop van Jut · Van der Kunbuurt . Laan van Spartaan · Landlust · Landstrekenbuurt . Lastage · Leidsebuurt · Marineterrein · Marken · Marktkwartier · Mercatorbuurt · Middelveldsche Akerpolder · Molenwijk · Museumkwartier · Nellestein · Nieuw Sloten · Nieuw-West · Nieuwe Pijp · Nieuwendam · Nieuwendammerdijk en Buiksloterdijk · Nieuwendammerham · Nieuwmarkt · Noorderhof · Noordse Bos . Olympisch Kwartier · Omval · Oostelijk Havengebied · Oostelijke Eilanden · Oostelijke Handelskade · Oostenburg · Oosterdokseiland · Oosterparkbuurt · Oostoever · Oostpoort · Oostzanerwerf · Osdorp · Oud Osdorp · Oud-Oost · Oud-West · Oud-Zuid · Oude Pijp · Overamstel · Overhoeks · Overtoombuurt · Overtoomse Buurt · Overtoomse Veld · Park Haagseweg · Park de Meer · Plan West · Plan Zuid · Planciusbuurt · Plantagebuurt · Postjesbuurt · Prinses Irenebuurt · Rapenburg · Reigersbos · Riekerpolder · Rieteilanden · Rietlanden · Rivierenbuurt · Robert Scottbuurt · Roeterseiland · Ruigoord · Schinkelbuurt · Science Park · Sloten · Sloterdijk · Sloterdijk Centrum · Slotermeer · Slotervaart · Sluisbuurt · Spaarndammerbuurt · Spieringhorn · Sporenburg · Staatsliedenbuurt · Stadionbuurt · Steigereiland · Transvaalbuurt · Trompbuurt · Tuindorp Buiksloot · Tuindorp Buiksloterham · Tuindorp Nieuwendam · Tuindorp Oostzaan · Tuttifruttidorp · Uilenburg · Universiteitskwartier · Van der Pekbuurt · Van Lennepbuurt · Venserpolder · Vlooienburg · Vogelbuurt · Vogeldorp · Vogeltjeswei · Volewijck · Vondelparkbuurt · Vrije Geer · Waalseiland · Watergraafsmeer · Waterlandpleinbuurt · Waterwijk · Weesperbuurt · Weespertrekvaartbuurt · Weesperzijde · Westelijke Eilanden · Westelijke Tuinsteden · Westerdokseiland · Westerpark · Westpoort · Willemspark · Wittenburg · Zeeburg · Zeeburgereiland · Zeeheldenbuurt · Zuidas · Zuideramstel