Frans Timmermans (politicus)

Bij de Tweede Kamerverkiezingen 1998 werd Timmermans gekozen in het parlement. Bij de verkiezingen van 2002, 2003, 2006, 2010 en 2012 werd hij herkozen. Hij hield zich in het parlement bezig met Europese zaken en Defensie en was ondervoorzitter van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken.

Timmermans vertegenwoordigde de Tweede Kamer in de Conventie over de Toekomst van Europa bij het opstellen van de Europese Grondwet, van maart 2002 tot juli 2003. In de aanloop naar het referendum in Nederland over die grondwet was hij een van de meest fervente verdedigers van het verdrag: "Ik daag iedereen uit om een grondwet te tonen die helderder is, die moderner is, die toegankelijker is, en die de rechten van de burgers beter regelt."[2]

Op 22 februari 2007 werd hij benoemd tot staatssecretaris van Buitenlandse Zaken. In het buitenland voerde hij de titel minister voor Europese Zaken. Een van de onderwerpen in zijn portefeuille was het Verdrag van Lissabon, de opvolger van de in 2005 door referenda in Nederland en Frankrijk afgewezen Europese grondwet.

In 2010 bekleedde hij de Vrede van Utrecht Leerstoel. Bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer van dat jaar behaalde Timmermans 8.684 voorkeurstemmen. Hij stond als nummer 9 op de kieslijst. In zijn portefeuille zat onder andere buitenland, defensie en koninkrijksrelaties.

Timmermans was in 2011 kandidaat om Commissaris van de Koningin in Limburg te worden. Eerder had hij te kennen gegeven dat hij geen "gouverneur" wilde worden als de Partij voor de Vrijheid een te grote vinger in de pap zou krijgen. Na de Provinciale Statenverkiezingen 2011 werd de PVV de grootste partij in Limburg, en vormde een coalitie met de VVD en het CDA.[3] Uiteindelijk ging de functie naar CDA'er Theo Bovens.

Timmermans reageerde op 16 februari 2012 erg gebeten op een interview in dagblad Trouw met partijleider Job Cohen en partijvoorzitter Hans Spekman.[4] Timmermans betichtte het tweetal de PvdA-koers zonder enig overleg richting de Socialistische Partij te drijven. In een e-mail die ook de NOS ontving, waarschuwde hij dat de PvdA geen "SP-light"[5] mocht worden. Naar aanleiding van het uitlekken van die e-mail ontstond binnen de PvdA-fractie grote commotie.[6] Na een lange fractievergadering, waarin Cohen aangaf dat van een koersverandering geen sprake was, leek de rust te zijn teruggekeerd.[7][8] Vier dagen later trad hij echter per direct af als partijleider en fractievoorzitter in de Tweede Kamer. Aangezien Timmermans vond dat anderen hem zagen als de "Brutus van Job Cohen", liet hij weten zich vooralsnog niet kandidaat te stellen als opvolger van Cohen, hoezeer hij dat ook zou willen. Timmermans ontkende de e-mail doorgespeeld te hebben aan de NOS. Naar zijn zeggen hadden vijftig fractieleden en medewerkers de e-mail van hem ontvangen. Volgens Timmermans moet iemand van hen de e-mail gelekt hebben.[9]

Timmermans als minister van Buitenlandse Zaken met Ban Ki-moon, toenmalig secretaris-generaal van de Verenigde Naties, in 2014

Op 5 november 2012 werd Timmermans minister van Buitenlandse Zaken in het kabinet-Rutte II.

Op 27 mei 2014 oogstte Timmermans in de Tweede Kamer een in dit midden ongewoon applaus toen hij de opmars van antisemitische partijen (het Franse FN, de Hongaarse Jobbik en de Oostenrijkse FPÖ) in het nieuwe Europese Parlement hekelde. "Een van de demonen die Europa achtervolgt is dat in tijden van crisis een zondebok wordt gezocht. In het verleden waren dat de joden en de zigeuners en nu vaak ook moslims," aldus Timmermans die het antisemitisme "een van de donkerste delen van de Europese ziel" noemde.[10] Zijn alom geprezen speech werd door Trouw-columnist Silvain Ephimenco op 31 mei gehekeld als 'laf', omdat Timmermans wel appelleert aan een schuldgevoel in de Europese geschiedenis, maar "zorgvuldig vermijdt" te spreken van een 'neo-antisemitisme', binnengebracht door moslim-migranten. De daders van antisemitische aanslagen in bijvoorbeeld Toulouse (2012) en Parijs (2006) waren geen aanhangers van genoemde extreem-rechtse politieke partijen, "maar heten Mohammed Merah en Youssouf Fofana", aldus Ephimenco.[11] De vorige dag was in Marseille de moslim en Syriëganger Mehdi Memmouche gearresteerd, verdacht van de viervoudige moordaanslag in het Joods Museum te Brussel.

Op 21 juli 2014 werd Timmermans wereldwijd geprezen om zijn emotionele toespraak tijdens een spoeddebat van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties naar aanleiding van het drama rond Malaysia Airlines-vlucht 17, die op 17 juli in het oosten van Oekraïne uit de lucht werd geschoten. Achteraf kwam naar voren dat Timmermans naar alle waarschijnlijkheid zich in zijn speech onzorgvuldig uitliet over de plaatselijke bevolking m.b.t. het bergen van de lichamen van de slachtoffers. Dit heeft Timmermans ook zelf in een brief aan de Tweede Kamer toegegeven.[12][13]

Op 2 september 2014 droeg de Nederlandse regering Timmermans voor als kandidaat-lid voor de Europese Commissie. Op 10 september maakte de aantredende voorzitter van de Europese Commissie, Jean-Claude Juncker bekend dat Timmermans door hem wordt voorgedragen in de commissie-Juncker als "eerste vicevoorzitter", zijn plaatsvervanger en zijn rechterhand. Zijn portefeuille omvat daarnaast betere regelgeving, interinstitutionele betrekkingen, rechtsstatelijkheid en het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie.[14]

Timmermans fungeert wegens zijn talenkennis tevens als diplomaat en PR-man van de commissie. Zo reisde hij regelmatig naar de Turkse hoofdstad Ankara om te overleggen met de Turkse regering over de asielproblematiek, wat uiteindelijk leidde tot een overeenkomst. Deze afspraak kreeg veel kritiek, aangezien het volgens internationale mensenrechtenorganisaties strijdig is met onder andere het vluchtelingenverdrag van Genève. In januari 2016 gaf Timmermans in een interview met de NOS aan dat meer dan 60 procent van de mensen die op dat moment aankwamen economische vluchtelingen betroffen. De cijfers waren in eerste instantie niet te controleren, daar ze pas twee dagen later officieel bekend werden gemaakt. Ze kwamen niet overeen met eerdere cijfers van Frontex, de VN of de IND. Na publicatie bleek dat de cijfers van Timmermans onjuist waren. Volgens NRC zouden in december 2015 (de maand waarover Timmermans sprak) wel zo'n 90% van de nieuwe asielzoekers uit oorlogsgebieden komen.[15] Timmermans laat zich over Chinakwesties adviseren door de Belgische politicoloog Jonathan Holslag.[16]

Op 2 december 2019 begon Timmermans als klimaat-eurocommissaris. Hij trok voormalig PvdA-leider Diederik Samsom aan als zijn kabinetschef.[17] Timmermans presenteerde in maart 2020 zijn 'Green deal', een lijst plannen om de Europese Unie in 2050 klimaatneutraal te maken.[18] Zijn voorstel dat de Europese Commissie zelf de klimaatdoelen mag aanscherpen als klimaatneutraliteit in 2050 uit zicht zou raken, stuitte op verzet van Europarlementsleden en juristen.[19]

Frans Timmermans werd door de PES, sociaal-democratische groepering in het EP, gekozen tot spitskandidaat bij de verkiezingen voor het Europees Parlement 2019. Hiermee was hij in Nederland ook meteen de lijsttrekker van de Partij van de Arbeid. De PvdA kwam bij deze verkiezingen als grootste partij uit de bus en behaalde zes van de 26 Nederlandse zetels in het EP. Voor de PvdA ging het om het beste verkiezingsresultaat in jaren, hetgeen mede werd toegeschreven aan een ‘Frans Timmermans-effect’. Timmermans voerde als spitskandidaat van de sociaal-democratische groepering in het EP ook campagne in andere lidstaten. Ondanks ook goede resultaten in Spanje, Portugal en Zweden verloren de sociaal-democraten, evenals de christen-democraten. Op 2 juli 2019 besloot Timmermans af te zien van zijn zetel in het parlement; deze ging naar Lara Wolters, omdat hij topfavoriet was voor de functie van Voorzitter van de Europese Commissie. Toch werd later deze dag iemand anders door de Europese Raad voorgedragen voor deze topfunctie: Ursula von der Leyen. Dit kwam doordat Oost-Europese landen zijn benoeming blokkeerden. Timmermans had in zijn functie als Europees commissaris (met het Handvest van de Grondrechten in zijn portefeuille) herhaaldelijk kritiek geuit op deze landen wegens schending van de rechtsstaat. De benoeming van Von der Leyen door de Europese Raad, en daarmee het passeren van de spitskandidaten, viel slecht binnen het Europees Parlement. Toch stemde het Europees Parlement, zij het schoorvoetend, met een nipte meerderheid voor haar benoeming. Timmermans moest genoegen nemen met een benoeming als eerste vicevoorzitter, de tweede man binnen de Europese Commissie.