Neelie Kroes

2010

Op 22 november 2004 werd Neelie Kroes EU-commissaris, met als portefeuille mededinging. De Europees commissaris voor Mededinging is onder meer verantwoordelijk voor de goedkeuring van grote fusies in het bedrijfsleven en beoordeelt aanvragen van regeringen die staatssteun willen geven aan bedrijven. De Commissaris kan ook onderzoek instellen naar geheime prijsafspraken tussen bedrijven.

Als commissaris voor Mededinging is Kroes de opvolgster van de Italiaan Mario Monti. Zij is de eerste vrouwelijke EU-commissaris voor Nederland. Neelie Kroes volgde op 22 november 2004 als Nederlands Europees commissaris Frits Bolkestein op, die sinds september 1999 de portefeuille Interne Markt & Douane-unie vervulde.

Kroes' commissariaat was vanaf het begin omstreden, vanwege haar belangenverstrengeling in de fregattenaffaire, haar rol in de TCR-affaire (subsidie voor bedrijf van bevriende ondernemer) en haar ondoorzichtige zakelijke banden met Jan-Dirk Paarlberg, die ook in 2004 al verdacht werd van betrokkenheid bij de moord op Willem Endstra.[6] Omdat Kroes als commissaris eerder bij een aantal bedrijven betrokken was, werd op voorhand besloten dat zij een aantal dossiers niet zou behandelen.

Eurocommissaris voor de digitale agenda tijdens het E-G8 Forum, mei 2011

Bij haar aantreden werd Kroes door de Nederlandse Europarlementariër Paul van Buitenen beschuldigd van verwijtbaar handelen: volgens hem had zij het Nederlandse parlement voorgelogen in de TCR-affaire, was ze op de hoogte van of betrokken bij diverse dubieuze zakelijke deals en had ze een geheime bankrekening in Zwitserland. Kroes daagde hem uit met bewijzen te komen. Van Buitenen kwam na eigen onderzoek tot de conclusie dat zijn beschuldigingen onterecht waren.[9]

Kroes maakte veelvuldig gebruik van de mogelijkheid om boetes op te leggen en hele sectoren door te lichten. Kroes’ voorganger Mario Monti legde tijdens zijn termijn voor 3,2 miljard euro aan boetes op. Kroes incasseerde 9 miljard. Microsoft kreeg een recordboete van 497 miljoen euro, vanwege de (verboden) koppelverkoop van Windows Media Player met Windows.[10] Vier producenten van autoruiten kregen gezamenlijk een boete van 1,4 miljard euro vanwege prijsafspraken en het verdelen van de markt.[11]

In 2005 deed Kroes een voorstel om het onderling vaststellen van prijzen van vliegtickets via de IATA af te schaffen. Verder dwong Kroes verschillende bedrijven, waaronder de Nederlandse bank ING om af te slanken, nadat zij tijdens de kredietcrisis staatssteun ontvingen. Ook dwong zij ABN AMRO bepaalde delen van de bank te verkopen, omdat zij anders een te groot monopolie zou krijgen. Hierover lag zij in de clinch met het Nederlandse ministerie van Financiën.[12]

met premier Rutte bij de ministerraad

Er was lange tijd onzekerheid of Kroes door Nederland voor een tweede termijn zou worden voorgedragen als eurocommissaris. Hierbij speelden onder andere partijpolitieke belangen een rol - de VVD had al twee termijnen de Europese Commissaris namens Nederland geleverd en de VVD zat op dat moment niet in de Nederlandse regering - en de mogelijke ambities van Jan Peter Balkenende voor de functie van Voorzitter van de Europese Raad. Op 24 november 2009 werd zij toch voorgedragen. In de nieuwe commissie is ze belast met het beleid voor ICT en Telecommunicatie en is ze bovendien een van de vicevoorzitters.[13]

Ze was in haar functie aanwezig op de Bilderbergconferentie in 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010[14] en 2011.[15]

In 2010 werd ze enkele malen genoemd als nieuwe minister-president van Nederland. Ze zou dan de eerste vrouwelijke premier van Nederland zijn geworden. Fractievoorzitter in de Tweede Kamer Mark Rutte gaf aan dat hij bij een minderheidskabinet in de Kamer zou blijven en Kroes of partijvoorzitter Ivo Opstelten naar voren zou schuiven als premier. Hier week hij later van af toen hij aangaf zelf premier te willen worden van het minderheidskabinet van VVD en CDA met gedoogsteun van de PVV.

Op 4 mei 2012 maakte Kroes bekend dat ze zich niet voor een derde termijn als eurocommissaris voor Nederland beschikbaar zou stellen.[16] Als Nederlands eurocommissaris werd zij door Frans Timmermans opgevolgd. Haar portefeuille werd overgenomen door Günther Oettinger en Andrus Ansip.

In 2019 werd ze door de Vlaamse liberale partij Open Vld gevraagd om op haar Europese lijst voor de verkiezingen te staan. Kroes kreeg er de lijstduwersplaats bij de opvolgers.[17]

Op 8 maart 2015 werd bekend dat Kroes, na toestemming van de Europese Commissie, als adviseur van de Amerikaanse Bank of America Merrill Lynch aan de slag gaat.[18] Daarnaast is Kroes ambassadeur voor StartUp Delta en adviseur voor Uber, een bedrijf waarvoor zij het als eurocommissaris al diverse malen opnam.[19]

• lid Raad van Bestuur zwaartransportbedrijf "ZwaTra", vanaf 1965
• wetenschappelijk medewerkster Nederlandse Economische Hogeschool te Rotterdam tot 1971
• lid gemeenteraad van Rotterdam, van 1 september 1970 tot 28 april 1972
• lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 3 augustus 1971 tot 28 december 1977
• lid gemeenteraad van Rotterdam, van 8 november 1973 tot 2 september 1974
• lid gemeenteraad van Rotterdam, van 15 september 1977 tot 28 december 1977
• staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat (onder meer belast met PTT-zaken en vervoersaangelegenheden), van 28 december 1977 tot 11 september 1981
• lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 27 augustus 1981 tot 4 november 1982
• minister van Verkeer en Waterstaat, van 4 november 1982 tot 7 november 1989
• lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 3 juni 1986 tot 14 juli 1986
• president "Nyenrode", Universiteit voor bedrijfskunde, van 1 juni 1991 tot 2000
• Europees commissaris voor mededinging, vanaf 1 november 2004 tot 1 december 2009
• Europees commissaris voor de digitale agenda, vanaf 1 december 2009 tot 1 november 2014

• lid provinciaal bestuur Teldersstichting Zuid-Holland
• lid bestuur Vrouwen VVD
• lid Raad van Advies en Steun Prof.Mr. B.M. Teldersstichting

2004

• lid Raad van Commissarissen Ballast Nedam, vanaf 1 januari 1990
• voorzitter Raad van Advies Stichting Mentorscope, vanaf november 1990
• beheerder Brambles Industries Ltd. te Sydney, vanaf december 1990
• voorzitter Stichting Nederland Distributieland, vanaf april 1991
• lid Raad van Commissarissen McDonald's Nederland, vanaf september 1991
• voorzitter Raad van Commissarissen N.I.B. (Nationale Investeringsbank) N.V., vanaf april 1991
• lid Raad voor Natuurbeheer, vanaf 19 mei 1994
• voorzitter bestuur "Het Rembrandthuis", vanaf maart 2000
• lid Raad van Commissarissen NV Nederlandse Spoorwegen, vanaf juni 2002
• voorzitter N.L.O. (Nederlands Luchtvaart Overleg), vanaf oktober 2003

Vorige

• lid Kamer van Koophandel te Rotterdam, vanaf januari 1968
• lid Hogeschoolraad Erasmus Universiteit te Rotterdam
• voorzitter sectie Verkeer en Vervoer K.V.O. (Koninklijk Verbond van Ondernemers)
• voorzitter Stichting vakopleiding schoonheidsverzorgend bedrijf
• lid Raad van Commissarissen Bank Mees & Hope n.v.
• lid Raad van Commissarissen ICL Nederland
• lid Raad van Commissarissen Digital Nederland, september 1993 tot 1994
• lid Raad van Commissarissen Royal Nederland Verzekering Mij.
• voorzitter commissie Werkende Vrouw
• lid commissie Zeehavenontwikkeling
• lid Raad van Commissarissen N.I.B. (Nationale Investeringsbank) N.V., van januari 1990 tot 1991
• voorzitter Raad van Commissarissen Newtron Holding N.V. te Amsterdam, van 24 september 1990 tot 21 januari 1991
• co-voorzitter commissie inzake de Europese vervoersproblematiek Group Transport 2000 Plus
• lid commissie van onafhankelijke deskundigen functioneren ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, van oktober 1991 tot mei 1992
• lid Raad van Toezicht Stichting Verzekeringskamer, van 1 september 1992 tot 26 augustus 1996
• voorzitter Raad van bestuur Kunsthal Rotterdam tot december 2000; ontslag genomen
• voorzitter Raad van toezicht Delta Psychiatrisch Centrum van 1994 tot 2004

als parlementariër

• Was onderwijs-woordvoerster van de V.V.D.-Tweede Kamerfractie. Hield zich verder vooral bezig met verkeer en waterstaat (goederenvervoer).
• Interpelleerde in 1975 staatssecretaris Veerman over de plaats van vestiging van het Centraal Opleidings-Instituut voor Sportleiders
• Interpelleerde in 1976 minister Van Kemenade over het vooruitlopen op het overleg met de Tweede Kamer over de nota participatie-onderwijs

als bewindspersoon

• Bracht in 1978 de Wet grensoverschrijdend vervoer aan bederf onderhevige voedingsmiddelen tot stand
• Bracht in 1978 een wijziging van de Luchtvaartwet tot stand met betrekking tot de werk- en rusttijden van stuurhutpersoneel van burgerluchtvaartuigen
• Bracht in 1978 een wijziging van de Luchtvaartwet tot stand, waarbij nadere regels werden gesteld voor de aanwijzing van luchtvaartterreinen. Bij die aanwijzing moet rekening worden gehouden met planologische aspecten en met aanwezige bebouwing en voorts moet inspraak van belanghebbenden gewaarborgd zijn.
• Voerde 1 april 1978 een nieuw Rijtijdenbesluit in, waardoor het begrip 'diensttijd' werd ingevoerd. Deze mag tien uur per dag bedragen. Er komt een gemiddelde vijfdaagse werkweek. Maximaal zesmaal per twee weken mag een diensttijd tussen 1.00 uur en 5.00 uur liggen. Er komt een vakbekwaamheidsvereiste voor chauffeurs van autobussen en zware vrachtwagens.
• Loodste in 1981 de Binnenschepenwet door de Tweede Kamer
• Besloot in 1983 de IJmondlijn versneld te sluiten voor personenverkeer. De lijn is in dienst geweest van 1888 tot 1 oktober 1983. De N.S. gebruikte het baanvak Santpoort - Noord - IJmuiden Oost - IJmuiden Hoofdstation nog wel voor goederenvervoer.
• Bracht in 1983 samen met minister Winsemius de Wet voorkoming verontreiniging door schepen tot stand
• Bracht in 1984 de Wet Vervoersvoorwaarden openbaar vervoer tot stand. Deze stelde uniforme regels vast ten behoeve van reizigers in het openbaar vervoer over voorzieningen, tarieven, betalingsverplichtingen en vervoerbewijzen. (Deze werd later opgevolgd door de Wet personenvervoer van 12 maart 1987, Stb 1987, 175, die werd opgevolgd door de Wet personenvervoer 2000.)
• Bracht in 1985 samen met minister Ruding de Postbankwet en de Personeelswet Postbank NV tot stand. Hiermee worden de Postcheque- en Girodienst en Rijkspostspaarbank samengevoegd tot een commerciële bank. De Postbank zal zich vooral richten op de binnenlandse markt en zich zo veel mogelijk van branchevreemde activiteiten onthouden. De werkgelegenheid voor de PTT-werknemers wordt gegarandeerd.
• Bracht in 1987 de Wet Personenvervoer tot stand, die regels bevat over de financiering en bestuurlijke verantwoordelijkheden voor openbaar vervoer, busvervoer en taxivervoer. De wet beoogt betere afstemming tussen lokaal en interlokaal vervoer, grotere vrijheid voor het bedrijfsleven, handhaving van duurzame voorzieningen bij het openbaar personenvervoer en het geven van grotere verantwoordelijkheid aan lokale overheden.
• Bracht in 1987 samen met minister Korthals Altes een wijziging van de Wegenverkeerswet tot stand, waarbij de ademanalyse wordt ingevoerd.
• Bracht in 1987 het Meerjarenplan Verkeersveiligheid uit
• Bracht in 1988 het tweede Structuurschema Verkeer en Vervoer uit
• Privatiseerde in 1988 de P.T.T. in verband waarbij een nieuwe Postwet, de Machtigingswet P.T.T. en de Personeelswet P.T.T. tot stand kwamen. De Machtigingswet PTT verleent de geprivatiseerde PTT de exclusieve concessie tot aanleg, onderhoud en exploitatie van de telecommunicatie-infrastructuur.
• Bracht in 1988 de Wet op de Telecommunicatievoorzieningen tot stand. Deze herziet de Telegraaf- en Telefoonwet 1904 vanwege de verzelfstandiging van het Staatsbedrijf der P.T.T. De wet regelt de verlening van een exclusieve concessie voor de aanleg, instandhouding en exploitatie van telecommunicatie-infrastructuur bij een door de wet aan te wijzen rechtspersoon. Deze moet zorg dragen voor voldoende capaciteit en kwaliteit. De concessiehouder moet een aantal diensten met betrekking tot het directe transport (telefoon- en datatransport) verzorgen. Tegen vergoeding moet het gebruik van de vaste verbindingen aan een ieder ter beschikking worden gesteld.
• Nam in 1988 het besluit de Nieuwe Waterweg af te sluiten met een Stormvloedkering
• In 1988 besloot ze het baanvak Simpelveld - Kerkrade Centrum te sluiten voor al het spoorvervoer. De rest van deze lijn Schin op Geul- Simpelveld - Riterich - Aken bleef open tot 1 juni 1992. En werd vervangen voor door het baanvak Heerlen - Stolberg.
• Bracht in 1988 de Wet op het Mobiliteitsfonds tot stand. Uit dit (tijdelijke) fonds moeten plannen ter verbetering van de bereikbaarheid van centra in de Randstad worden gefinancierd. Het fonds wordt gevoed door een tijdelijke opslag op de motorrijtuigenbelasting.
• Bracht in 1988 een nieuwe Loodsenwet tot stand, waardoor de uitvoerende taken van de loodsdiensten worden verzelfstandigd.
• Bracht in 1988 de Scheepvaartverkeerswet tot stand, waarin regels staan over de veiligheid van de scheepvaart in de Nederlandse binnenwateren en op zee. De wet bevat een verkeersreglementering voor scheepvaart (verkeerstekens, verkeersaanwijzingen) en regelingen inzake het loodsen van zeeschepen. De wet inzake voorkoming van aanvaring of aandrijving op openbare wateren, de wet tot regeling van het bakenwezen op openbare wateren en de Zeeaanvaringswet worden ingetrokken.
• Bracht in 1989 de Wet op de Waterhuishouding tot stand. Deze bepaalt dat ten minste eenmaal in de tien jaren een beleidsnota voor de waterhuishouding moet worden vastgesteld, waarin de beginselen en doeleinden van het beleid staan. Daarnaast moet er een Rijksplan komen waarin onder meer de functies van de oppervlaktewateren worden aangeduid en de wijze waarop het beheer hiervan wordt uitgevoerd. Ook de provincies moeten plannen en beheersplannen vaststellen. In een zogenaamde Waterakkoord regelen de waterbeheerders hun onderlinge verhouding ten aanzien van het te voeren kwantiteitsbeheer, waarbij zij rekening moeten houden met de Rijks en provinciale plannen.
• Privatiseerde in 1989 het Staatsvissershavenbedrijf.

• Ridderorden:
  • Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw, 26 oktober 1981
  • Grootofficier in de Orde van Oranje-Nassau, 20 november 1989
  • Ridder Grootkruis in de Orde van Oranje-Nassau, 19 november 2015

• Overige onderscheidingen en prijzen:
  • Legpenning met oorkonde Vereniging Kust- en Oeverwerken
  • Wolfert van Borselenpenning, gemeente Rotterdam
  • Penning van verdienste Algemeen Verbond Bouwbedrijf, 27 februari 1990
  • Schilthuispenning, voor aan het waterstaatsrecht bewezen diensten, 20 februari 1992
  • International Road Federation Man of the Year-award, 17 mei 1993
  • Eredoctoraat (Doctor of Science) in de economie van de Universiteit van Hull, 1989[20]
  • Vrouw in de Media Award over 2009
  • Aletta Jacobsprijs, Rijksuniversiteit Groningen, 8 maart 2010
  • Honorary fellow (en universiteitspenning) Technische Universiteit Delft, 3 september 2012
  • Vrede van Nijmegen Penning, 7 mei 2014
  • Eredoctoraat (doctor honoris causa) van de Open Universiteit, 26 september 2014
  • Oeuvreprijs Machtige Vrouwen van het feministische maandblad Opzij, november 2014[21]
  • Eredoctoraat (doctor honoris causa) van de Universiteit Twente, 25 november 2016