Scharn
Scharn (Limburgs: Sjaan) is een (voormalig) dorp en een woonwijk in het oostelijk deel van de Nederlandse stad Maastricht. Het is een van de 44 officiële buurten binnen de gemeente Maastricht.
| Buurt van Maastricht | |
 | |
Kerngegevens | |
| Gemeente | Maastricht |
| Wijk | Oost |
| Coördinaten | 50°50'58"NB, 5°44'1"OL |
| Oppervlakte | 368 ha. |
| Inwoners (2017) | 6.495[1] |
| Overig | |
| Postcode(s) | 6226 |
| Buurtnummer | 09350405 |
Ligging
Scharn wordt in het noorden begrensd door de buurten Wittevrouwenveld en Amby, in het westen door Wyckerpoort, in het zuiden door Heer en in het oosten door de gemeenten Valkenburg aan de Geul en Eijsden-Margraten.[2]
Geschiedenis
Rond 1880 onderzocht de priester, archivaris en amateurarcheoloog Jozef Habets een Romeins-Keltische grafheuvel aan de Bemelergrubbe (bij het huidige garagebedrijf Kicken). Deze grafheuvel of tumulus had op dat moment een hoogte van ca. 7 meter en een doorsnede van ca. 40 m. Kort na de opgraving van Habets werd het monument afgegraven.
De naam 'Scharn' of 'Scharen' is afkomstig van een omstreeks 1125 gebouwde ridderburcht. De fundamenten van de burcht liggen wellicht tegenover het Huis te Scharen aan de Burgemeester Cortenstraat, hoewel ook een locatie aan de Adelbert van Scharnlaan genoemd is. Een van de bewoners van deze burcht was Adelbert van Scharn, zoon van Adelbert II van Saffenberg (ministeriaal te Valkenburg) en Regiwindis. Zij woonden in een villa te Houthem-Valkenburg.
In een akte van 18 oktober 1145 schonk Adelbert van Scharn, ook namens zijn echtgenote (Van Ellenburg) en zoon Jan, een deel van het goed aan de abt van Rolduc Erpo. De abdij Kloosterrade was het familieklooster van de Van Saffenbergs. Deze schenking was waarschijnlijk bedoeld voor de stichting van een vrouwenklooster te Scharn. Het betrof een kapel en een woonhuis te Scharn en daarnaast nog 18 bunder land op de Dousberg. Adelbert verkreeg hierbij ook de voogdij over het vrouwenklooster, dat een dochterklooster werd van de abdij Rolduc te Kerkrade.
Een ander kloosterlijk bezit in Scharn was de Wittevrouwenhof. Het van oorsprong waarschijnlijk laatmiddeleeuwse landgoed was tot de Franse tijd eigendom van het Wittevrouwenklooster aan het Vrijthof, dat in deze omgeving uitgestrekte landerijen bezat (zie ook Wittevrouwenveld). Het huis met koetshuis had na 1794 vele bestemmingen. Tegenwoordig is er een (para)medisch centrum in gevestigd. Ook de Hof te Scharen had in de 20e eeuw korte tijd een kloosterlijke bestemming: van 1909 tot 1921 was hier een Frans clarissenklooster gevestigd (zie franciscanen in Maastricht#Clarissenklooster (Scharn)).
Vóór 1794 maakte Scharn, tezamen met Heer, deel uit van de elf banken van Sint-Servaas. Na de Franse tijd was Scharn korte tijd deel van de gemeente Heer en Keer. Daarna, van 1828 tot 1970 maakte Scharn deel uit van de gemeente Heer, die in laatstgenoemd jaar geannexeerd werd door Maastricht.
Verkeer, infrastructuur en voorzieningen
Scharn wordt ontsloten door de drukke provinciale weg 590, die richting Valkenburg voert. De wijk is per openbaar vervoer (Arriva bussen) redelijk goed bereikbaar. In het noordelijk deel van de wijk bevindt zich het 15 hectare grote bedrijventerrein Scharn-Noord.
In Scharn zijn ook enkele bovenlokale voorzieningen aanwezig, zoals het Psycho-Medisch Streekcentrum Vijverdal en de hoofdvestiging van de Leeuwenborgh-opleidingen. Verder zijn er enkele andere scholen en een sportpark (waar onder andere de eigen voetbalvereniging VV Scharn speelt). Tot 2013 was er een overdekt zwembad.
In de buurt zijn meerdere winkel- en horecavoorzieningen aanwezig, waaronder enkele hotels (bij het verkeersknooppunt Europaplein). De Antonius van Paduakerk is de rooms-katholieke parochiekerk van Scharn, vernoemd naar de heilige Antonius van Padua.
Waardering leefklimaat
Scharn is een relatief welvarende buurt. Het opleidings- en inkomensniveau ligt hoger dan het gemiddelde voor Maastricht. Een ruime meerderheid van de bewoners woont in een koopwoning. De werkloosheid ligt onder het gemiddelde, evenals de criminaliteitscijfers.
Architectuur en stedenbouw
Rijks- en gemeentelijke monumenten
Scharn bestaat uit enkele doorgaande straten met oudere bebouwing, met daaromheen een aantal uitbreidingsplannen uit verschillende periodes. Centraal in de wijk ligt de Antonius van Paduakerk uit 1936-'38, geen rijksmonument maar wel een kerk met een rijk interieur. Aan de Bergerstraat, de Bemelerweg en de Wethouder Van Caldenborghlaan liggen enkele fraaie hoeves en landhuizen, waaronder de Wittevrouwenhof en de Withuishof. Het voormalige raadhuis van de gemeente Heer uit 1920 ligt aan het Raadhuisplein, aan de rand van Scharn. De buurt telt circa 25 rijksmonumenten en 52 gemeentelijke monumenten (93 objecten).
Huis te Scharen
Withuishof
Wittevrouwenhof
Voormalig raadhuis
Scholen
Scharn is een echte scholenwijk. Aan de Bemelerweg en Bemelergrubbe liggen enkele vmbo-scholen. Aan de Nijverheidsweg ligt de Bernard Lievegoedschool, onderdeel van het Bonnefanten College. In 2005 werd het gebouw van het ROC Leeuwenborgh aan de Juliana van Stolberglaan opgeleverd. Het ontwerp van AGS Architecten verbindt twee bestaande schoolgebouwen door middel van nieuwbouw. Een "jong monument" dat met afbraak wordt bedreigd is de Sint-Angelaschool van Alphons Boosten. Op de hoek Regentesselaan-Hunnenweg ligt de Nutsschool van zijn zoon Theo Boosten. Om de hoek ligt nog een school.
Bernard Lievegoedschool
ROC Leeuwenborgh
Sint-Angelaschool
Nutsschool
Stedenbouw
Het ontwerp voor de brede Adelbert van Scharnlaan, met enkele woonblokken van Frits Peutz, en het waaiervormige stratenplan tegenover de Sint Antonius van Paduakerk, dateren uit de jaren dertig en veertig. De kerk zelf is een eenvoudig mergelstenen bouwwerk uit 1936 van de architecten A. Swinkels en E. Schoenmaeckers. Het interieur is rijk gedecoreerd.
In de jaren tachtig werd aan de oostkant van Scharn het uitbreidingsplan Keerderstraatje gerealiseerd, met grotendeels duurdere koopwoningen. In de jaren 90 werd het landbouwgebied tussen Scharn en Amby (Scharn-Noord) ontwikkeld, deels voor woningbouw, deels voor bedrijfshuisvesting in een parkachtige setting. Op het terrein van de gesloopte villa Aldegonda werd in 2005 de kleine woonwijk Aldegondapark voltooid.
Bernhardlaan en kerk
Van Caldenborghlaan
Adelbert van Scharnlaan
Aldegondapark
Externe link
Bronnen, noten en/of referenties
|
 |
Zie de categorie Scharn (Maastricht) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
