Spinazie

Het woord spinazie is afgeleid van het Perzische woord اسفناج 'Esfenaj'.

Er zijn verschillende rassen, waarvan de meeste F1-hybriden zijn. Ook zijn er rassen met een groot wortelstelsel (Utrechtse Winter en Winterreus) die winterhard zijn en in het najaar gezaaid worden.

Het zaad van spinazie is rond of scherp. De scherpzadige rassen (zoals Breedblad Scherpzaad) zijn zeer snelle groeiers, maar schieten ook snel door en worden voor de vroegste teelt gebruikt. Voor de voorjaarsteelt zijn minder snel doorschietende rassen nodig, omdat anders bijna geen blad maar wel snel een bloeistengel gevormd wordt. Voor de zomerteelt worden zeer traag doorschietende rassen gebruikt.

Per 100 gram vers product (gemiddelde waarden)[1]:

• Voedingswaarde: 15 kcal / 63 kJ
• Water: 93,6 %
• Eiwit: 2,5 g
• Koolhydraten: 0,6 g
• Suikers: 0,4 g
• Vet: 0,6 g
• Oxaalzuur: 800 mg
• Caroteen: 5 mg
• Vitamine A: 0,8 mg
• Vitamine B1: 0,11 mg
• Vitamine B2: 0,2 mg
• Nicotinezuur (Vitamine B3): 0,7 mg
• Vitamine B6: 0,2 mg
• Foliumzuur: 130 µg
• Vitamine K1: 394 µg
• Vitamine C: 28 mg
• IJzer: 4,1 mg
• Kalium: 650 mg
• Calcium: 120 mg
• Koper: 0,12 mg
• Magnesium: 77 mg
• Natrium: 65 mg
• Fosfor: 55 mg
• Selenium: 1 µg
• Zink: 0,50 mg

Van spinazie ging lang het verhaal dat het een hoog ijzergehalte had. Om de consumptie van spinazie in de Verenigde Staten te stimuleren is de tekenfilmheld Popeye in het leven geroepen. Iedere keer als Popeye in nood zit blijkt er op de vreemdste momenten een blik spinazie voorhanden, die Popeye snel consumeert en waarna het conflict snel beslecht is. Spinazie bevat inderdaad meer ijzer (3-4 mg) dan veel andere groenten, maar het ijzergehalte van spinazie is lange tijd zeer sterk overschat, en nog steeds hebben veel mensen dit beeld voor ogen bij spinazie. Toen in 1937 een nieuwe analyse werd uitgevoerd door Duitse wetenschappers, bleek het ijzergehalte tien keer lager te zijn dan werd aangenomen. Hoe dit foutje had kunnen gebeuren is niet helemaal duidelijk. Eén theorie is dat de resultaten van onderzoek met gedroogde spinazie op verse spinazie overdragen werden, een andere dat er een komma op de verkeerde plek werd gezet.[2][3]

Spinazie is rijk aan caroteen, vitamine E en antioxidanten.

Pleospora betae

De belangrijkste ziekte bij spinazie is wolf (Peronospora farinosa) dat een grijs schimmelpluis op de onderkant van de bladeren vormt. Alleen bij de vroege teelt met zaai in december komt wolf niet voor. Van deze ziekte zijn verschillende fysio's bekend, waar de rassen verschillend vatbaar voor zijn. De veredelaars kunnen de schimmel maar net voorblijven met het kweken van nieuwe rassen met resistentie tegen de nieuwe fysio's. Er zijn in 2009 al 11 fysio's bekend. Fysio 10, 11 en een nieuw isolaat (nog niet officieel benoemd fysio) zijn op dit moment zeer gevaarlijk in de Verenigde Staten. Fysio 11 en 8 zijn de meest gevaarlijke fysio's in Europa. Telers in de US vragen om volledig resistente rassen. In Europa wordt om fysio 1 tot en met 11 resistente rassen gevraagd. Hobbytelers moeten het met minder resistente rassen doen. De meeste zaadhuizen bieden hooguit fysio 1 tot en met 5 resistente rassen aan in kleinverpakking.

Bij spinazie komen ook kiemplantenziekten voor. Aantasting kan worden tegengegaan door niet te dicht te zaaien, een goede ontwatering en een pH van ongeveer 6.

• Bij aantasting door Pleospora betae worden de stengeltjes van de kiemplanten glazig bruin en vallen de plantjes om.
• Bij aantasting door Pythium-soorten snoeren de stengeltjes op de grens van de lucht en de grond in en worden de stengeltjes en de bladstelen zwart.
• Bij aantasting door wortelbrand (Colletotrichum dematium f. sp. spinaciae) worden de wortels van de plantjes bruin en sterven de kiemplanten af.

Daarnaast kan spinazie vooral in de zomermaanden aangetast worden door komkommermozaïekvirus I. Er zijn ook mozaïek resistente rassen.

Zie ook: Biologische zaaitabel

Net als alle andere bladgroenten bevat spinazie nitraten. Het grootste gedeelte van het in het lichaam opgenomen nitraat wordt uitgescheiden. Een kleine fractie wordt door bacteriën echter omgezet in nitriet. Er zijn twee bezorgdheden met betrekking tot nitrieten in het lichaam. Enerzijds kunnen ze bij zuigelingen aanleiding geven tot een verstoord zuurstoftransport en cyanose (of blauwzucht). Anderzijds bevorderen ze de vorming van N-nitrosoverbindingen zoals nitrosaminen (bijvoorbeeld wanneer spinazie gecombineerd wordt met vis). Volgens sommige onderzoeken zouden nitrosaminen tevens kankerverwekkend zijn, maar andere onderzoeken spreken dat tegen.

De bacteriën die nitraten omzetten in nitrieten gedijen het beste in een lauwwarme omgeving. Vroeger werd vaak aangeraden om eenmaal gekookte spinazie niet meer opnieuw op te warmen, omdat in de tussenliggende tijd bij kamertemperatuur meer nitriet gevormd kan worden dan gezond is. Dit advies dateert echter uit de tijd dat koelkasten en vriezers nog geen gemeengoed waren. Met de huidige koeltechnieken kan spinazie ook thuis snel genoeg gekoeld worden, zodat zich geen grote nitrietconcentraties vormen. Het advies om spinazie niet opnieuw op te warmen is dan ook niet meer terug te vinden op de meeste spinazieverpakkingen. Met name bij zwakkere mensen, zoals kleine kinderen, zwangere vrouwen en ouderen, blijft het echter raadzaam om op te passen met spinazie die niet vers is.

• 
  Spinazie in kas
• 
  Overwegend vrouwelijk bloeiende plant
• 
  Vrouwelijke bloemen
• 
  Overwegend mannelijk bloeiende plant
• 
  Gekookte spinazie

• Verspreiding in het wild in Nederland FLORON
• Spinazie (Spinacia oleracea) op SoortenBank.nl (gebaseerd op de Heukels²³, dit is de voorlaatste uitgave)