Villapark (Maastricht)

Het Villapark wordt begrensd door het riviertje de Jeker en de buurt Jekerdal in het westen, de Prins Bisschopsingel (N278) in het noorden, de rivier de Maas in het oosten en de buurt Sint Pieter in het zuiden.

Over de afbakening van de buurten Jekerkwartier, Villapark en Sint Pieter bestaat veel onduidelijkheid. Zo liggen, volgens de officiële wijk- en buurtindeling van de gemeente Maastricht (en het CBS), de twee kerken van Sint Pieter niet in Sint Pieter maar in Villapark. Delen van het historische Villapark (het Henri Hermanspark, de Van Heylerhoflaan en de Prins Hessen Cassellaan bijvoorbeeld) liggen tegenwoordig in het Jekerkwartier. Toch zal een bewoner van die straten niet gauw zeggen dat hij of zij in het Jekerkwartier woont, terwijl iemand die in de dorpskern van Sint Pieter staat niet het gevoel zal hebben in het Villapark te zijn.[2]

Ontwerp Villapark, 1886

De zuidelijke vestingwerken op de maquette van Maastricht, ca. 1750

Het Villapark werd eind 19e eeuw aangelegd op de geslechte vestingwerken van Maastricht aan de zuidrand van de stad. Nadat de gemeente in 1881 eigenaar was geworden van een groot deel van het gebied, werden alle aanwezige buitenwerken gesloopt en het terrein geëgaliseerd. In 1886 waren alle fortificaties tussen het toen nog bestaande Kanaal Luik-Maastricht en de latere Sint Hubertuslaan verdwenen.[3]

Van de tweede middeleeuwse stadsmuur bleven delen behouden, hoewel de Sint-Pieterspoort al meteen na de opheffing van de vestingstatus in 1867 aan de slopershamer ten prooi viel. De gerestaureerde delen van de stadsmuur werden opgenomen in een uitbreiding van het Stadspark Maastricht, naar ontwerp van de Belg Liévin Rosseels. Aansluitend aan het park bouwden welgestelde Maastrichtenaren hun villa's en geschakelde herenhuizen.

De Poort Waerachtig in 1893, toegangspoort tot het Villapark

Het stedenbouwkundig ontwerp van de buurt, aanvankelijk Willemspark geheten, was van W.J. Brender à Brandis, die ook zelf enkele villa's ontwierp.[4] Op de kruising van de twee voornaamste lanen, de Sint Lambertuslaan en de Prins Bisschopsingel werd een rond-point aangelegd met een ruim plantsoen en vier grote villa's op de hoeken. Voor het centrale deel van het Villapark golden strikte bouwvoorschriften. Zo mocht slechts een kwart van de perceelsoppervlakte worden bebouwd om het groene karakter van de buurt te garanderen. Na 1900 werden deze regels versoepeld omdat de resultaten tegenvielen. Om de nieuwe buurt beter bereikbaar te maken, werd in 1887 de stadswal tussen de rondelen Haet ende Nijt en De Vijf Koppen doorbroken en van een neogotische poort voorzien, de Poort Waerachtig.[5]

Vanwege het feit dat zich ten westen van de Sint Hubertuslaan een inundatiegebied had bevonden ("De Kommen", onderdeel van de Lage Fronten), was woningbouw hier aanvankelijk niet mogelijk. Tussen 1908 en 1916 werd de buitenste tak van de Jeker omgelegd naar het noorden, richting stadsmuur. Een deel van het terrein werd daarna opgehoogd en kreeg opnieuw een militaire bestemming; hier verrees de Tapijnkazerne.[3]

Na de opening van de John F. Kennedybrug in 1968 veranderde het karakter van de buurt. De dan toe rustige Prins Bisschopsingel werd een van de drukste verkeersstraten van Maastricht en deelde het Villapark in tweeën. Het rond-point is grotendeels verdwenen. Een deel van de historische villa's zijn tegenwoordig in gebruik als kantoorvilla. Een aantal zijn beschermd als rijksmonument.

De buurt kent een behoorlijk aantal voorzieningen, waaronder een klein winkelcentrum aan de Glacisweg en diverse horecagelegenheden. Er zijn twee Rooms-katholieke kerken. De kerk van de Sint-Pieter boven is een neogotisch gebouw uit 1875 naar ontwerp van architect Johannes Kayser en is gewijd aan de Allerheiligste Verlosser en de Heilige Petrus. In de volksmond heet deze kerk "Sint Pieter op de Berg". De kerk van Sint-Pieter beneden is een torenloos gebouw in neoromaanse stijl uit 1938, naar een ontwerp van Frits Peutz.

De enige middelbare school in het Villapark, het Henric van Veldekecollege, verween in 1987 als gevolg van fusies. Alleen de gevel van het gebouw is behouden. Ook het voormalige PLEM-gebouw aan de Prins Bisschopsingel (officieel Jekerkwartier) is verbouwd tot appartementengebouw. Op de hoek van de Prins Bisschopsingel Sint Hubertuslaan ligt het politiebureau van district Maastricht Centrum-Zuid.

• 
  Prins Bisschopsingel 16
• 
  Sint Lambertuslaan 9
• 
  Villa De Ark
• 
  Aylvalaan en Hof van Veldeke
• 
  Kerk Sint-Pieter beneden
• 
  Woongebouw Blekerij
• 
  Voormalig PLEM-gebouw
• 
  Politiebureau

• Prins Bisschopsingel
• Lijst van rijksmonumenten in Maastricht/Sint Lambertuslaan
• Lijst van gemeentelijke monumenten in Villapark

Zie de categorie Villapark (Maastricht) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

	Wijken en buurten in Maastricht
Centrum: Binnenstad · Boschstraatkwartier · Jekerkwartier · Kommelkwartier · Sint Maartenspoort · Statenkwartier (+ Sphinxkwartier) · Wyck (+ Céramique) Zuidwest: Biesland · Campagne · Jekerdal · Sint Pieter · Villapark · Wolder West: Belfort · Brusselsepoort · Caberg · Daalhof · Dousberg-Hazendans · Malberg · Malpertuis · Mariaberg · Oud-Caberg · Pottenberg Noordwest: Belvédère · Boschpoort · Bosscherveld · Frontenkwartier · Lanakerveld Noordoost: Beatrixhaven · Borgharen · Itteren · Meerssenhoven Oost: Amby · Heugemerveld · Limmel · Nazareth · Scharn · Wittevrouwenveld · Wyckerpoort Zuidoost: De Heeg · Heer (+ Eyldergaard) · Heugem · Randwyck · Vroendaal