Ronald Plasterk

Van 22 februari 2007 tot 23 februari 2010 was hij de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in het kabinet-Balkenende IV. Speerpunten van zijn wetenschappelijke beleid waren:

• Internationalisering van het universitaire onderwijs: hij zet het beleid van zijn voorgangers (sinds Jo Ritzen) voort door universiteiten te stimuleren om colleges in het Engels te geven;
• Vergroting van de concurrentie onder wetenschappers, bijvoorbeeld door geld dat voorheen via de universiteiten verdeeld werd nu via de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) te verdelen. Dat laatste zou ertoe leiden dat wetenschappers veel meer moeite moeten doen om hun projecten gefinancierd te krijgen (of de kwaliteit van het wetenschappelijke onderzoek erdoor verhoogd werd, kon pas later worden beoordeeld);
• Een duidelijker onderscheid aanbrengen tussen de universitaire bachelor- en masteropleiding; dat zou ertoe moeten leiden dat studenten mobieler worden, bijvoorbeeld door hun studie na de bachelorfase elders in binnen- of buitenland te vervolgen.

Het laatste punt wilde hij bereiken door het invoeren van een 'harde knip' tussen bachelor en master: om aan een master te beginnen moet de bachelorfase volledig zijn afgerond. Zijn plan stuitte op weerstand bij studentenorganisaties, die daartegen twee petities in het leven riepen.[3][4] De organisatoren van de eerste petitie, voornamelijk lidbonden van de LSVb, organiseerden in december 2008 acties tegen de harde knip.

In oktober 2007 kwam in het nieuws dat hij onder andere overwoog om de basisbeurs voor studenten af te schaffen om verhogingen van lerarensalarissen te kunnen financieren. Dit leidde tot hevige protesten van studenten en de partijen SP, GroenLinks, CDA en ChristenUnie.

In dezelfde maand weigerde schrijver Jeroen Brouwers, met bijval uit de culturele wereld, uiteindelijk de Prijs der Nederlandse Letteren, omdat het prijzengeld volgens hem beledigend laag is en niet in overeenstemming met het statuur van de bekroning. De voor de prijs verantwoordelijke Nederlandse Taalunie liet weten dat een verhoging dan wel indexering van het prijzengeld wellicht niet onredelijk is, maar op dat moment reglementair uitgesloten. De Vlaamse minister Bert Anciaux bracht later echter het gezichtspunt naar buiten dat een aanpassing wel degelijk mogelijk was geweest, maar dat vooral de 'onbuigzame houding' van minister Plasterk het standpunt van de Taalunie in dezen heeft bepaald.

Vanwege de afwezigheid van de premier en de vice-premiers was hij in juli 2008 waarnemend premier van Nederland.

Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Ronald Plasterk (geheel links, met hoed) als deelnemer aan de Canal Parade van 2008

Op zaterdag 2 augustus voer hij mee met de Canal Parade, een onderdeel van de Amsterdamse Gay Pride. Het was de eerste keer dat vertegenwoordigers van de regering aanwezig waren bij de Gay Pride. Samen met andere aanwezige regeringsvertegenwoordigers, waaronder de minister van Ontwikkelingssamenwerking Bert Koenders wilde hij daarmee een statement maken vóór de acceptatie van homo's.[5] De SGP protesteerde tegen de aanwezigheid van regeringsvertegenwoordigers. Bas van der Vlies, fractieleider van de SGP, noemde het idee 'van de ratten besnuffeld'.[6]

In het najaar van 2008 kwamen er luide protesten uit de kunstwereld tegen zijn voortzetting van het door paars gestarte ingrijpende bezuinigingsbeleid (er wordt over een "kaalslag" gesproken) in de kunstensector.[7][8]

Als minister maakte hij op 2 december 2008 bekend dat hij digitale schoolboeken wilde gaan invoeren.[9] Voor dit doel was Wikiwijs in het leven geroepen.

In april 2009 haalde hij zich wederom de woede van studenten op de hals met de zogenaamde 'Plasterkkorting', een vermindering van het budget van universiteiten met € 100 miljoen. Het comité ROUW (Redt Ons Hoger onderWijs) initieerde hierop een petitie om een investering van € 100 miljoen te eisen.[10] Bezuinigingsplannen van Plasterks kabinet, inclusief het plan om de studiefinanciering af te schaffen en te vervangen door een lening, leidden het jaar daarop tot bezettingen en andere acties op Nederlandse universiteiten.[11] Desondanks werd hij na zijn ambtsperiode uitgeroepen tot beste minister van Onderwijs aller tijden, door de Algemene Onderwijsbond.[12]

Docenten bleken tevreden over Plasterk: volgens onderzoek van de Algemene Onderwijsbond (AOb) was hij met een rapportcijfer van 5,8 de populairste onderwijsminister.[13]

Martijn van Dam, Lutz Jacobi, Ronald Plasterk en Nebahat Albayrak, nadat Diederik Samsom de partijleidersverkiezing had gewonnen

Na de val van het kabinet-Balkenende IV op 20 februari 2010 over het verlengen van de militaire missie in Uruzgan en het vertrek van de PvdA-ministers als gevolg hiervan, werd Plasterk op 23 februari 2010 als minister van OCW opgevolgd door André Rouvoet. Diverse van zijn taken gingen echter over naar toenmalig staatssecretaris Van Bijsterveldt. Plasterk stond als nummer 3 op de PvdA-lijst voor de Tweede Kamerverkiezingen van 9 juni 2010. Hij behaalde 32.296 voorkeurstemmen. Sindsdien was hij parlementslid voor de PvdA in de Tweede Kamer. Over die periode in het parlement liet hij zich in een interview met de Volkskrant op 27 december 2016 kritisch uit over toenmalig fractielid Frans Timmermans: "Timmermans zei: 'Ik wil de buitenlandportefeuille. Maar daar zat al iemand op. Bovendien is het een beetje not done. Je komt uit een kabinet, je kent iedereen op het departement. Maar Timmermans heeft net zo lang zijn adem ingehouden totdat hij dat woordvoerderschap had. Hij zei 'Nou, dan doe ik gewoon niks.' Echt, die heeft een half jaar niks gedaan."[14]

Op 23 februari 2012 maakte hij bekend zich kandidaat te stellen voor het PvdA-partijleiderschap en het fractievoorzitterschap in de Tweede Kamer. Dit betrof, na Martijn van Dam en Diederik Samsom, de derde kandidaatstelling na het plotselinge vertrek van partijleider Job Cohen enkele dagen eerder.[15] Nebahat Albayrak volgde twee dagen later en Lutz Jacobi vijf dagen later. De partijleider en fractievoorzitter werden gekozen via de partijleiderverkiezing van dat jaar. Hij behaalde 31,6% van de stemmen en werd daarmee tweede achter Diederik Samsom die ruim 54% van de stemmen kreeg.

Minister Plasterk met zijn vrouw op Prinsjesdag 2014

Na de val van het eerste kabinet Rutte werd hij gevraagd om opnieuw een ministerspost te bekleden, ditmaal als minister van Binnenlandse Zaken in het kabinet-Rutte II. Zijn grootste opdracht binnen het regeerakkoord was het organiseren van de grootste bestuurlijke herindeling sinds de negentiende eeuw. Hij wilde voor 2015 de Noordvleugelprovincie creëren. Dit betrof een voorgestelde fusie van de huidige provincies Noord-Holland, Flevoland en Utrecht), die als voorbeeld moest gaan dienen voor de fusie van de meeste overige provincies. Aanvankelijk zou dat moeten uitmonden in vijf 'landsdelen', in 2014 werd dat aantal bijgesteld naar zeven.[16] Door gebrek aan enthousiasme bij de lagere overheden moest hij zijn plan echter op de lange baan schuiven. Ook het plan om de Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten in te krimpen trok Plasterk in mei 2014 in.[17]

Meer succes had de minister met zijn Wet normering topinkomens, die paal en perk moest stellen aan de zelfverrijking door bestuurders in de publieke en semipublieke sector. Hoewel er sprake was van grote tegenwerking en er, ook door hemzelf, de nodige uitzonderingen werden gemaakt, luidde de wet toch wel een trendbreuk in.

Zijn positie als minister kwam in het nauw toen begin februari 2014 bleek dat hij op 30 oktober 2013 onjuiste informatie had verstrekt over het verzamelen van 1,8 miljoen Nederlandse telefoongegevens. Deze 'metadata' bleken te zijn vergaard door de AIVD en MIVD en niet door de Amerikaanse veiligheidsdienst National Security Agency, zoals hij had verklaard.[18][19][20][21][22][23] Op 12 februari overleefde hij in de Tweede Kamer een motie van wantrouwen van D66, die door zeven andere oppositiefracties gesteund werd, maar niet door SGP, CU, PvdA en VVD.[24]

Van 29 juni tot 16 september 2016 werd Plasterk vervangen door Stef Blok (minister voor Wonen en Rijksdienst) omdat hij een operatie moest ondergaan vanwege hartklachten.[25][26]

Vanaf 27 januari 2017 beheerde hij ook de portefeuille Wonen en Rijksdienst. Hij nam deze taken over van Stef Blok, die de afgetreden minister Ard van der Steur opvolgde als minister van Veiligheid en Justitie.[27]