Rechterlijke indeling van Nederland

Per 1 januari 2013 is de Wet op de rechterlijke indeling gewijzigd. In het Europese deel van Nederland is het aantal rechtbanken als gevolg van deze wetswijziging per 1 januari 2013 teruggebracht van negentien naar tien en het aantal gerechtshoven is teruggebracht van vijf naar vier. Per 1 april 2013 is de rechterlijke indeling nogmaals gewijzigd. Als gevolg van de inwerkingtreding van de zogenaamde Splitswet is de rechtbank Oost-Nederland per 1 april 2013 gesplitst in de rechtbank Gelderland en de rechtbank Overijssel. De rechtbank Oost-Nederland bestaat niet meer per 1 april 2013. Het totaal aantal rechtbanken komt daarmee per 1 april 2013 op 11.

De elf rechtbanken worden als volgt aangeduid:

• de rechtbank Amsterdam;
• de rechtbank Den Haag;
• de rechtbank Gelderland;
• de rechtbank Limburg;
• de rechtbank Midden-Nederland;
• de rechtbank Noord-Holland;
• de rechtbank Noord-Nederland;
• de rechtbank Oost-Brabant;
• de rechtbank Overijssel;
• de rechtbank Rotterdam;
• de rechtbank Zeeland-West-Brabant.

De vier gerechtshoven en hun gerechtscodes zijn:

• het gerechtshof Amsterdam (GHAMS)
• het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden (GHARL)
• het gerechtshof Den Haag (GHDHA)
• het gerechtshof 's-Hertogenbosch (GHSHE)

Het werkgebied van een rechtbank heet een arrondissement, dat van een gerechtshof een ressort.

Sinds 1 april 2013 is Nederland ingedeeld in 11 arrondissementen: Amsterdam, Den Haag, Gelderland, Limburg, Midden-Nederland, Noord-Holland, Noord-Nederland, Oost-Brabant, Overijssel, Rotterdam en Zeeland-West-Brabant. De werkgebieden van de regionale eenheden van de politie komen hiermee overeen, behalve dat de Regionale Eenheid Oost-Nederland van de politie de werkgebieden van de arrondissementen Overijssel en Gelderland combineert. De arrondissementen omvatten steeds het volledige werkgebied van een aantal veiligheidsregio's.

Het arrondissement Amsterdam omvat:

• het grondgebied van de gemeenten Aalsmeer, Amstelveen, Amsterdam, Diemen, Ouder-Amstel en Uithoorn.

Het arrondissement Den Haag omvat:

• het grondgebied van de gemeenten Alphen aan den Rijn, Bodegraven-Reeuwijk, Den Haag, Delft, Gouda, Hillegom, Kaag en Braassem, Katwijk, Krimpenerwaard, Leiden, Leiderdorp, Leidschendam-Voorburg, Lisse, Midden-Delfland, Nieuwkoop, Noordwijk, Noordwijkerhout, Oegstgeest, Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk, Teylingen, Voorschoten, Waddinxveen, Wassenaar, Westland, Zoetermeer, Zoeterwoude en Zuidplas.

Het arrondissement Gelderland omvat:

• het grondgebied van de provincie Gelderland.

Het arrondissement Limburg omvat:

• het grondgebied van de provincie Limburg.

Het arrondissement Midden-Nederland omvat:

• het grondgebied van de provincie Flevoland;
• het grondgebied van de provincie Utrecht;
• Gooi en Vechtstreek (het grondgebied van de gemeenten Blaricum, Gooise Meren, Hilversum, Huizen, Laren, Weesp en Wijdemeren).

Het arrondissement Noord-Holland omvat:

• het grondgebied van de gemeenten Alkmaar, Beemster, Bergen, Beverwijk, Bloemendaal, Castricum, Den Helder, Drechterland, Edam-Volendam, Enkhuizen, Haarlem, Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Haarlemmermeer, Heemskerk, Heemstede, Heerhugowaard, Heiloo, Hollands Kroon, Hoorn, Koggenland, Landsmeer, Langedijk, Medemblik, Oostzaan, Opmeer, Purmerend, Schagen, Stede Broec, Texel, Uitgeest, Velsen, Waterland, Wormerland, Zaanstad en Zandvoort.

Het arrondissement Noord-Nederland omvat:

• het grondgebied van de provincie Drenthe;
• het grondgebied van de provincie Fryslân;
• het grondgebied van de provincie Groningen.

Het arrondissement Oost-Brabant omvat:

• het grondgebied van de gemeenten Asten, Bergeijk, Bernheze, Best, Bladel, Boekel, Boxmeer, Boxtel, Cranendonck, Cuijk, Deurne, Eersel, Eindhoven, Geldrop-Mierlo, Gemert-Bakel, Grave, Haaren, Heeze-Leende, Helmond, 's-Hertogenbosch, Heusden, Laarbeek, Landerd, Maasdonk, Meierijstad, Mill en St. Hubert, Nuenen, Gerwen en Nederwetten, Oirschot, Oss, Reusel-De Mierden, Sint Anthonis, Sint-Michielsgestel, Someren, Son en Breugel, Uden, Valkenswaard, Veldhoven, Vught en Waalre.

Het arrondissement Overijssel omvat:

• het grondgebied van de provincie Overijssel.

Het arrondissement Rotterdam omvat:

• het grondgebied van de gemeenten Alblasserdam, Albrandswaard, Barendrecht, Binnenmaas, Brielle, Capelle aan den IJssel, Cromstrijen, Dordrecht, Giessenlanden, Goeree-Overflakkee, Gorinchem, Hardinxveld-Giessendam, Hellevoetsluis, Hendrik-Ido-Ambacht, Korendijk, Krimpen aan den IJssel, Lansingerland, Maassluis, Molenwaard, Nissewaard, Oud-Beijerland, Papendrecht, Ridderkerk, Rotterdam, Schiedam, Sliedrecht, Strijen, Vlaardingen, Westvoorne en Zwijndrecht.

Het arrondissement Zeeland-West-Brabant omvat:

• het grondgebied van de provincie Zeeland;
• het grondgebied van de gemeenten Aalburg, Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Bergen op Zoom, Breda, Dongen, Drimmelen, Etten-Leur, Geertruidenberg, Gilze en Rijen, Goirle, Halderberge, Hilvarenbeek, Loon op Zand, Moerdijk, Oisterwijk, Oosterhout, Roosendaal, Rucphen, Steenbergen, Tilburg, Waalwijk, Werkendam, Woensdrecht, Woudrichem en Zundert.

Sinds 1 januari 2013 kent Nederland vier ressorten: Amsterdam, Arnhem-Leeuwarden, Den Haag en 's-Hertogenbosch.

Het ressort Amsterdam omvat de volgende arrondissementen:

• Amsterdam;
• Noord-Holland.

Het ressort Arnhem-Leeuwarden omvat de volgende arrondissementen:

• Gelderland;
• Midden-Nederland;
• Noord-Nederland;
• Overijssel.

Het ressort Den Haag omvat de volgende arrondissementen:

• Den Haag;
• Rotterdam.

Het ressort ’s-Hertogenbosch omvat de volgende arrondissementen:

• Limburg;
• Oost-Brabant;
• Zeeland-West-Brabant.

Op de BES-eilanden is een Gerecht in Eerste Aanleg van Bonaire, Sint Eustatius en Saba gevestigd. Aruba, Curaçao en Sint Maarten hebben ieder hun eigen Gerecht in Eerste Aanleg. Een Gerecht in Eerste Aanleg is het equivalent van de rechtbanken in Nederland. Hoger beroep van uitspraken van de Gerechten in Eerste Aanleg kan worden ingesteld bij het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van Aruba, Curaçao, Sint Maarten en van Bonaire, Sint Eustatius en Saba of in bepaalde gevallen, tuchtrecht, ambtenarenrecht en belastingrecht, bij een van de Bijzondere Colleges[6]. Cassatie bij de Hoge Raad is mogelijk in burgerlijke- en strafzaken en sinds kort tevens in het Belastingrecht.

Van uitspraken gedaan door gerechtelijke instanties binnen het Koninkrijk op het gebied van burgerlijk recht, strafrecht en belastingrecht, is cassatieberoep mogelijk bij de Hoge Raad der Nederlanden[7]. Binnen Nederland zijn er verder nog drie "hoogste" rechters op andere rechtsgebieden, zoals bestuursrecht: de Raad van State, de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep van het Bedrijfsleven[8]. Dit zijn echter ieder feitenrechters en niet, zoals de Hoge Raad, cassatierechters.

• Lijst van rechtbanken in Nederland Voor de historische indelingen
• Lijst van kantongerechten in Nederland

• Arrondissementen rechtbanken op Rechtspraak.nl
• Ressorten gerechtshoven op Rechtspraak.nl