Elsevier Weekblad

Logo uit periode ca. 1875 tot 1900

Als tijdschrifttitel bestaat Elsevier sinds januari 1891, toen het eerste nummer verscheen van Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Dit toonaangevende maandblad werd uitgegeven door Uitgevers-Maatschappij Elsevier, dezelfde uitgever die in 1945 het weekblad lanceerde. Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift bevatte in de beginjaren voornamelijk, de naam zegt het al, geïllustreerde bellettrie, verhalen over kunstenaars en kunst, buitenlandse reportages, en, heel nieuw voor die tijd, interviews.

Later vervielen de illustraties bij de gedichten, novelles en romanfragmenten omdat de schrijvers de tekeningen vonden detoneren. Hoewel in de beginjaren het blad zich afkeerde van de nieuwe literaire stroming van de Tachtigers, wist het blad veel jonge journalisten en kunstenaars aan zich te binden, zoals de tekenaar, schilder en schrijver Hendrik Maarten Krabbé, de grootvader van de schilder en acteur Jeroen Krabbé, en de journalist Cornelis Karel Elout, die uit zou groeien tot een vooraanstaand commentator van de politiek en ook betrokken was bij de oprichting van het nog steeds bestaande Genootschap Onze Taal.

Logo uit 1911

Veel bekende schrijvers werkten mee aan het maandblad, zoals Louis Couperus, Marcellus Emants, Herman Heijermans, Slauerhoff en Jan Campert, de vader van Remco Campert en dichter van Het lied der achttien dooden. Veel schrijvers en dichters debuteerden in het blad, zoals Gerrit Achterberg en Jan de Hartog.

Hoofdredacteur was gedurende ruim drie decennia Herman Robbers, zoon van de oprichter van zowel het maandblad als de gelijknamige uitgeverij. Zelf was Robbers romanschrijven en zeer invloedrijk in de literaire wereld. Niet alleen als criticus, maar ook als uitgever en begeleider van (jonge) schrijvers. Daarnaast correspondeerde hij met veel vakbroeders en was hij, met Lodewijk van Deyssel, oprichter van het de nog steeds bestaande Vereniging van Letterkundigen.

De Duitse bezetting maakte na december 1940 publicatie van dit maandblad onmogelijk. Maar bij de lancering van het weekblad in 1945 hechtte de toenmalige directie, uitgever en hoofdredactie eraan het weekblad een ‘voortzetting’ te noemen van Elseviers maandblad.

In 2018 is de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren begonnen de uitgaven van Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift op te nemen in de collectie.[2]

Elsevier Boeken heeft vier boeken uitgegeven die zijn samengesteld uit artikelen uit Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift, te weten:

• Cornelis Karel Elout, De eerste interviews, De negentiende-eeuwse vraaggesprekken van een journalistiek pionier, ISBN 978-90-352-5065-9.
• Hendrik Maarten Krabbé, Reuzenland, Grootsch en heerlijk’ – hoe een jonge Nederlandse kunstenaar zich vergaapt aan het Amerika van 1893, ISBN 978-90-6882-941-9.
• W.O.J. Nieuwenkamp: Bali, toen het nog een paradijs was, Reisverhalen, tekeningen en prenten, ISBN 978-90-688-2991-4.
• Elsevier's Maandschrift. Over Elsevier's Geïllustreerd maandschrift 1891-1940, waarin onder meer alle artikelen uit het maandschrift over het eigen blad en zijn makers zijn opgenomen, ISBN 978-90-3525-297-4.

Het eerste nummer van Elseviers Weekblad verscheen op 27 oktober 1945. Vier jaar later had het blad al een oplage van 120.000 exemplaren. Elseviers Weekblad verscheen eerst op krantenformaat. De voorganger van het weekblad, Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift, opgericht in 1891 door uitgever Jac. G. Robbers met als redacteuren Jan ten Brink, Hendrik Jan Schimmel, Joan Berg, Anthony Hoynck van Papendrecht en Frederik Hendrik Kaemmerer, was in 1940 door de Duitse bezetters verboden.

De man achter Elseviers Weekblad was Henk Lunshof. Deze redacteur van De Telegraaf liep al in 1940 rond met de gedachte aan een nieuw weekblad, 'gansch anders dan de tot dusver bestaande'. Jan Pieter Klautz, directeur van uitgeverij Elsevier, voelde wel voor het idee om na de oorlog een blad te lanceren dat een uitgesproken mening had en de dingen bij hun naam durfde noemen. De doelstelling was een onafhankelijk weekblad te maken, dat niet aan een politieke partij of zuil verbonden was. In het diepste geheim werkte het duo tijdens de oorlog aan de oprichting, met hulp van G.B.J. Hiltermann, oud-medewerker van De Telegraaf.

Het blad was direct een succes en maakte grote winsten die het moederconcern de eerste decennia aanwendde om wetenschappelijke bladen op te zetten, wetenschappelijke boeken te publiceren en wetenschappelijke uitgeverijen op te kopen.[3]

Hoewel Elseviers niet was gebonden aan enige partij of stroming, nam het blad tijdens de Indonesische kwestie een fel standpunt in tegen een onafhankelijk Indonesië. Elseviers Weekblad ontwikkelde destijds een politieke identiteit met maatschappelijk conservatieve en economisch liberale trekken, dicht bij de liberalen van de VVD en de katholieken van de KVP.

In 1965 werd het blad gesplitst in een algemeen deel op magazineformaat, Elseviers Magazine en een financieel-economische krant, EW. Verslaggever Ferry Hoogendijk, die in 1967 tot de hoofdredactie toetrad, trok met zijn felle aanvallen op het kabinet-Den Uyl veel aandacht. In de jaren tachtig riep de leiding van Hoogendijk steeds meer weerstand op bij de redactie. In 1985 gaf de directie hem een andere functie binnen het bedrijf.

Zijn opvolger André Spoor, voormalig hoofdredacteur van NRC Handelsblad, gooide het over een andere boeg. Hij vernieuwde de redactie, paste de lay-out aan, vergrootte de aandacht voor cultuur en veranderde de naam in Elsevier. Ziekte en een vervaarlijke oplagedaling maakten na ruim twee jaar een eind aan Spoors hoofdredacteurschap. Hij werd vervangen door Johan van den Bossche, afkomstig van de financieel-economische krant EW, die in 1988 was geïntegreerd in het magazine. In 1993 maakte Van den Bossche plaats voor Hendrik Jan Schoo, adjunct-hoofdredacteur sinds 1991 (daarvoor hoofdredacteur van achtereenvolgens Psychologie en Intermagazine), die op zijn beurt per 1 januari 2000 werd opgevolgd door Arendo Joustra.

In november 2004 lanceerde Elsevier een nieuws- en opiniewebsite met dezelfde signatuur als het weekblad. Elsevier had in het laatste kwartaal van 2007 een betaalde oplage van meer dan 150.000 exemplaren per week. De website trekt rond de 70.000 unieke bezoekers per dag. Sinds 2004 kiest de redactie een Nederlander van het Jaar.

logo uit 2010

logo uit 2015

In 2008 maakte Reed Elsevier bekend dat het concern de divisie Reed Business Information, met daarin onder meer de publieksbladen, van de hand zou doen,[4] wat zou betekenen dat bladen als Elsevier, FEM Business en Boerderij verkocht zouden worden. Eind 2008 moest Reed Elsevier hierop terugkomen: vanwege de kredietcrisis bleek het niet mogelijk de divisie op een voor het moederconcern gunstige manier af te stoten,[5] en er werd van verkoop afgezien. In april 2015 maakte de uitgeverij bekend dat het blad alsnog verkocht zou worden.[6] Eind november 2016 maakte de uitgevers Reed Business Information en New Skool Media (NSM) bekend dat Elsevier per 1 december 2016 in handen zou komen van NSM. NSM zou een belang nemen van 67 procent in uitgeverij ONE Business, dat vanaf die datum Elsevier zou uitgeven. Reed Business Information zou een belang van 33% in ONE Business krijgen.[7]

Onderdeel van de afspraken over de verkoop was - op termijn- een naamsverandering. Sinds 1 juni 2017 heet het blad Elsevier Weekblad. Deze naam wordt ook gebruikt voor andere activiteiten van het weekblad, zoals de boekenuitgeverij en de speciale edities.

Sinds 2005 publiceert Elsevier onder de naam Speciale Editie nummers over een speciaal thema (in totaal 86 tot en met 2019).[15]

Sinds januari 2010 geeft Elsevier specials uit van circa 100 bladzijden onder de titel Ter Herinnering die gewijd zijn aan een bepaald persoon, vaak bij diens overlijden of bij een jubileum van zijn of haar geboortedag. Het gaat om de volgende personen:

• januari 2010: Winston Churchill. Ter Herinnering 1874-1965.
• november 2010: Charles de Gaulle. Ter Herinnering 1890-1970.
• februari 2011: Ronald Reagan. Ter Herinnering 1911-2004.
• mei 2012: Pim Fortuyn. Ter Herinnering 1948-2002.
• 2010: Joseph Luns. Ter Herinnering 1911-2002.
• november 2012: Wilhelmina. Ter Herinnering 1880-1962. Geschreven door Cees Fasseur
• begin 2013: Godfried Bomans. Ter Herinnering 1913-1971.
• april 2013: Margaret Thatcher. Ter Herinnering 1925-2013.
• mei 2013: Eppo Doeve. Ter Herinnering 1907-1981.
• september 2013: John. F. Kennedy. Ter Herinnering 1917-1963.
• december 2013: Nelson Mandela. Ter Herinnering 1918-2013.
• juli 2014: Cees Bantzinger - Ter Herinnering 1914-1985.
• juli 2014: Juliana & Bernhard - Ter Herinnering.
• maart 2015: Piet de Jong 100 jaar! - De oorlogsheld die premier werd.
• juni 2015: Willem Drees - Ter Herinnering 1886-1988.
• november 2016: Fidel Castro - Ter Herinnering 1926-2016.
• juni 2017: Helmut Kohl - Ter Herinnering 1930-2017.
• februari 2018: Ruud Lubbers - Ter Herinnering 1939-2018

In augustus 2013 richtte de uitgever naast het weekblad het maandblad Juist op, dat sindsdien wordt geleid door de adjunct-hoofdredacteur van Elsevier Weekblad, René van Rijckevorsel.

• 2004: Ayaan Hirsi Ali
• 2005: Rijkman Groenink
• 2006: de soldaat in Uruzgan
• 2007: Joop van den Ende
• 2008: Wouter Bos
• 2009: Linda de Mol
• 2010: de politicus
• 2011: Mark Rutte
• 2012: koningin Beatrix der Nederlanden
• 2013: Wim Pijbes
• 2014: Ahmed Aboutaleb
• 2015: Dafne Schippers
• 2016: Marcel Levi
• 2017: Boyan Slat
• 2018: de (bedreigde) burgemeester
• 2019: Derk Wiersum

Sinds 2009 organiseert de redactie de jaarlijkse HJ Schoo-lezing, die aan het begin van het politieke seizoen, meestal op de eerste dinsdag van september, wordt gehouden. Sprekers waren:

• 1 september 2009 prof.dr. Meindert Fennema, met als titel: "Geldt de vrijheid van meningsuiting ook voor racisten?" ISBN 978-90-6882-708-8
• 7 september 2010 dr. Frans Vera, met als titel: "Is natuur een constructie?" ISBN 978-90-6882-527-5
• 6 september 2011 mr. Frits Bolkestein, met als titel: "De Goede Vreemdeling". ISBN 978-90-6882-881-8
• 3 september 2012 mr.dr. Thierry Baudet, met als titel "Pro Europa dus tegen de EU". ISBN 978-90-352-5094-9
• 2 september 2013 drs. Mark Rutte, met als titel "Nederland bij de tijd: veranderingen voor zekerheid". ISBN 978-90-352-5175-5
• 2 september 2014 drs. Frans Timmermans, met als titel "De oostgrens van Europa: met realpolitik idealen verwezenlijken", ook vertaald in het Engels: "Europe's Eastern Border: using realpolitik to achieve our ideals". ISBN 978-90-352-5203-5
• 1 september 2015 Ahmed Aboutaleb, met als titel "De roep van de stad". ISBN 978-90-352-5287-5
• 5 september 2016 drs. Edith Schippers, met als titel "De paradox van de vrijheid". ISBN 978-90-352-5338-4
• 4 september 2017 mr. Sybrand van Haersma Buma, met als titel "'Verwarde tijden!' die om richting vragen". ISBN 978-94-6348-017-8
• 6 september 2018 Peter Altmaier, met als titel "Rots in de branding? Blaadjes in de wind? Nadenken over de plaats van Europa in onze wereld".

Sinds 2014 is Elsevier Weekblad mede-organisator van de Huizingalezing, die jaarlijks in december samen met de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit Leiden en de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde wordt gehouden in de Pieterskerk in Leiden. Vanaf 2014 verzorgt Elsevier Weekblad Boeken ook de tekstuitgave van de lezing. Sinds de deelname van Elsevier Weekblad zijn de volgende sprekers aangetreden:

• Fik Meijer, die vrijdag 12 december 2014 een rede uitsprak met als titel Denken over Carthago. De erfenis van Duilius. ISBN 9789035252011. Co-referent was Ineke Sluiter.
• Johan Tollebeek, die vrijdag 11 december 2015 een rede uitsprak met als titel De paarden van Waterloo. Over de schoonheid en de bruutheid van de geschiedenis. ISBN 9789035252967. Co-referent: Judith Pollmann.
• Ton Koopman, die vrijdag 9 december een rede uitsprak met als titel Bach en zijn zangers. ISBN 9789035253421. Na de lezing dirigeerde Koopman het Kyrie en het Gloria uit de Hohe Messe van Johan Sebastian Bach met medewerking van het koor en orkest van het Koninklijk Conservatorium in Den Haag en de Juilliard School in New York.
• 2017: Antoine Bodar - Leven alsof God bestaat. ISBN 978-94-6348019-2. Co-referent: Herman Philipse.
• 2018: Jolande Withuis - Leve het Leven. Over vrijheid en de biografie. ISBN 9789463480611 Co-referent: Elisabeth Leijnse.
• 2019: Marlene Dumas - Het Onverantwoordelijke Gebaar - of ga terug naar waar jij vandaan komt.[16] ISBN 978-94-6348-070-3

De EW Economie-lezing is een jaarlijkse lezing over economie van de redactie van Elsevier Weekblad. De lezing kan worden gezien als tegenhanger van de HJ Schoo-lezing, waarmee het tijdschrift begin september het politieke jaar opent. De EW Economie-lezing is een half jaar later en “biedt ondernemers, bestuurders van bedrijven en economen de gelegenheid hun visie te geven op ontwikkelingen in de samenleving”.[17]

Sprekers:

• 2018 - Ben van Beurden, Non solus: nieuwe energie voor Nederland en de wereld (with a translation in English), ISBN 9789463480291.
• 2019 - Pieter Elbers, The Ocean of the Air Unites all People (with a translation in English), ISBN 9789463480697

Deze prijs wordt sinds 2014 jaarlijks uitgereikt aan de beste geschiedenisscriptie die handelt over een onderwerp dat betrekking heeft op de Republiek der Nederlanden in de 17de eeuw. De verkiezing wordt georganiseerd door de historische vereniging Vrienden van De Witt in samenwerking met de redactie van Elsevier Weekblad.[18] Doel van de prijs is het stimuleren van historisch onderzoek teneinde de kennis over dit belangrijke tijdvak te vergroten.

Prijswinnaars waren:

• 2014 - Gloria Moorman (Universiteit Leiden). Voor haar masterscriptie over de sociaal-culturele achtergrond van het verschijnen van de Italiaanse stedenatlas van Johan Blaeu in 1663.[19]
• 2015 - Didi van Trijp (Universiteit Utrecht). Voor haar masterscriptie waarin de 17e-eeuwse wetenschapsgeschiedenis en literatuurgeschiedenis gericht op de voorstellingen van het heelal met elkaar worden verbonden.[20]
• 2016 - Arthur der Weduwen (University of St Andrews). Voor zijn masterscriptie over de Nederlandse pers in de 17de eeuw.[21]
• 2017 - Emma Mojet (Universiteit Utrecht). Voor haar masterscriptie over de interesse voor de wiskunde van Isaac Newton in de tweede helft van de 17e eeuw. De scriptie richt zich hierbij op Adriaen Verwer, die onderdeel uitmaakte van een groep amateur wiskundigen.[22]
• 2018 - (uitgereikt in januari 2019) Lidewij Nissen (Radboud Universiteit Nijmegen). Voor haar masterscriptie A Matter of Life and Death over begrafenissen van vorstenhuizen in de vroegmoderne tijd en de rol die deze begrafeniscultuur speelde in (politieke) imagovorming. De jaarlijkse aanmoedigingsprijs ging naar Friso van Nimwegen (Universiteit Leiden), voor zijn bachelorscriptie Hoe loopt het af met La Rochelle?[23]
• 2019 - (uitgereikt in januari 2020) Willemijn Tuinstra (Universiteit Leiden). Voor haar masterscriptie Consciende & connection over het leven van Marcelius Franckheim (1587 tot 1644) en zijn religieuze afwegingen en zijn netwerk.

Sinds 2018 treedt Elsevier Weekblad op als medesponsor van de Theodore Roosevelt American History Award (TRAHA) voor de beste masterscriptie over Amerikaanse geschiedenis geschreven door een student aan een van de Nederlandse universiteiten. De andere sponsoren zijn de Theodore Roosevelt Medora Foundation, de Amerikaanse ambassade in Den Haag, en de provincie Zeeland.

De prijs, die van 1987 tot en met 1994 de Lawrence J. Saunders Award werd genoemd, wordt georganiseerd door het Roosevelt Institute for American Studies in Middelburg.[24] De winnaar krijgt een buste van Theodore Roosevelt en een reis naar North Dakota, waar de Theodore Roosevelt Medora Foundation en de Theodore Roosevelt Center zijn gevestigd (Dickinson State University). Elsevier Weekblad publiceert (de samenvatting van) de scriptie en biedt de winnaar tevens een abonnement voor een jaar aan.

De prijswinnaars sinds 2018 zijn:

• 2018: Megan Griffiths[25] (Universiteit Leiden) voor haar scriptie getiteld Conservatives and the Salem Witchcraft Crisis.[26]
• 2019: Queeny van der Spek (Universiteit van Amsterdam) voor haar masterscriptie Hitler’s Gift to America: The American Motivations to Rescue Displaced Scientists from Europe in the 1930s.[27]