Openbaar vervoer

Openbaar vervoer (afgekort ov[1] maar vaak onjuist geschreven als OV) is personenvervoer dat openbaar toegankelijk is, dat wil zeggen dat iedereen die dat wil van de vervoerdienst gebruik kan maken. Openbaarvervoerbedrijven hebben meestal een vervoerplicht die hen verplicht iedereen die daar om vraagt te vervoeren, mits de reiziger het geldende tarief betaalt en de gebruikelijke fatsoensregels opvolgt. Dat betekent dat het bedrijf extra ritten moet uitvoeren als er meer reizigers zijn dan verwacht en het voertuig vol is. In het particulier vervoer daarentegen beslist de eigenaar van het vervoermiddel wie wel en niet mee mag.

Een bus van Hermes
Tram van Marseille
Een metrostel op de London Underground
Een Thalys-treinstel

Vervoerdiensten kunnen onderscheiden worden in collectief vervoer en individueel vervoer. Bij collectief vervoer wordt het vervoermiddel gedeeld met andere reizigers, die een andere herkomst of bestemming kunnen hebben. Bij individueel vervoer wordt het vervoermiddel ingezet voor de specifieke vervoerwens van één reiziger of groep van samen reizende reizigers. Bij dat laatste denkt men vooral aan taxi's. Individueel openbaar vervoer wordt ook aangeduid als besloten vervoer.

Ten slotte kan onderscheid gemaakt worden tussen lijndiensten en vraagafhankelijk vervoer. Lijndiensten rijden volgens een vaste dienstregeling, of er nu veel of weinig reizigers zijn. Het is goed mogelijk dat een lijndienst op verzoek met twee of meer voertuigen wordt gereden, als er incidenteel veel reizigers worden verwacht. Vraagafhankelijke diensten passen zich aan de vraag die zich op dat moment voordoet. Vaak moet men vooraf bellen om van een vraagafhankelijke dienst gebruik te maken.

Collectief openbaar vervoer

Met de term Openbaar vervoer worden over het algemeen de lijndiensten van het collectief openbaar vervoer aangeduid. Deels is dit gratis openbaar vervoer.

Onder openbaar vervoer valt:

Lijnnummers

Bij het stads- en streekvervoer wordt veel met lijnnummers gewerkt. Die nummers staan op de voertuigen en halteborden aangegeven en vaak zegt men dat een bepaalde bestemming met een bepaald lijnnummer bereikbaar is. Daarbij moet erop worden gelet dat een rit in de omgekeerde richting doorgaans hetzelfde lijnnummer heeft. De metro van Londen heeft geen lijnnummers maar lijnnamen, waarbij de richting blijkt uit de toevoeging Northbound, Eastbound enz. De metro van Parijs heeft wel lijnnummers, maar de lijnen worden meer aangeduid met de naam van het eindpunt, die in de omgekeerde richting natuurlijk anders is. In die van Barcelona wordt er eerder aan de kleur van een lijn gerefereerd dan aan het nummer.

Bij treinvervoer in de Benelux zijn lijnnummers niet gebruikelijk en noemt men de naam van de eindbestemming of een tussenbestemming van de trein. In Duitsland wel, daar worden op de trein de treinsoort (RB, RE, IRE, IC of ICE) en het nummer aangegeven met daarnaast de eindbestemming.

Vervoermiddelen

Op sporen

Op de rijweg

Andere vormen van openbaar vervoer

Veerponten zijn in de meeste landen openbaar vervoer. Het is geen besloten vervoer, hierbij gaat het vrijwel altijd om het oversteken van het water. Sommige veerdiensten worden wel gerekend onder het besloten collectief vervoer, met name de toeristische zomerse fiets- en voetveren en de watertaxi in diverse steden. Hierbij komt vervoer in de lengterichting van het water wel vaker voor. Zie verder: openbaar vervoer te water.

Ook het vervoer door de lucht met passagiersvliegtuigen kan men tot het openbaar vervoer rekenen, als de vliegmaatschappij een openbare dienst is. Zie verder: burgerluchtvaart en vliegveld.

Een automatische people mover heeft geen bestuurder en kan zowel openbaar vervoer als besloten vervoer zijn.

Voor kleinere verticale en horizontale afstanden zijn er de lift, de roltrap en de rolband. Het is een vorm van personenvervoer, ongeacht of die op publieke of privédomeinen ingericht wordt.

Ook het vervoer per riksja of betjak (een fietstaxi in het Verre Oosten) en soms ook het vervoer per rijdier, zoals ezel, kameel en olifant kan tot openbaar vervoer worden gerekend.

De trekschuit en de postkoets kunnen aangezien worden als de voorlopers op het hedendaagse openbaar vervoer.

Besloten vervoer

Besloten vervoer wordt niet door de overheid gesubsidieerd of georganiseerd, maar maakt deel uit van de vrije markt. De gebruikers van besloten vervoer worden over het algemeen 'passagiers' genoemd. Besloten vervoer omvat besloten busvervoer, dat vaak met een touringcar wordt verricht, en taxivervoer (maximaal 8 passagiers). Ook is het mogelijk een trein, schip of vliegtuig voor een besloten groep af te huren.

Landen

België

Nederland

Openbaar vervoer wordt in Nederland uitgevoerd in opdracht van een (decentrale) overheid die daarmee de rol van ov-autoriteit vervult. OV wordt sinds 1969 mede betaald uit een speciaal daarvoor bestemde rijkssubsidie. Het Nederlandse begrip regionaal openbaar vervoer bevat dezelfde ov-vormen, met uitzondering van het hoofdrailnet. Als het vervoer niet volgens een vaste dienstregeling rijdt, wordt het Collectief Vraagafhankelijk Vervoer (CVV) genoemd.

Andere landen

Toekomst treinverkeer als alternatief voor luchtvaart binnen Europa

Vooral vanwege negatieve externe effecten (zoals effecten op gezondheid, klimaat en biodiversiteit) van de luchtvaart, wordt vanaf het 1e decennium van de 21e eeuw langzaam maar zeker gedacht en gewerkt aan een Europese meer snelle treinen als alternatief voor vliegverkeer in Europa: − 2006: oprichting European Railway Agency (met als doel: "helping to integrate European railway systems by making trains safer and able to cross national borders without stopping": (ERA)https://www.parlementairemonitor.nl/9353000/1/j9tvgajcor7dxyk_j9vvij5epmj1ey0/vh6thgb5b1vu − 2012: wegnemen van (regel)technische belemmeringen tussen EU-landen op het gebied van internationaal spoorverkeer: https://www.parlementairemonitor.nl/9353000/ − 2018: Rapport Europese rekenkamer over gebreken bestaande Europese hogesnelheidslijnen: https://op.europa.eu/webpub/eca/special-reports/high-speed-rail-19-2018/nl/ − 2018: doorrekening substitutie-mogelijkheden van vliegtuig naar trein in Europa: https://www.ovpro.nl/trein/2018/06/04/onderzoek-duizenden-vluchten-schappen-door-europees-hsl-netwerk/?gdpr=accept − 2018: Advies aan Natuur en Milieufederatie Noord-Holland ("Door op korte termijn de internationale treindienstregeling en treinticketservice te verbeteren neemt het aantal Nederlandse treinreizigers naar 31 Europese bestemmingen toe van 27% naar 46%. Dat scheelt jaarlijks ongeveer 89.000 vluchten op Schiphol. En 0,33 Megaton CO2 en 116 kg NOx uitstoot.": https://www.royalhaskoningdhv.com/nl-nl/nederland/nieuws/nieuwsberichten/trein-is-goed-alternatief-voor-korte-vluchten-vanaf-schiphol/8122 − 2019: relatie met #DOORVERWIJZING Akkoord van Parijs: 1/j9tvgajcor7dxyk_j9vvij5epmj1ey0/vj0hckzzk8xu?ctx=vg9pkzu1yryd&tab=1&start_tab0=1560 − 2019: Europese funding van verbetering Europese spoorverbindingen; ook voor Nederland: https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2019/09/27/brusselse-miljoenen-voor-nederlandse-internationale-spoorplannen ("Nederland krijgt dit jaar 18,5 miljoen euro subsidie uit Brussel voor internationale spoorverbindingen. 12,6 miljoen hiervan gaat naar de snelle directe verbinding tussen Groningen en Bremen, de zogeheten Wunderline. Nog eens 5,9 miljoen wordt uitgetrokken voor de spoorgoederenverbinding tussen Venlo en Kaldenkirchen.") − 2019: In oktober 2019 werd bekend gemaakt dat er vanaf eind 2020 een nachttreindienst naar Wenen zal komen: https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2019/10/10/de-internationale-nachttrein-komt-terug-naar-nederland − In 2019 is het aantal grensoverschrijdende internationale reizigers (NL) aanzienlijk toegenomen: https://nieuws.ns.nl/vier-miljoen-reizigers-in-2019-per-trein-de-grens-over/ N.B. Al in de zestiger jaren van de 20e eeuw was er een Europees net van luxe passagierstreinen, zie TEE.

Plattegronden met lijnen

Er worden verschillende systemen toegepast voor plattegronden met lijnen:

  • Een lijnennetkaart geeft alle lijnen weer, of alle lijnen van één vervoerder. Haltes zijn soms allemaal, soms deels[2] en soms niet aangegeven.
  • Soms zijn er aparte lijnkaarten per lijn met daarop alle haltes weergegeven.[3]
  • Soms zijn de lijnen ingetekend of worden bushaltes gemarkeerd op online kaarten en routeplanners.

Zie ook
Portaal Openbaar vervoer

Literatuur
  • Jansen, Holger: The Netherlands. Planning Public Transport, Customer Representation and Passenger Rights. Page 221-228. At: Martin Schiefelbusch, Hans-Liudger Dienel (ed.): Public Transport and its Users. The Passenger’s Perspective in Planning and Customer Care. Ashgate, Farnham, Surrey, 2009
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.