Rotonde (verkeer)

Een rotonde is een bijzonder soort gelijkvloers knooppunt dat zo ontworpen is dat het aantal conflicterende bewegingen geminimaliseerd wordt. In België is het een bijzonder geval van een rondpunt (algemeen Belgisch-Nederlands)[1] (zie verderop).

Verkeer op een rotonde in een land waar men rechts rijdt. Het verkeer rijdt tegen de klok in.
Verkeer op een rotonde in een land waar men links rijdt. Het verkeer rijdt met de klok mee.
Een traditionele rotonde in Haarlem anno 1990
Rotonde nabij Harbrinkhoek.

Een rotonde bestaat uit een cirkelvormige weg met een soort 'eiland' in het midden. Het verkeer rijdt bij rechtsrijdend verkeer uitsluitend tegen de klok in. In landen waar men links rijdt, zoals het Verenigd Koninkrijk, rijdt het verkeer met de klok mee. Rondom een rotonde ligt vaak een fietspad en daarop mag vaak in beide richtingen worden gereden. De verschillende wegen takken aan op de cirkel.

Een rotonde is relatief veilig, doordat er zich alleen rechtsafslaand verkeer[2] op een rotonde bevindt. Door Duurzaam Veilig (een initiatief van verschillende Nederlandse overheden) wordt de aanleg van een rotonde dan ook aanbevolen, indien (verkeerstechnisch) mogelijk. Er zijn echter ook een aantal nadelen verbonden aan rotondes, één ervan is het grotere ruimtegebruik, verminderde capaciteit en soms ook verminderd rijcomfort (zeker in het geval van doorgaand verkeer). Ook voor fietsers is een rotonde niet altijd veiliger.

Geschiedenis en ontwikkelingen

Traditionele rotonde

Oorspronkelijk werden rotondes vooral aangebracht op grote en drukke kruisingen. Deze rotondes (ook wel: verkeerspleinen) hadden vaak meerdere rijstroken. Op deze rotondes was geen voorrangsregeling aangegeven met verkeerstekens. Dat betekende dat verkeer van rechts, dus verkeer dat de rotonde opreed, voorrang had.

Traditionele rotondes zijn in Nederland zeldzaam geworden doordat nieuw aangelegde rotondes haast altijd voorrangsrotondes zijn en bestaande traditionele rotondes meestal op enig moment omgebouwd worden tot voorrangsrotonde.

Voorrangsrotonde

Bij een voorrangsrotonde moet het verkeer dat de rotonde oprijdt voorrang verlenen aan het verkeer op de rotonde. Dit staat aangegeven met bord B6 en/of haaientanden. Een voorrangsrotonde heeft één of meer rijstroken. Een voorrangsrotonde met één rijstrook wordt een minirotonde genoemd. Voorrangsrotondes hebben als voordeel dat ze overzichtelijker zijn dan traditionele rotondes, waardoor de verkeersveiligheid vaak beter is. Ook blijft de doorstroming beter wanneer er veel verkeer uit één richting komt, dat anders de hele rotonde zou verstoppen.

Rotonde versus verkeersplein

Voorbeelden verkeersborden
Nederland: bord D1 (rotonde; verplichte rijrichting tegen de klok in)
Verenigd Koninkrijk: bord 510 (waarschuwing: rotonde; verplichte rijrichting met de klok mee)
Verenigde Staten: bord MUTCD W2-6 (waarschuwing: rotonde; verplichte rijrichting tegen de klok in)

Er is enige onduidelijkheid over wanneer een rotonde een verkeersplein is, of andersom. In Nederland is dit als volgt geregeld: na de wijziging van het Reglement verkeersregels en verkeerstekens (RVV) in 1996 is het begrip verkeersplein verdwenen en vervangen door rotonde. Voor 1996 diende een verkeersplein aangeduid te worden met bord D1 (rotonde, verplichte rijrichting). Deze situatie is dus aangepast waardoor verkeerspleinen vanaf dan aangeduid dienen te worden met borden C4 (verplichte rijrichting). Voor de ontwerper ligt het verschil in de aansluiting van de takken: Bij rotondes dient elke tak op het middeneiland gericht te zijn terwijl dit bij verkeerspleinen niet nodig is.

NB: De huidige voorrangsregels op rotondes volgen de normale verkeersregels. De overheid[3] beschrijft dat bij het naderen van een rotonde dezelfde regels gelden als bij een kruispunt. De (voorkeurs)situatie met voorrang op de rotonde is altijd met verkeersborden geregeld.

Minirotonde

Sinds de jaren 90 zijn op veel kleinere kruisingen rotondes aangebracht, de zogenaamde minirotondes. Deze hebben maar één rijstrook, al dan niet met vrijliggend fietspad. Op deze rotondes heeft het verkeer op de rotonde voorrang, wat met verkeertekens wordt aangegeven. De wegbeheerder kan kiezen of fietsers op de rotonde ook voorrang hebben. Als richtlijn geldt dat fietsers binnen de bebouwde kom wel voorrang krijgen en buiten de bebouwde kom niet, maar niet bij alle rotondes wordt deze richtlijn toegepast. Met name in het noorden van Nederland hebben fietsers geen voorrang binnen de bebouwde kom.

Bypass

Soms wordt voor rechts afslaand verkeer een zogenaamde bypass toegepast: een aparte rijstrook langs de rotonde, die zich na de rotonde weer bij de weg voegt. Hierdoor hoeven rechts afslaande voertuigen de rotonde zelf niet te nemen.

Richting aangeven

Bij het afslaan van de rotonde is het verplicht richting aan te geven naar rechts. In de Nederlandse rijopleiding wordt aangeleerd naar links richting aan te geven bij het voor 3/4 nemen van de rotonde.[4] Dit is echter niet verplicht.[3] In België, Duitsland en Oostenrijk is het zelfs verboden op deze manier richting aan te geven.[5][6][7]

Betekenis in Nederland

Een rotonde is een verkeersplein, maar een verkeersplein is niet altijd een rotonde. Een rotonde is dus een speciaal geval van een verkeersplein. Een verkeersplein met rondgaand verkeer is een rotonde (dat is niet het geval in de Belgische betekenis).

In Nederland zijn er twee verschillende rotondes:

  1. Een rotonde waar voorrang moet worden verleend aan alle bestuurders die zich op de rotonde bevinden
  2. Een rotonde met voorrang bij het oprijden van de rotonde.

Veel kruispunten zijn al, of worden vervangen door rotondes waar je voorrang moet verlenen aan alle bestuurders die zich op de rotonde bevinden. De rotondes waar je voorrang krijgt als je de rotonde op wilt rijden worden steeds meer veranderd in rotondes waar je voorrang moet verlenen bij het oprijden.

Het woord rondpunt wordt in Nederland niet gebruikt.

Betekenis in België

Alhoewel ze in de spreektaal door elkaar gebruikt worden en veel mensen het verschil niet kennen, hebben rondpunt en rotonde wel degelijk een specifieke betekenis volgens het verkeersreglement:

  • rondpunt = algemener, meestal met voorrang van rechts. Doel is de snelheid te verminderen. Meestal te vinden in woonwijken.
  • rotonde = speciaal geval van een rondpunt, met specifieke voorrangsregels (met verkeersbord D5: verkeer op de rotonde heeft voorrang). Doel is de doorstroming te bevorderen met zo weinig mogelijk conflictsituaties. Meestal te vinden op verbindingswegen.

Een rotonde is dus een rondpunt, maar een rondpunt is niet altijd een rotonde.

In principe is er enkel een centrale verkeersgeleider nodig om een rondpunt te maken.

Varianten

Meerstrooksrotonde

De meerstrooksrotonde is een variant op de enkelstrooksrotonde. Deze heeft twee of zelfs drie rijstroken. De meerstrooksrotondes die vanaf de jaren 90 zijn ontworpen, hebben over het algemeen concentrische belijning (vast aantal rijstroken over de rotonde die niet naar buiten toe lopen), de rotondes voor deze periode behoren over het algemeen tot de verkeerspleinen. De nieuwe soort heeft enkelstrooks toeritten of dubbelstrooks toeritten. Hetzelfde geldt voor de afritten, al naargelang de capaciteit die nodig is.

Turborotonde

De turborotonde is een variant op de meerstrooksrotonde. Hierbij dient het verkeer al voor de rotonde voor te sorteren zodat op de rotonde automatisch de juiste rijstrook wordt bereikt, want op de rotonde is het niet mogelijk om van rijstrook te wisselen vanwege onoverrijdbare rijstrookscheiding. Dit zorgt voor een grotere veiligheid en een hogere doorstroming.

Hondenbot

Deze variant, ook wel bottonde of kluifrotonde genoemd wordt vaak gebruikt als er twee rotondes dicht bij elkaar liggen. Ze bestaan in enkelstrooks versies en meerstrooks- of turborotondeversies.

Ovonde

De ovonde is simpelweg niets anders dan een ovale rotonde, de naam is een samentrekking van de woorden ov(ale) (rot)onde. De ovonde wordt vaak toegepast op plaatsen waar meestal meer dan vier aansluitende wegen samenkomen en waar het vanwege de inpasbaarheid niet mogelijk of verkeersveilig is om twee rotondes of andere kruispuntvormen vlak achter elkaar te leggen.

Een nadeel van ovondes zijn de hoge ontwerpeisen vanwege de complexe boogstralen die hierbij optreden. Ook kan het hierdoor voorkomen dat twee wegen vrijwel naast elkaar op de ovonde aantakken waardoor er voor een aantal bewegingen een bijna 180 graden bocht gemaakt moet worden en sommige voertuigen omrijbewegingen moeten maken om deze bocht te maken. In Staphorst is als grap nog een eigen naam voor de ovonde bedacht: De Stovonde. Een ander bekend voorbeeld is "het ei" in Kortrijk.

Magic Roundabout

In Swindon (Engeland) is er een Magische Rotonde. Dit is een rotonde die uit vijf verschillende rotondes bestaat. Er zijn er nog enkele in Engeland, namelijk in Hemel Hempstead en in Colchester.

Balkonrotonde

Een balkonrotonde is een rotonde die wat hoger ligt dan de omgeving. De fiets- en voetpaden van de zijwegen sluiten dan aan op een plein onder de rotonde. Zwakke weggebruikers kunnen dan onder de rotonde doorrijden zonder dat ze in conflict komen met auto's en vrachtwagens. Een voorbeeld is de rotonde aan het station van Brugge en aan het einde van de N49 in Knokke.

Zie ook

Zie de categorie Roundabouts van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.