Malpertuis (Maastricht)

Kenmerkende jaren 1960-flats

Tot eind jaren 1950 bestond het gebied waar nu Malpertuis ligt uit landerijen, die merendeels bewerkt werden door boeren uit het nabije Oud-Caberg. Dit dorp is waarschijnlijk ontstaan tijdens de ontginningen in de Late Middeleeuwen. De eerste vermelding van Caberg stamt uit de 13e eeuw. Tot 1794 behoorde Caberg en omgeving tot de vrije rijksheerlijkheid Pietersheim. Na de komst van de Fransen werd Caberg ingedeeld bij de gemeente Lanaken. Bij de definitieve splitsing van Nederland en België in 1839 werd het opgenomen in de Nederlandse gemeente Oud-Vroenhoven. Deze gemeente werd op 1 januari 1920 door Maastricht geannexeerd. De eerste tientallen jaren na de annexatie gebeurde er weinig, maar in 1954 werd een uitbreidingsplan gepresenteerd waarin het gebied ten zuiden en ten westen van het dorp Caberg zou worden bebouwd.

Winkelcentrum Malpertuisplein

Voormalige parochiekerk

Viegenpark: heringericht buurtpark

De bouw van Malpertuis, bestemd voor zo'n 5000 inwoners, vond plaats vanaf 1957 volgens plannen van de stedebouwkundige Frans Dingemans.[3] Dingemans volgde daarbij de indertijd populaire 'wijkgedachte' of 'parochiefilosofie', zoals neergelegd in het Uitbreidingsplan in Hoofdzaken ("Plan West") uit 1954.[4] De parochiefilosofie hield in dat een nieuwbouwwijk qua omvang en qua voorzieningen moest functioneren als een parochie, dat wil zeggen: de parochiekerk in het midden, daaromheen scholen, verenigingsgebouwen, winkels en andere voorzieningen, daaromheen woonwijken voor arbeiders en ambtenaren en aan de randen daarvan recreatiegebieden.[5] In sommige gevallen kwamen er ook woonbuurten voor welgestelden of voor asocialen ('woonscholen'). In Malpertuis waren 69 woningen bestemd voor probleemgezinnen, afkomstig uit het te saneren Stokstraat- en Boschstraatkwartier.[6] Volgens de woonschoolfilosofie zou de menging van bewoners leiden tot meer sociaal aangepast gedrag. Zoals in de meeste naoorlogse wijken in Maastricht bestond het overgrote deel van de woningvoorraad in Malpertuis uit huurwoningen.

Malpertuis had tot eind 20e eeuw een zeer eenzijdig woningaanbod met meest kleine en verouderde huurwoningen. De sociale structuur in de wijk was vrij zwak. Om die reden besloten de gemeente Maastricht, de woningcorporaties Servatius en Woonpunt, en de buurtplatforms om via de zogenaamde "buurtaanpak Caberg-Malpertuis" een verbetering van het leefklimaat in deze buurten te realiseren. Vanaf 2006 zijn een aantal projecten uitgevoerd die het woningaanbod moesten diversificeren en de sociale structuur in de wijk verbeteren. Aan de westkant van Malpertuis heeft op diverse plaatsen sloop en nieuwbouw plaatsgevonden. In 2014 is het nieuwe buurtpark Viegenpark tussen de twee buurten gerealiseerd. Ook voor de periode na 2019 is verdere sloop en nieuwbouw gepland (onder andere van het bestaande winkelcentrum in 2021).[7]