Zuidtangent (Noord-Holland)

Lijn 300, die het kerntraject vormt, is de opvolger van buslijn 174, die voor het grootste deel de huidige route van lijn 300 reed. Ook verdwenen er enkele spits- en shuttlelijnen bij de komst van lijn 300 op 13 januari 2002.

Lijn 300 rijdt de route: Amsterdam Bijlmer ArenA – Amstelveen Busstation – Schiphol Airport – Station Hoofddorp – Station Haarlem. ’s Ochtends vroeg starten enkele ritten bij Gaasperplas.

Een bus op de Zuidtangent te station Hoofddorp.

De lijn is veertig kilometer lang en maakt tussen Schiphol-Noord en Haarlem-Schalkwijk gebruik van een 25 kilometer lange vrije busbaan. Het is daarmee Europa's langste vrije busbaan. Tussen De Hoek en Schiphol voert de busbaan door een hiervoor speciaal gebouwde bustunnel, de Abdijtunnel, evenwijdig aan de Schipholspoortunnel.

Ten tijde van de Floriade in 2002 waren er extra haltes bij ingang Noord en ingang Zuid van de Floriade. Nu wordt Ingang Noord af en toe nog gebruikt tijdens een kermis op het parkeerterrein daar of bij evenementen onder het voormalige zonnedak van de Floriade, tegenwoordig bekend onder de naam Expo Haarlemmermeer.

Voor de opening van het busstation Bijlmer ArenA in december 2006 begon de Zuidtangent op de Foppingadreef. Er was toen nog een extra halte ter hoogte van het Atlasgebouw. Deze halte is officieel niet meer in gebruik, maar werd na de jaarwisseling 2007/2008 veranderd.

Gedurende de zomerdienst 2009 had lijn 300 een extra halte in Amstelveen bij "Gas en water" om een goede overstap te bieden op pendelbuslijn 55 die reed ter vervanging van de tijdelijke opgeheven sneltramlijn 51.

Sinds 11 december 2011 is de Zuidtangent-formule ingeruild voor R-net.

Bij ingang van de nieuwe dienstregeling 2011 op 12 december 2010 is een nieuwe route door Amstelveen in gebruik genomen: via de Ouderkerkerlaan, met een halte bij het nieuwe hoofdkantoor van KPMG (Langerhuize). Sinds eind 2008, na voltooiing van het KPMG-gebouw en openstelling van de nieuwe weg, is er gewerkt aan deze routewijziging van lijn 300. De overstap op metro/sneltramlijn 51 is verplaatst van de Oranjebaan naar een nieuwe halte Ouderkerkerlaan, terwijl de overstap op tramlijn 5 is komen te vervallen.

De vroegere route door het centrum van Amstelveen liep over de openbare weg, waardoor de dienstregeling niet betrouwbaar genoeg was. De bus reed namelijk over de Van Heuven Goedhartlaan naar halte Oranjebaan van metro/sneltramlijn 51. Op het nieuwe tracé werden bij de verbreding van de Ouderkerkerlaan/Groenelaan van twee naar zes rijstroken twee stroken gereserveerd voor R-net lijn 300. De rijstroken voor R-net lijn 300 zijn gelegd op een laag gewapend beton, zodat er later eventueel rails in de weg kunnen worden gefreesd.

Op 10 december 2017 werd de oude route via de Oranjebaan weer hersteld.

Op weekdagen rijdt de bus van circa vijf uur 's morgens tot één uur 's nachts in beide richtingen overdag tien keer per uur (met zes extra spitsbussen in Hoofddorp) en later op de avond acht of zes keer per uur. In het weekend wordt er acht keer per uur gereden. In de schoolvakantie in de zomer wordt sinds 2011 een beperktere dienst gereden.

Per werkdag maken gemiddeld 28.000 reizigers gebruik van lijn 300 (2007). Daarmee vervoert de bus bijna het dubbele van de oorspronkelijk geraamde 15.000 passagiers per dag. Het drukste punt van de route ligt tussen de haltes Graan voor Visch en station Hoofddorp met 14.000 passagiers per werkdag.

’s Nachts rijdt er tussen Bijlmer ArenA en Haarlem een nachtbus; lijn N30. Deze rijdt alle dagen, 2x per uur en bijna dezelfde route als lijn 300; in Amstelveen werd ook tussen 2011 en 2017 echter via de Oranjebaan gereden. Op 10 december 2017 werd de frequentie van één naar twee keer per uur verhoogd en werd de lijn één keer per uur vanuit Haarlem doorgetrokken naar IJmuiden. Voor deze lijn geldt echter een afwijkend tarief.

Op weekdagen reed de bus van circa vijf uur 's morgens tot één uur 's nachts in beide richtingen acht keer per uur naar Schiphol Plaza/NS waarvan de helft doorreed naar station Amsterdam Zuid. Op zaterdag en zondag werd er een kwartierdienst gereden waarvan de helft doorreed naar station Amsterdam Zuid.

Op het drukste punt van de route, tussen de haltes Schiphol Handelskade en Schiphol Centrum, worden op een werkdag ca. 4.500 reizigers vervoerd (2009).

Op 10 december 2017 werd lijn 310 samengevoegd met lijn 197 tot een nieuwe R-netlijn 397.

Via de ca. 9 kilometer lange Oosttak zijn Aalsmeer en Uithoorn in 2014 aangesloten op het voormalige Zuidtangentnet. De Oosttak splitst tussen de haltes De Hoek en Beukenhorst af van de bestaande busbaan. Deze afsplitsing was al gerealiseerd en wordt gebruikt door R-net lijn 470 (Schiphol – Alphen aan den Rijn) en Qliners 361 (Schiphol – Sassenheim) 365 (Schiphol – Roelofarendsveen – Leiden). De busbaan kruist vervolgens de A4 en via bedrijventerrein Schiphol Logistics Park bij Schiphol-Rijk aantakken op de N201. Deze weg werd in de loop van 2012 omgelegd; de weg liep door de bebouwde kom van Aalsmeer en Uithoorn, maar kreeg een meer noordelijke route, langs de rand van beide plaatsen.[2] Na voltooiing van deze omlegging werd de busbaan voor de Oosttak binnen Aalsmeer aangelegd op het oude tracé van de N201. Het trajectgedeelte Aalsmeer Legmeerdijk – Uithoorn Busstation van de Oosttak was al voltooid, en is in gebruik genomen in augustus 2011. In Uithoorn loopt deze busbaan gedeeltelijk op het voormalige talud van de Haarlemmermeerspoorlijn. Er zijn haltes bij de Poelweg, de Noorddammerweg en de Burgemeester Kootlaan. Vervolgens kruist de busbaan de Zijdelweg via een tunnel. Het eindpunt ligt bij busstation Uithoorn.[3] Dit gedeelte van de Oosttak wordt momenteel gebruikt door de bussen van R-net lijn 340 (Haarlem – Heemstede – Hoofddorp – Aalsmeer – Uithoorn – Mijdrecht). Lijn 340 reed tot december 2014 als Connexxion-lijn 140.

In de Haarlemse gemeenteraad en in de stad vond in de periode 2006-2009 discussie plaats over de mogelijkheid tot het boren van een tunnel onder de Haarlemse binnenstad die de Zuidtangent (en andere regio-bussen) binnen de oude stad aanzienlijk zou moeten versnellen (de zgn. 'lange tunnel'). Deze bus- of eventueel tramtunnel zou lopen van Schalkwijk via het centrum naar station Haarlem en eventueel door naar Haarlem Noord. Dit plan stuitte op veel verzet, onder meer wegens de geraamde aanlegkosten van 800 miljoen euro en de problemen in Amsterdam met de te boren metrotunnel voor de Noord/Zuidlijn. De haalbaarheid van de tunnel is onderzocht in de Tunnelstudie Zuidtangent Haarlem. Begin 2008 heeft de politiek in Haarlem ingestemd met de eerste uitkomsten van de haalbaarheidsstudie. De vervolgfase is gestart in april 2008 en liep tot begin 2009. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2010 was echter geen enkele partij meer voorstander van een lange tunnel. Over een minder verregaand tunnelplan, een 'korte tunnel' onder het Spaarne ter hoogte van de Turfmarkt, heeft nog geen besluitvorming plaatsgevonden.

Het is nog niet duidelijk of de voormalige Zuidtangent in de nabije toekomst uitgevoerd zal worden als tram. Het tracé (bochten, fundering) is daar wel op voorbereid. De provincie Noord-Holland liet in de herfst van 2010 een rapport opstellen: Toekomstperspectief Zuidtangent,[4] met plannen voor het vertrammen van (gedeelten van) Zuidtangentlijn 300, inclusief de toekomstige doortrekkingen naar IJmuiden en IJburg. Kort daarna werd het tramplan wegens de hoge kosten tot 2030 op de lange baan geschoven. De provincie overweegt inzet van dubbelgelede bussen op lijn 300.

Volgens de oorspronkelijke plannen uit de jaren negentig had lijn 300 moeten lopen van IJmuiden naar Amsterdam IJburg (ca. 60 km).

De mogelijkheid van uitbreiding naar IJburg wordt onderzocht door de gemeente Amsterdam. Volgens een in 2006 door de Stadsregio Amsterdam opgestelde voorkeursvariant zal de lijn vanaf station Bijlmer ArenA doorgetrokken worden langs metrostation Bullewijk, het Bijlmerpark, metrostation Kraaiennest en de A9, om via een aan te leggen brug over het Amsterdam-Rijnkanaal op IJburg uit te komen. Daar zou de lijn de wijk binnenkomen op het Haveneiland en via het nog aan te leggen Centrumeiland en het toekomstige Middeneiland naar het eindpunt op het toekomstige Buiteneiland worden gevoerd.[5] Deze ontwikkelingen zijn wel afhankelijk van de voortgang van de ontwikkeling van de tweede fase van IJburg.

De uitbreiding naar IJmuiden (strand) werd aan het begin van de 21ste eeuw op de lange baan geschoven na protesten uit o.a. Velserbroek en Haarlem-Noord. De gemeente Velsen stelde in 2008 onder de naam HOV Velsen een nieuw tracé vast voor een hoogwaardige busroute IJmuiden – Haarlem Noord. Deze route loopt van IJmuiden Strand via het havengebied, IJmuiden Zeewijk, IJmuiden Centrum, Driehuis en Santpoort Noord naar het Delftplein in Haarlem. Tussen IJmuiden Centrum en Santpoort loopt de baan over het traject van de opgeheven spoorlijn Haarlem – IJmuiden. Op 5 oktober 2010 ondertekenden de provincie Noord-Holland en de gemeente Velsen een samenwerkingsovereenkomst waarin de afspraken staan voor de uitvoering en financiering van dit tracé van HOV Velsen. In het voorjaar van 2011 is begonnen met de aanleg van het tracé. De provincie draagt het grootste gedeelte van de aanlegkosten van 70 miljoen euro. In 2017 werd deze busbaan in gebruik genomen door de R-netbussen. Enkele belangengroepen in de gemeente Velsen hebben in januari 2011 een alternatief uitgewerkt voor dit HOV-tracé, dat zij zien als geldverspilling en een bedreiging voor de verkeersveiligheid. In dit alternatief zou de bus rijden door de dorpskern van Driehuis, in plaats van over de oude spoorbaan.[6]

Over de route van de voormalige Zuidtangent door Haarlem-Noord werd gedurende de raadsperiode 2010-2014 besloten. Bewoners van Haarlem-Noord waren ongerust over de gevolgen van een vrije busbaan voor de Zuidtangent.[7] Een alternatief voor de route door Haarlem-Noord was een traject door bedrijventerrein Waarderpolder, waarna de bus via station Haarlem Spaarnwoude naar Haarlem Schalkwijk zou rijden, buiten het centrum van Haarlem om. Uit onderzoek bleek dat deze route te weinig reizigers zou aantrekken. Besloten is de busbaan door Haarlem-Noord weliswaar over de Rijksstraatweg te laten lopen, maar ook autoverkeer toe te staan.

Er bestaan plannen tot doortrekken van lijn 397 van Nieuw-Vennep via Lisserbroek naar het Zuid-Hollandse Lisse en eventueel verder via het in 2011 geopende station Sassenheim en station Voorhout naar Noordwijk. Deze plannen sluiten aan bij het OV-project HOV-net Zuid-Holland Noord dat de provincie Zuid-Holland wil uitvoeren in de periode 2013-2019.