Limmel

Limmel is gelegen in het noordoosten van Maastricht op de oostelijke Maasoever. Limmel ligt grotendeels in het winterbed van de Maas, wat in het verleden bij hoog water vaak tot wateroverlast leidde. Door de bouw van de stuw bij Borgharen in 1929 kwam hieraan een einde.

De buurt grenst in het westen aan de Maas en het Julianakanaal. De oostelijke grens wordt gevormd door de Meerssenerweg, die er eerder was dan de parallel daaraan lopende spoorlijn Maastricht - Venlo. Aan de ander kant van de Meerssenerweg ligt de buurt Nazareth, waarmee Limmel een soort dubbelwijk vormt. In het noorden is de Korvetweg de grens; ten noorden daarvan begint het bedrijventerrein Beatrixhaven. In het zuiden vormen de Viaductweg en de aanlanding van de Noorderbrug de begrenzing met Wyckerpoort.[2]

De Willem Alexanderweg is de voornaamste doorgaande route.

"Loumel" tijdens het Beleg van 1632

Over het ontstaan van de nederzetting Limmel, Leumel, Loumel, Lemeloe, Lemal, Limale of Limmail is weinig bekend. Het kasteel van Limmel, het huidige kasteel Bethlehem, was aanvankelijk een leen van de heren van het Land van Valkenburg, vanaf 1284 van de hertogen van Brabant. In het begin van de 16e eeuw kwam het kasteel in handen van de ridders van de Duitse Orde, die het tot aan de Franse tijd behielden. Het kasteel ressorteerde onder de balije Biesen, waarvan de hoofdvestigingen het kasteel Aldenbiezen en de Commanderij Nieuwen Biesen aan de overkant van de Maas waren. De naam Balijeweg herinnert aan deze periode. Vanaf de 17e eeuw werd het kasteel voor het eerst Bethlehem genoemd. In 1794 werden de ridderorden door de Fransen opgeheven en kwam het kasteel in bezit van achtereenvolgens de families Beghin, Bettonville, Stevens en Regout-Stevens.[3] In 1953 werd het kasteel aangekocht door de Katholieke Hogere Hotelschool, thans Hotel Management School Maastricht, die er in de jaren 1970 een studentencampus vestigde.

"Leumel" op een kaart uit 1788

De huidige kerk verving in 1864 een eerdere mergelstenen kerk. Door een tekening van Philippe van Gulpen uit ±1840 weten we dat deze kleine middeleeuwse kerk bestond uit een romaans schip en toren en een gotisch koor. Midden 19e eeuw telde het dorp zo'n 370 inwoners, hoofdzakelijk boeren. Tot 1920 maakte het dorp Limmel deel uit van de gemeente Meerssen.

Eind 19e, begin 20e eeuw vestigden zich een aantal bedrijven rondom Limmel: de Zinkwitfabriek, glasfabriek Stella, vloertegelfabriek Rema, Sphinx Tegels, porselein en wandtegelfabriek Mosa, cementbuizenfabriek Schunck en ijzeren ledikantenfabriek Beaumont. In 1911 werkten zo'n 2000 arbeiders in deze fabrieken. Limmel telde in die tijd een veertigtal cafés.

Eind jaren 1950 vond de eerste grootschalige stadsuitbreiding in Limmel plaats en transformeerde het dorp langzaam tot stadswijk. In 1960 had Limmel ongeveer 3000 inwoners, waarvan circa 67% tot de lagere klassen gerekend werden. De wijk telde toen drie scholen en dertien winkels.[4]

Begin jaren 1960 werd het industrieterrein Beatrixhaven aangelegd (en de ontsluitingsweg Willem Alexanderweg) en vestigde zich de PLEM op een terrein in het zuidoosten van de wijk. Iets later kwam daar aan de Willem Alexanderweg de rioolwaterzuiveringsinstallatie en de gemeentewerf van Openbare Werken bij en was de insluiting van de wijk door industrie en infrastructuur compleet. In 1972 werd het Huis van Bewaring 'Overmaze' in gebruik genomen.

Door de bouw van de studentencampus bij kasteel Limmel en door het geleidelijk opkopen van particuliere woningen door huisjesmelkers, nam het aandeel studenten in de bevolking sterk toe. Anno 2014 was ongeveer 20% van de inwoners van Limmel student.[5]

Bouw van het spoorwegviaduct tussen Limmel en Nazareth, 2014

Een aantal jaren geleden werd de wijk, samen met Nazareth, Wittevrouwenveld en Wyckerpoort, door de Minister voor Wonen, Wijken en Integratie op de lijst van 40 Nederlandse probleemwijken gezet (als 'Maastricht-Noordoost'). Hierdoor is er meer geld beschikbaar gekomen voor nieuwe plannen en initiatieven in de wijk.

Tegenwoordig vormt Limmel samen met Nazareth een dubbelwijk met gemeenschappelijke voorzieningen. Een nieuw buurtcentrum annex basisschool is gebouwd aan de kant van Limmel bij de spoorwegovergang Balijeweg, die ongelijkvloers is gemaakt.

Tevens wordt bekeken of het voormalige fabrieksterrein van de zinkwitfabriek tussen Limmel en de Maas geschikt gemaakt kan worden voor woningbouw. De bodem van het terrein is echter zwaar verontreinigd. Gehoopt wordt dat 'Limmel aan de Maas' de buurt een impuls zal geven.

In het gebied De Bek tussen het dorp Limmel en de Maas heeft een tweetal fabrieken gestaan: in het zuidelijk deel was dat van 1891 tot 2008 Sphinx Tegels; in het noordelijk deel vanaf 1903 de Maastrichtsche Zinkwit Maatschappij. Die laatste produceerde ter plaatse het pigment lithopoon. Einde jaren 1950 sloot deze fabriek, maar de schoorsteen is als industrieel monument blijven bestaan. Van eerstgenoemde fabriek is na de sloop in 2010-2011 alleen een deel van de fabrieksmuur blijven staan. Voor dit zogenaamde Tregaterrein bestaan verschillende plannen, maar geen daarvan heeft tot herontwikkeling geleid.

Ten zuiden van Limmel ligt een moderne productiehal van Koninklijke Mosa. In het noorden ligt het uitgestrekte bedrijventerrein Beatrixhaven met tal van bedrijven.

Oude dorpskern Limmel

In de buurt zijn de meeste basisvoorzieningen aanwezig, zoals een basisschool, een rooms-katholieke kerk (de Johannes de Doperkerk), een buurtcentrum (het Kapelaan Lochtmanhuis), winkels en enkele horecagelegenheden, voornamelijk rond de kerk. Voor veel andere zaken is Limmel aangewezen op andere delen van de stad. Bovenlokale voorzieningen in de buurt zijn de brandweerkazerne van Maastricht, de gemeentewerf, de Hotel Management School Maastricht en de voormalige Penitentiaire Inrichting Limburg Zuid, later TBS-kliniek 'De Rooyse Wissel' (in 2012 gesloten; van 2015-2018 asielzoekerscentrum).

Het verenigingsleven in Limmel telt onder andere een fanfare, een voetbalvereniging, een toneelvereniging, een carnavalsvereniging en meerdere zangkoren.

Limmel ligt nabij de plaats waar de Maas en het Julianakanaal bij elkaar komen. Ook mondt, iets zuidelijker, het Verbindingskanaal in de Maas uit. Dit vormt de toegang tot de Zuid-Willemsvaart die verderop uitmondt in een haven.

Limmel, gelegen op een hoogte van ongeveer 45 meter, wordt vrijwel geheel ingesloten door bedrijven, vooral de fabrieken van Koninklijke Mosa, ten zuiden van Limmel, dienen hier te worden genoemd. Ten noorden van Limmel ligt het 200 ha grote bedrijventerrein Beatrixhaven aan het Julianakanaal. In het oosten ligt de spoorlijn en de Maastrichtse wijk Nazareth met ten noorden daarvan het landgoed Mariënwaard.

• Website van Limmel