Wandelroute E9

Kaap Sint-Vincent

De eerste wegwijzer, bij Kaap Sint-Vincent

De E9 begint op Cabo de São Vicente (Kaap Sint-Vincent), de uiterste zuidwestpunt van het Europese vasteland in Portugal's favoriete vakantieregio Algarve. Met 37° 1' 30" Noorderbreedte is dit tevens het zuidelijkste punt van de Europese kustroute die overwegend naar het Noorden loopt. De kaap moet ook een van de beginpunten van de E4 worden, die nu nog in Gibraltar begint.

De E9 loopt parallel aan de Atlantische kust door heel Portugal en staat in het land ook bekend als de Caminho do Atlântico. Van het gedeelte ten Zuiden van Lissabon zijn slechts enkele kleine trajecten gemarkeerd en kaarten zijn ook niet steeds te vinden. Een doorgaande route,zij het mager gemarkeerd, begint in de agglomeratie van Lissabon, waar de E7 de E9 kruist. In het Noorden van het land zijn volgens de Portugese bergwandelclub Federação Portuguesa de Montanhismo e Escalada FPME 50 km gemarkeerd van Courel naar Balugães.[3] Volgens Traildino zou evenwel het gehele tracé ten Noorden van Lissabon, dat via Porto loopt, gereed zijn.[4] Beide bronnen zijn het erover eens dat de GR 11 dezelfde route volgt als de veel oudere Jacobsweg naar Santiago de Compostella, de Caminho de Santiago of (in het Galicisch) Caminho Português. Dit tracé loopt vanaf de stad Porto via Tui op de grens met Spanje naar Santiago de Compostella.[5]

Kaart van de Camino Portugues

Over het Spaanse deel van de E9 bestaan vele misverstanden. Het belangrijkste is wel dat de E9 hier nog ontworpen zou moeten worden, nog niet beschreven zou zijn en nog niet gemarkeerd zou zijn. De werkelijkheid is omgekeerd: het Spaanse tracé is al meer dan een eeuw in gebruik en er zijn talloze publicaties aan gewijd. Men moet alleen wel weten dat de E9 in Spanje samenvalt met een tweetal Jacobswegen. Dat brengt overigens wel met zich mee dat de routes alleen naar Santiago toe zijn gemarkeerd.

Vanaf de grensplaats Tui of Tuy loopt de E9 op Spaans grondgebied verder als Camin(h)o Portugues (hier in Galicië zijn zowel het Galicisch als het Castiliaans in zwang). Via Porriño, Mos, Redondela, Pontevedra, Caldas de Reyes, Valga, Puentecesures en Padrón bereikt hij de pelgrimsstad Santiago de Compostella. De afstand van Tui tot Santiago is 107 km.[6]

Wegmarkeringen van de Jakobsweg in Spanje

De E9 verlaat Santiago de Compostella over een Jacobsweg die bekendstaat als de (Spaanse) kustroute. Ze loopt via Arzúa en Bilbao naar Irun en gaat hier de Franse grens over naar Hendaye.[7] Deze 875 km lange kustroute is in het Duits beschreven in Wikipedia,[8] maar veel uitvoeriger in een e-book van Conrad Stein Verlag.[9]

Zo worden wandelroutes in Frankrijk gemarkeerd

In Frankrijk is de E9, evenals alle lange-afstandswandelroutes, gemarkeerd met wit-rode strepen, soms aangevuld met het nummer van de route. Informatie over de GR-paden is te vinden in twee bronnen, namelijk de gidsen (topoguides) van de verantwoordelijke organisatie FFRP,[10] en de website van de onafhankelijke organisatie GR-Infos.[11] De gidsen, die niet voor alle routes worden uitgegeven, bieden een gedetailleerde beschrijving van een route of traject, inclusief basisvoorzieningen zoals logies, restaurants en supermarkten. Op de website van GR-Infos worden de meeste routes geprojecteerd op de wereldkaart van Google Earth met aanvullende informatie over (meest goedkope) slaapgelegenheden.

De Wandelroute E9 komt de Spaans-Franse grens over in de stad en badplaats Hendaye in de Pyrénées-Atlantiques. Hier begint de Pyreneeënwandelroute GR 10. De E9 volgt deze over ongeveer 30 km tot in het dorp Sare. Hier pakt de E9 de GR 8 op in de richting van het dorp Urt, dat na circa 50 km bereikt wordt.[12] De E9 volgt de GR 8 verder naar het Noorden, steeds langs of kort achter de zandstranden en duinen van Les Landes, tot Hontin-Plage in het departement Gironde.[13] Dan volgen enkele kilometers tot bij de Gironde, de monding van de Garonne, die met een veerpont wordt overgestoken naar het stadje Royan in het departement Charente-Maritime.

Royan is door een 78 km lang gedeelte van de GR 4 verbonden met de stad Rochefort in hetzelfde departement;[14] de route heet hier Le Littoral (de kustroute), maar de GR 4 steekt Frankrijk dwars over en eindigt in de Alpen.[15] Tussen Rochefort en de schilderachtige stad La Rochelle is de E9 niet gedefinieerd en er loopt geen GR; wel lenen enkele plaatselijke paden (PR-paden) zich voor opname in de E9. Ook in de Vendée is het tracé van de E9 nog niet vastgesteld. In de badplaats Saint-Jean-de-Monts in het uiterste Noordwesten van de Vendée begint een traject van de GR 8 dat al gemarkeerd en op kaarten ingetekend is en leidt naar Saint Brévin les Pins, een badplaats in het departement Loire-Atlantique. Op dit moment is niet bekend of dit traject deel zal uitmaken van de E9, maar het ligt wel voor de hand.

Vanaf het stadje Le Tour-du-Parc, net over de grens van Loire-Atlantique met Morbihan, staat het verdere verloop van de E9 vast: dat is de GR 34 die over een afstand van 1700 km de Bretonse kust volgt en eindigt bij Le Mont-Saint-Michel.[16][17] Iets voorbij het meest westelijke punt van Bretagne passeert de route de havenstad Roscoff; hier biedt een veerverbinding met Plymouth in Engeland de mogelijkheid om de Engelse variant van de E9 (zie hieronder) te kiezen.

Vanaf Le Mont St-Michel gaat het via lokale wandelpaden (op sommige kaarten zichtbaar als GR22-GR223) naar Avranches alwaar de GR 223 voor een afstand van 417 km de route is via Cherbourg richting Le Havre.[18] Daar wordt via de GR2 de Seine overgestoken. Vanaf Le Havre is de E9 gedurende 161 km uitgestippeld over de GR21 tot aan Le Tréport. Het stuk tussen Le Tréport en Pas d'Authie mist nog.

Vanaf Pas d'Authie is het 154 km via de GR120 naar Duinkerke. De laatste plaats voor de Belgische grens is Bray-Dunes.

In België volgt de E9 het westelijke gedeelte van de GR5A-Noord[19] De GR5A is de wandelronde van Vlaanderen. Het traject gaat van de Franse grens bij De Panne tot de Nederlandse grens bij Sluis via o.a. Nieuwpoort, Oostende, De Haan, Brugge en Damme.

In Nederland loopt de E9 over hetzelfde traject als het Noordzeepad, een langeafstandspad rond de Noordzee. De route is samengesteld uit de volgende deelroutes:

• LAW 5-1 Deltapad, lopend van Sluis naar Hoek van Holland[20]
• LAW 5-2/5-3 Hollands Kustpad, (een samentrekking van Visserspad,[21] en Duin- en Polderpad)[22] lopend van Hoek van Holland naar Den Oever
• De Afsluitdijk,
• LAW 5-4 Friese Kustpad, het deel van Zurich naar Lauwersoog[23]
• LAW 5-5 Wad- en Wierdenpad, lopend van Lauwersoog tot aan Bad Nieuweschans.[24]

Het deel langs de Noordzeekust voert voor een groot deel door de duinen, het deel langs de Waddenkust voert langs de waddendijk, maar voor een belangrijk deel ook door het Friese weide- en Groningse akkerland. De route loopt ook over ruim 50 km zeedammen, waarvan de Afsluitdijk met 32 de langste is.

NB: de Afsluitdijk is tot 2022 niet toegankelijk voor wandelaars (en fietsers) wegens groot onderhoud. Zij kunnen (gratis) met de bus reizen.

Poort op de Ostfrieslandweg in Leer

Voor een belangrijk deel valt de route samen met fietsroutes. Er is een website die een overzicht biedt van de route van de Nederlandse grens tot Bremerhaven.[25] Van de Noaberbrug in Bad Nieuweschans tot aan het centrum van Weener is er dezelfde rood-witte markering als in Nederland. Deze markering is niet overal even consequent doorgevoerd en lijkt niet te worden onderhouden. De route volgt zo veel mogelijk de spoorlijn. Van Weener tot het centrum van Leer volgt de route de fietspaden van het Ems-Dollart-Pad. Een aanzienlijk deel van deze route is het wel mogelijk om parallel aan het fietspad over de dijk langs de Eems te lopen.

• Ostfrieslandweg, deel van Leer naar Aurich[26] (42 km). De route volgt voor een belngrijk deel de voormalige spoorlijn van de Kreisbahn Aurich en is goed gemarkeerd met een O.
• Ems-Jade-Weg, deel van Aurich naar Wilhelmshaven (40 km)
• Jadeweg, deel van Wilhelmshaven naar Petershörn/Dangast (? km)
• Butjadinger Weg, lopend van Petershörn/Dangast naar Nordenham/Blexen (58 km)
• Wanderweg Elbe (Veer Wischhafen/Glückstadt) - Wezer (Bremerhaven)[27][28] (65 km)
• ... n.t.b. ... Via Glückstadt en Elmshorn naar Hamburg, daar via de E1 (later ook E6)en na de splitsing van E1/E6 via Wegen im Forst Waldhusen naar Lübeck-Travemünde (? km)
• Europäischer Fernwanderweg E9 in Mecklenburg-Voor-Pommeren, lopend van Travemünde naar Ahlbeck[29] (400 km)

• Europese Wandelvereniging
• Stichting Platform LAW
• North Sea Trail
• (de) Der E9 im Outdoorwiki
• (en) E9 in Estland

	Europese wandelroutes
E1 · E2 · E3 · E4 · E5 · E6 · E7 · E8 · E9 · E10 · E11 · E12