Sint Maartenspoort (Maastricht, buurt)

Franciscus Romanusweg en spoorbrug

Sint Maartenspoort ligt ingeklemd tussen de rivier de Maas in het westen en het spoorwegemplacement in het oosten. Aan de noordkant vormt de oostelijke oprit naar de Noorderbrug de uiterste grens, in het zuiden is dat de Wilhelminabrug, de Wilhelminasingel en de Sint Maartenslaan. Wyck, Wyckerpoort en Limmel zijn omliggende buurten. De oostelijke grens behoeft enige precisering: deze loopt min of meer in het midden van het spoorwegemplacement. Ter hoogte van de splitsing van het emplacement in de lijnen Maastricht-Venlo en Maastricht-Hasselt loopt de grens tussen Sint Maartenspoort en Wyckerpoort in een verticale lijn omhoog tussen deze spoorlijnen, om bij de Nieuweweg aan te sluiten op het Noorderbrugtracé. Van de zuidelijke grensstraten behoort de Sint Maartenslaan in zijn geheel, inclusief rijbaan, parkeerstroken en voetpaden aan beide zijden van de straat, tot de buurt Sint Maartenspoort, met uitzondering van de aan de zuidzijde van die straat gelegen percelen, die bij Wyck horen. Voor de Wilhelminasingel geldt het tegenovergestelde: deze straat behoort in zijn geheel bij Wyck, met uitzondering van de aan die straat grenzende panden met huisnummers 1 t/m 39, die bij Sint Maartenspoort horen.[noot 1] De Wilhelminabrug en de Noorderbrug verbinden Sint Maartenspoort met de op de westelijke Maasoever gelegen buurten Binnenstad en Boschstraatkwartier.

Sint Maartenspoort bestaat uit vier delen:

• de woonbuurten Sterrepleinbuurt en Roed Dörp (ten zuiden van de Sint Antoniuslaan)
• het Tuindorp Sint Maartenspoort (ten noorden van de Sint Antoniuslaan)
• het noordelijk deel, spoorwegemplacement en detailhandelslocatie (ten noorden van Antonius Bieleveldstraat)
• de westelijk van de Franciscus Romanusweg gelegen strook: de Griend

De naam verwijst naar de Sint-Maartenspoort, de van oorsprong middeleeuwse stadspoort die iets ten noorden van de Sint-Martinuskerk stond.

Hoewel Sint Maartenspoort tegenwoordig bij het centrum gerekend wordt, hoorde het niet tot het historische grondgebied van de stad Maastricht. De stadsmuur van Wyck volgde het tracé van de huidige Sint-Maartenslaan. Wel is de Sterrepleinbuurt gebouwd op de gesloopte buitenwerken van Wyck, maar daarvan is in dit deel van de stad niets bewaard gebleven. Alleen de straatnamen Turennestraat en Hertellplein herinneren nog aan het militaire verleden van dit gebied.

Franciscus Romanusweg in 1944 met restanten spoorbrug (links) en verwoeste Remafabriek (rechts)

Sterreplein met vm. gereformeerde kerk

In 1856 kwam de Spoorbrug Maastricht gereed. In 1880 vestigde zich aan de noordzijde van de brug de Maastrichtsche Zinkwit Maatschappij, een chemische fabriek. Aan de zuidzijde verrees vanaf 1888 de vloertegelfabriek van Alfred Regout, later Rema genaamd. Beide fabrieken werden bij een bombardement van de spoorbrug door de Amerikaanse luchtmacht in 1944 vrijwel geheel verwoest.

De Griend ontstond pas eind 19e eeuw nadat het westelijk deel van het Sint-Antoniuseiland was afgegraven en de daarbij vrijgekomen aarde was gebruikt om de oostelijke Maas-arm te dempen. Na de Tweede Wereldoorlog werd een helihaven aangelegd, die in de jaren 1970 plaats moest maken voor de Eurohal, de voorloper van het MECC. Na de sloop van de Eurohal werd er tussen 1996 en 1999 het Griendpark met een ondergrondse parkeergarage aangelegd.

Vrijwel heel de woonwijk Sint Maartenspoort is gebouwd tussen 1910 en 1925. De Sterrepleinbuurt was een protestantse enclave in katholiek Maastricht, met een gereformeerde kerk, een school en een verenigingsgebouw. In het "Roed Dörp" en het Tuindorp Sint Maartenspoort werden de meeste woningen gebouwd door de van oorsprong socialistische woningbouwvereniging Beter Wonen. Bij het eerder genoemde Amerikaanse bombardement van de spoorbrug op 18 augustus 1944 werd een deel van het Roed Dörp verwoest en kwamen hier en het op de westelijke oever gelegen Quartier Amélie circa 100 mensen om het leven. Een monument op het Schildersplein herinnert hieraan.

Platte Zaol

Aan de noordzijde van de Tuinwijk Sint Maartenspoort ligt een winkelcentrum met een supermarkt en enkele winkels met een bovenstedelijke functie. In dit deel wordt het voormalige hoofdkantoor van de Provinciale Limburgse Elektriciteits-Maatschappij anno 2020 verbouwd tot asielzoekerscentrumvoor maximaal 650 personen.

De Platte Zaol (Maastricht Music Hall) en de Euroscoop bevinden zich beide in het zuidelijk deel van Sint Maartenspoort. Laatstgenoemde bioscoop, aanvankelijk Minerva-bioscoop, sinds 2019 eigendom van Pathé, zal per 1 april 2020 de deuren sluiten. In het eerdergenoemde Griendpark bevinden zich onder andere een skatebaan, een jeu de boulesbaan en een voetbal- en basketbalkooi (SPOT).

Sint Maartenspoort is goed bereikbaar met het openbaar vervoer. Het Station Maastricht ligt vlakbij en een groot aantal bussen hebben een halte in de Sint Maartenslaan. Door de nabijheid van de binnenstad is de parkeerdruk groot. Onder het Griendpark bevindt zich een grote parkeergarage.

Griendpark

Sint Maartenspoort telt 30 rijksmonumenten en 114 gemeentelijke monumenten. In de buurt liggen een aantal opmerkelijke gebouwen en ensembles. Aan de Sint Maartenslaan ligt de voormalige Ambachtschool in Hollandse Neorenaissancestijl uit 1911. De woningbouwcomplexen van de vereniging "Beter Wonen" in het Roed Dörrep en het tuindorp van Sint Maartenspoort werden begin jaren 1920 ontworpen door het Amsterdamse architectenbureau Gulden & Geldmaker. Ze tonen de kenmerken van de Amsterdamse School. Een belangrijk monument van het nieuwe bouwen is het seinhuis uit 1932 van Sybold van Ravesteyn op het spoorwegemplacement, een rijksmonument.

Tussen het Sterreplein en de Griend ligt een kleine protestantse wijk rondom de Sterrepleinkerk. De kerk zelf is weinig opvallend. Het vlakbij gelegen protestants tehuis, met ontspanningsruimten en een toneelzaal, is in 1931 gebouwd in zakelijk expressionistische stijl, naar een ontwerp van Alphons Boosten. Van het Sportfondsenbad uit dezelfde periode resteert slechts een fragment. De Suringarschool is iets ouder en geïnspireerd op de stijl van de Amsterdamse School.

Meer recente bouwwerken zijn te vinden langs de oprit naar de Wilhelminabrug: de bioscoop Euroscoop met een kenmerkende glazen gevel, de Maasresidentie van Jan Dautzenberg en de Platte Zaol (deels onder de brug).

• 
  'Roed Dörrep'
• 
  Suringarschool
• 
  Protestants tehuis
• 
  Skatepark Griendpark

• Buurtplatform Sint Maartenspoort