Pizza

De pizza is een Italiaans gerecht. Het bestaat uit een bodem van deeg, de pizzabodem, waarop voedingsmiddelen als kaas of analoogkaas, tomaten, olijven, champignons, groenten en vlees gedaan worden, die doorgaans wordt gebakken in een oven.

Pizza con funghi e olive
Een pizza in de oven van een Italiaans restaurant
Een kijkje in de houtoven

Geschiedenis

De oorsprong van de pizza ligt in het Middellandse Zeegebied. In veel landen rond de Middellandse Zee worden al duizenden jaren ronde broden gebakken, die als borden dienden. Volgens de overlevering moest de Trojaanse held Aeneas een stad (Lavinium) stichten op de plek waar hij ‘van honger zelfs de leeggegeten borden [dus: broodborden] op gaat eten,’ – versregel 125, boek VII uit de Aeneis. Ronde Turkse broden kunnen vandaag de dag nog dienstdoen als provisorische pizzabodems. Ook de vorm van matses is rond of ovaal.

Archeologische vondsten tonen aan dat de Vikingen in de negende eeuw na Christus reeds platte, ronde deegbodems met daarop allerlei ingrediënten nuttigden, die werden gebakken in ovens die er ongeveer zo uitzien als moderne pizzaovens.[1] Dit was zo'n achthonderd jaar vóór de eerste melding van pizza in Italië.

Pas in de 17e eeuw werd melding gemaakt van pizza's in Napels, waarbij men naar de armere delen van de stad trok om dit boerengerecht te eten. De mensen die ze maakten werden pizzaioli genoemd.

Een pizza margherita.

In 1889 werd Raffaele Esposito, de beroemdste pizzaiolo (=pizzamaker) van Napels, uitgenodigd door de toenmalige koning van Italië Umberto I en zijn vrouw Margaretha om zijn specialiteiten ten paleize te bereiden. Speciaal voor deze gelegenheid bedacht hij onder andere een pizza met tomatensaus, mozzarella en basilicum: de kleuren die corresponderen met de vlag van het in 1861 opgerichte koninkrijk Italië. Deze pizza viel bij de koningin het meest in de smaak, en hij werd daarom door de maker dan ook pizza Margherita gedoopt. Deze pizza zette de standaard voor alle pizza's.

Na de emigratie van Italianen naar de Verenigde Staten gedurende de tweede helft van de negentiende eeuw is er in de Verenigde Staten een geheel eigen vorm van pizza ontstaan, gekenmerkt vooral door de veel dikkere bodem en het uitbundiger gebruik van meerdere ingrediënten. De voortgaande contacten heen en weer sindsdien hebben er mogelijk toe bijgedragen dat de, van oorsprong summier belegde, Italiaanse pizza ook steeds uitbundiger werd, alhoewel deze nooit de extreme vormen en combinaties vertonen van pizza's uit de Verenigde Staten.

Tot in de jaren 60 van de twintigste eeuw was de pizza in Italië vaak niet veel meer dan een rechthoekig stuk kaal deeg met meestal alleen wat tomatensaus en soms een restje kaas of ansjovis erop, dat op straathoeken in stalletjes vers gebakken werd op grote platen en waarvan dan een rechthoekig stuk werd afgesneden om verkocht te worden aan passanten. Dit is een manier die op Sicilië nog steeds gebruikelijk is.

In veel restaurants in vele landen worden aan de balie punten pizza, de zogenaamde pizza slices, verkocht. Een pizza slice is een kwart of een achtste van een (ronde) pizza. Een gelegenheid die gespecialiseerd is in de verkoop van pizza's heet een pizzeria. Mensen die pizza's rondbrengen, meestal jongeren op een brommer, zijn de pizzakoeriers.

Soorten pizza
Een Amerikaanse pizza
Een Chicago-style pizza

Enkele pizza's met hun basisingrediënten:

Napolitaanse pizza's

De Napolitaanse stijl van pizzabereiding is door de Europese Unie beschermd als erkend streekgerecht en staat sinds 2017 op de lijst van immaterieel cultureel erfgoed van UNESCO.

Pizza's uit Lazio
  • pizza bianca (olijfolie, zeezout, rozemarijn)
  • pizza capriciosa (meestal tomaat, mozzarella, ham, olijven, champignons, artisjokken maar de naam geeft aan dat alles wat de kok van toepassing vindt, gebruikt mag worden)
  • pizza alla casalinga (gebakken in vierkante pan in olijfolie, topping bestaat uit mozzarella, gesneden tomaten, knoflook en olijfolie)
  • pizza Napoletana/Romana (tomaat, mozzarella, ansjovis en kappertjes)
    De pizza Napoletana (dus met Ansjovis) zoals in Rome/Lazio en buiten Italië bekend is geen originele Napolitaanse pizza, maar een pizza uit de streek Lazio. In Rome/Lazio heet deze pizza Napoletana, maar in Napels is het de pizza Romana.
  • pizza quattro formaggi (letterlijk: vier kazen, meestal: gorgonzola, mozzarella, pecorino en taleggio; buiten Italië ook wel: gorgonzola, mozzarella, Goudse kaas en Roquefort of Parmezaanse kaas / Bel Paese)
  • pizza quattro stagioni (letterlijk: vier jaargetijden) (tomaat, mozzarella, ham, champignons, olijven, artisjokken: meestal gelijk aan de capricciosa maar hier zijn de ingrediënten gescheiden van elkaar gehouden)
  • pizza Viennese (tomaat, mozzarella, Duitse worst, oregano, olijfolie)
Andere Italiaanse pizza's
  • pizza cipolle (tomaat, mozzarella, ui)
  • pizza calabrese (tomaat, mozzarella, salami, olijven, Spaanse peper, oregano)
  • pizza caprese (tomaat, mozzarella, basilicum)
  • pizza alla diavola of pizza salame piccante (tomaat, mozzarella, salami, pepers)
  • pizza frutti di mare (tomaat, mozzarella, diverse zeevruchten)
  • pizza ai funghi (tomaat, mozzarella, champignons)
  • pizza con funghi e olive (tomaat, mozzarella, champignons en zwarte olijven)
  • pizza alle melanzane (tomaat, mozzarella, aubergine, Parmezaanse kaas, basilicum, zwarte peper)
  • pizza ai peperoni (tomaat, mozzarella, paprika)
  • pizza prosciutto (tomaat, mozzarella, ham, ui)
  • pizza con prosciutto crudo (tomaat, mozzarella, gedroogde rauwe ham)
  • pizza salami (tomaat, mozzarella, salami)
  • pizza al tonno (tomaat, mozzarella, tonijn, ui)
Gevouwen en opgerolde pizza's
  • calzone (gevulde dubbelgevouwen pizza, met tomaat, mozzarella en diverse andere ingrediënten)
  • cuddiruni (Siciliaanse opgerolde en dichtgevouwen pizza met ui, mozzarella, mortadella, ansjovis, olijven)
  • stromboli (opgerolde pizza, mozzarella, salami/capicola/bresaola en soms groenten)
Niet-Italiaanse varianten
Pizza Hawaï, het recept komt uit Canada

Pizza-achtigen
  • plakous/pita, Klassiek-Grieks en Byzantijns, brood met olijfolie, kruiden (basilicum, oregano, laurier en/of knoflook), kaas en/of ui.
  • placenta, Klassiek-Romeins, brood met honing, kaas en laurier.
  • farinata/cecina, Ligurisch en Toscaans gerecht, gemaakt met bodem van kikkererwten, met als topping olijfolie, rozemarijn, zout en peper.
  • pissaladière, gegeten in Zuid-Frankrijk en Ligurië. Dik brood met gekaramelliseerde ui, olijven, knoflook en ansjovis als topping.
  • tarte flambée (Frans), flammekueche (Elzassisch) of flammkuchen (Duits). Dun pizzabrood met crème fraîche, ui en bacon.
  • lahmacun, Turkije en Armenië, vaak aangeduid als Turkse pizza. Deze kan in de vorm van een wrap, maar ook in de vorm van een pizza worden geserveerd. Lahmacun bevat lams- of rundergehakt, citroen, tomaat, sla, pepers, ui, peterselie en koriander, en soms ook augurk.
  • pizza dürüm, Turkse keuken, een opgerolde wrap of pizza met döner kebab en sla en/of fetakaas.
  • manakish in Libanon, Syrië, Palestina en Jordanië. De manakish is een gebakken plat brood besprenkeld met olijfolie, dat lijkt op een pizza. De topping bestaat meestal uit kaas, tijm of za'atar (kruidenmix van tijm, oregano, basilicum, bonenkruid, sumak en sesam) en vlees (kip, lam of rund), soms worden er ook yoghurt, spinazie, bieten en/of chilipepers toegevoegd.
  • knoflookvingers, uit Atlantisch Canada, dunne pizzabodem met knoflookboter, kaas en peterselie, en soms ook bacon.

Trivia
  • In Iran is het sinds juli 2006 uit taalpuristisch oogpunt verboden om leenwoorden te gebruiken. Een pizza heet daar dan ook (vertaald) 'elastisch brood'.
  • In 1993 werd het Pizza lied van André van Duin een nummer 1-hit in Nederland. Het lied kwam wekelijks in een andere vorm terug in "De van Duin show".
Wikibooks Kookboek bevat een recept voor Pizza.
Zie de categorie Pizzas van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Zoek pizza op in het WikiWoordenboek.
Beluister (info)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.